Şimali Amerika materikinin geoloji quruluşu və relyefi
September 26, 2021
Şimali Amerika materikinin sahəsi adalarla birlikdə 24,3 mln km²-dir. Materik Cənubi Amerika materikindən Panama kanalı, Avrasiya materikindən isə Berinq boğazı vasitəsi ilə ayrılır. O şərqdən qərbə 6000 km, şimaldan cənuba isə 7000 km məsafədə uzanır.Sahil xətti çox parçalanmışdır. Odur ki, sahilləri boyunca çox sayda dəniz, körfəz, ada və yarımadalara malikdir. Şimali Amerika şimal və qərb yarımkürələrində yerləşib, Sakit, Atlantik və Şimal Buzlu okeanları ilə əhatələnir.
Şimali Amerika
Ümumi məlumat
Sahəsi:
adalarla birlikdə 24,3 mln km²
Ölkə sayı:
23
Sahəcə ən böyük ölkəsi:
Kanada
Ən uzun çayı:
Missisipi (5971 m)
Ən böyük gölü:
Yuxarı göl
Ən hündür nöqtəsi:
Mak Kinli Dağı (6194 m)
Ən çökək yeri:
Ölüm dərəsi (-86 m)
Şimal ucqar nöqtəsi:
Merçinson burnu
Cənub ucqar nöqtəsi:
Maryato burnu
Şərq ucqar nöqtəsi:
Sent-Çarlz burnu
Qərb ucqar nöqtəsi:
Uels Şahzadəsi burnu
Ən hündür fəaliyyətdə olan vulkan:
Orisaba vlk (5610 m)
Ən hündür şəlalə:
Yosemit şəl (727,5 m)
Ən enli şəlalə:
Niaqara şəl (1239 m)
Şimali Amerika materiki geoloji keçmişdə qədim Lavrasiya qurusunun parçası olmuşdur. Materikin şərqini platforma qərbini isə geosinklinal ərazilər təşkil edir. O, eyni adlı litosfer tavasının üzərində yerləşir.
Yaylalar, Platolar və Vulkanlar
Qərb geosinklinal qurşaqda Kordilyer dağları yerləşir. Bu dağlar şərq və qərb silsilələrindən ibarətdir. Qərb hissə(Sahil sıra dağları) daha cavan olub Sakit okean "Odlu halqası"-na daxildir.Qərbi Kordilyerdə Kaskad, Şərqi Kordilyerdə isə Qayalı dağ sistemi yerləşir.Mərkəzi hissə yüksək yayla və platolardan ibarətdir. Bunların içərisində ən böyükləri Böyük Hövzə,Meksika yaylaları, Kolorado və Kolumbiya platolarıdır. Meksika yaylası Şərqi və Qərbi Madre dağları ilə əhatələnir. Yayla və platolar üçün intensiv denudasiya prosesləri səciyyəvidir. Kordilyer dağlarında güclü zəlzələlər baş verir. Burada çoxlu sönmüş və fəaliyyətdə olan vulkanlar mövcuddur.Bunlara Kolima, Reynir, Şasta, Taxumulko, Popokatapetl, Momotombo, Orisaba və s. misal göstərmək olar.
Relyefi
Materikin mərkəzi və şərq hissəsi platformadır. Burada formalaşmasında ekzogen proseslərin üstünlük təşkil etdiyi düzənliklər yerləşir. Şimali Amerika platformasının əsasını təşkil edən qədim Arxey və Proterozoyun kristallik süxurları Labrador yarımadasındakı Kanada qalxanı sahəsində üzə çıxır. Burada, Lavrenti yüksəkliyində buzlaq relyef formaları üstünlük təşkil edir.Ona görə də bu hissədə buzlaq mənşəli göllər çoxdur. Mərkəzi düzənliklərdə buzlaq relyef formaları ilə yanaşı çaylar da böyük rola malikdirlər. Mərkəzi düzənliklərdə qərdə Böyük düzənliklər yerləşir. Atlantik okeanının sahillərində Meksikasahili və Atlantiksahili ovalıqlar uzanır.Missisipi çayı burada nəhəng allüvial mənşəli Missisipi ovalığını yaratmışdır.
Şimali Amerikanın şərq hissəsində yeganı qədim dağ sistemi Appalaçdır. Güclü parçalanmaya məruz qalmış bu dağların ən hündür nöqtəsi Mitçell (2037 m) zirvəsidir.
Faydalı Qazıntıları
Şimali Amerika faydalı qazıntılar baxımından çox zəngindir. Platformanın kristallik bünövrəsinin səthə çıxdığı ərazilərdə əsasən filiz mənşəli demir, mis,nikel, qalay Appalaç dağlarımda dəmir filizi və daş kömür, Meksika körfəzi sahilləri və Missisipi ovalığında habelə Kordilyerin ətəklərində neft və təbii qaz, dağlıq ərazilərdə isə muxtəlif filiz və qeyri filizlərdən dəmir filizi,mis,sink,qalay, apatit, asbest, qurğuşun, gümüş və s. hasil olunur.
İstinadlar
September 26, 2021
şimali, amerika, materikinin, geoloji, quruluşu, relyefi, şimali, amerika, materikinin, sahəsi, adalarla, birlikdə, materik, cənubi, amerika, materikindən, panama, kanalı, avrasiya, materikindən, isə, berinq, boğazı, vasitəsi, ilə, ayrılır, şərqdən, qərbə, 600. Simali Amerika materikinin sahesi adalarla birlikde 24 3 mln km dir Materik Cenubi Amerika materikinden Panama kanali Avrasiya materikinden ise Berinq bogazi vasitesi ile ayrilir O serqden qerbe 6000 km simaldan cenuba ise 7000 km mesafede uzanir Sahil xetti cox parcalanmisdir Odur ki sahilleri boyunca cox sayda deniz korfez ada ve yarimadalara malikdir Simali Amerika simal ve qerb yarimkurelerinde yerlesib Sakit Atlantik ve Simal Buzlu okeanlari ile ehatelenir Simali Amerika Umumi melumatSahesi adalarla birlikde 24 3 mln km Olke sayi 23Sahece en boyuk olkesi KanadaEn uzun cayi Missisipi 5971 m En boyuk golu Yuxari gol En hundur noqtesi Mak Kinli Dagi 6194 m En cokek yeri Olum deresi 86 m Simal ucqar noqtesi Mercinson burnuCenub ucqar noqtesi Maryato burnuSerq ucqar noqtesi Sent Carlz burnuQerb ucqar noqtesi Uels Sahzadesi burnuEn hundur fealiyyetde olan vulkan Orisaba vlk 5610 m En hundur selale Yosemit sel 727 5 m En enli selale Niaqara sel 1239 m Simali Amerika materiki geoloji kecmisde qedim Lavrasiya qurusunun parcasi olmusdur Materikin serqini platforma qerbini ise geosinklinal eraziler teskil edir O eyni adli litosfer tavasinin uzerinde yerlesir Mundericat 1 Yaylalar Platolar ve Vulkanlar 2 Relyefi 3 Faydali Qazintilari 4 IstinadlarYaylalar Platolar ve Vulkanlar RedakteQerb geosinklinal qursaqda Kordilyer daglari yerlesir Bu daglar serq ve qerb silsilelerinden ibaretdir Qerb hisse Sahil sira daglari daha cavan olub Sakit okean Odlu halqasi na daxildir Qerbi Kordilyerde Kaskad Serqi Kordilyerde ise Qayali dag sistemi yerlesir Merkezