Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ölçü vahidləri — şərti olaraq 1-ə bərabər ədədi qiymət verilən sabit ölçülü fiziki kəmiyyət. Ölçünün ədədlə ifadəsi ölçülənin vahid kimi qəbul edilən ilkin nümunəyə – etalona nisbətidir. Ölçü vahidinə nisbətin ədədlə ifadəsi ölçünün dərəcəsidir.
Etalonlar tarixən bir- birindən fərqləniblər. Baza vahidlərinin ölçüləri ənənələrə uyğun təyin edilibdir. Bu baxımdan hətta müasir dövrdə, etalonların yaxınlaşdırıldığı halda dünyada müxtəlif ölçü vahidləri sistemi mövcuddur.
Dövlətlər bir qayda olaraq ölçü sistemini qanunvericiliklə təyin edirlər.
Azərbaycan Respublikasında metrologiya məsələləri ilə xüsusi dövlət qurumu – Azərbaycan Respublikasının Standartlaşdırma,Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi məşğul olur.
Beynəlxalq vahidlər sistemi
Beynəlxalq vahidlər sistemində əsas vahidlər yeddidir və bunlardır:
- uzunluq vahidi - metr(m)- platin-iridium xəlitəsindən hazırlanmış tircik üzərinə çəkilmiş iki cizgi arasındakı məsafədir.1799-cu ildə Fransada hazırlanmış bu etalon Paris şəhəri yaxınlığındakı Sevr şəhərində saxlanılır.1983-cü ildən Beynəlxalq razılaşmaya görə metr - işığın vakuumda 1/299792458 saniyədə yayıldığı məsafə kimi müəyyənləşdirilir.
- zaman vahidi - saniyə(san) - sezium-133 atomunun şüalanma periodunun 9192631770 mislinə bərabər zamandır.
- kütlə vahidi - kiloqram(kq) - platin-iridium xəlitəsindən hazırlanmış silindirşəkilli etalonun kütləsidir.
- maddə miqdarı-mol(mol) - kütləsi 0,012 kq olan karbondakı atomların sayı qədər molekullardan və ya atomlardan təşkil olunmuş maddə miqdarıdır.
- temperatur vahidi kelvin - (K) - 1954-cü ilə qədər "mütləq dərəcənin" qiyməti suyun qaynama və buzun ərimə temperaturları fərqinin 1/100-i qəbul olunurdu.Termometrin ilk başlanğıc nöqtəsi mütləq sıfır,ikinci əsas nöqtəsi isə suyun üçlük nöqtəsi(273,16K) qəbul olunan Kelvin şkalasından istifadə olunur.Kelvin T və selsi t şkalaları arasındakı əlaqə:T=t+273,15 və ya hesablamaları sadələşdirmək üçün T=t+273 kimidir.Kelvin şkalasının ΔT=1K,Selsi şkalasının Δt=1 °C-ə bərabərdir.
- cərəyan şiddəti vahidi-amper(A) - elə cərəyanın şiddətidir ki, bu cərəyan vakuumda bir-birindən 1m məsafədə və bir-birinə paralel yerləşmiş sonsuz uzun naqillərdən keçdikdə onların hər bir metr uzunluqları arasında 2·10−7N qarşılıql təsir yaransın.
- işıq şiddəti vahidi - kandela(kd)- verilən istiqamətdə energetik işıq şiddəti 1/683 W/sr olan 540 · 1012 Hz tezlikli monoxromatik şüa buraxan mənbənin bu istiqamətdəki işıq şiddətidir .
Beynəlxalq vahidlər sistemində(BS) əlavə vahid ikidir:
- müstəvi bucaq vahidi - radian(rad) - qövsünün uzunluğu radiusa bərabər olan bucaqdır.
- cisim bucağı vahidi steradian(strad)
Qalan bütün kəmiyyətlərin vahidləri törəmə vahidlər adlanır.
Ölçü vahidləri sistemləri
Ədəbiyyat
- Сена Л.А. Единицы физических величин и их размерности, 2000.http://aleria.info/temp/f14o27njba_Sena-SI.djvu
- Измерения. Единицы измерений. 2010-10-04 at the Wayback Machine
- ОКЕИ. Общероссийский классификатор единиц измерения.
İstinadlar
- Официальное название по
- "Arxivlənmiş surət". 2022-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-06-29.
- M.Murquzov, S.Abdullayev və b. / X SİNİF, Fizika, BAKI, "NƏŞR", 2005
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikasının ərazisində tətbiq olunan ölçü vahidləri haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Olcu vahidleri serti olaraq 1 e beraber ededi qiymet verilen sabit olculu fiziki kemiyyet Olcunun ededle ifadesi olculenin vahid kimi qebul edilen ilkin numuneye etalona nisbetidir Olcu vahidine nisbetin ededle ifadesi olcunun derecesidir Etalonlar tarixen bir birinden ferqlenibler Baza vahidlerinin olculeri enenelere uygun teyin edilibdir Bu baximdan hetta muasir dovrde etalonlarin yaxinlasdirildigi halda dunyada muxtelif olcu vahidleri sistemi movcuddur Dovletler bir qayda olaraq olcu sistemini qanunvericilikle teyin edirler Azerbaycan Respublikasinda metrologiya meseleleri ile xususi dovlet qurumu Azerbaycan Respublikasinin Standartlasdirma Metrologiya ve Patent uzre Dovlet Komitesi mesgul olur Beynelxalq vahidler sistemiBeynelxalq vahidler sisteminde esas vahidler yeddidir ve bunlardir uzunluq vahidi metr m platin iridium xelitesinden hazirlanmis tircik uzerine cekilmis iki cizgi arasindaki mesafedir 1799 cu ilde Fransada hazirlanmis bu etalon Paris seheri yaxinligindaki Sevr seherinde saxlanilir 1983 cu ilden Beynelxalq razilasmaya gore metr isigin vakuumda 1 299792458 saniyede yayildigi mesafe kimi mueyyenlesdirilir zaman vahidi saniye san sezium 133 atomunun sualanma periodunun 9192631770 misline beraber zamandir kutle vahidi kiloqram kq platin iridium xelitesinden hazirlanmis silindirsekilli etalonun kutlesidir madde miqdari mol mol kutlesi 0 012 kq olan karbondaki atomlarin sayi qeder molekullardan ve ya atomlardan teskil olunmus madde miqdaridir temperatur vahidi kelvin K 1954 cu ile qeder mutleq derecenin qiymeti suyun qaynama ve buzun erime temperaturlari ferqinin 1 100 i qebul olunurdu Termometrin ilk baslangic noqtesi mutleq sifir ikinci esas noqtesi ise suyun ucluk noqtesi 273 16K qebul olunan Kelvin skalasindan istifade olunur Kelvin T ve selsi t skalalari arasindaki elaqe T t 273 15 ve ya hesablamalari sadelesdirmek ucun T t 273 kimidir Kelvin skalasinin DT 1K Selsi skalasinin Dt 1 C e beraberdir cereyan siddeti vahidi amper A ele cereyanin siddetidir ki bu cereyan vakuumda bir birinden 1m mesafede ve bir birine paralel yerlesmis sonsuz uzun naqillerden kecdikde onlarin her bir metr uzunluqlari arasinda 2 10 7N qarsiliql tesir yaransin isiq siddeti vahidi kandela kd verilen istiqametde energetik isiq siddeti 1 683 W sr olan 540 1012 Hz tezlikli monoxromatik sua buraxan menbenin bu istiqametdeki isiq siddetidir Beynelxalq vahidler sisteminde BS elave vahid ikidir mustevi bucaq vahidi radian rad qovsunun uzunlugu radiusa beraber olan bucaqdir cisim bucagi vahidi steradian strad Qalan butun kemiyyetlerin vahidleri toreme vahidler adlanir Olcu vahidleri sistemleriSI SI fr Systeme International d Unites Beynelxalq Sistem beynelxalq vahidler sistemi SQS santimetr qram saniye SI sistemine qeder istifade edilen olcu vahidleri sistemi esas vahidleri metr kiloqram saniye olan olcu vahidleri sistemi EdebiyyatSena L A Edinicy fizicheskih velichin i ih razmernosti 2000 http aleria info temp f14o27njba Sena SI djvu Izmereniya Edinicy izmerenij 2010 10 04 at the Wayback Machine OKEI Obsherossijskij klassifikator edinic izmereniya IstinadlarOficialnoe nazvanie po Arxivlenmis suret 2022 10 04 tarixinde Istifade tarixi 2010 06 29 M Murquzov S Abdullayev ve b X SINIF Fizika BAKI NESR 2005Xarici kecidlerVikianbarda Olcu vahidleri ile elaqeli mediafayllar var Azerbaycan Respublikasinin erazisinde tetbiq olunan olcu vahidleri haqqinda AZERBAYCAN RESPUBLIKASI NAZIRLER KABINETININ QERARI olu kecid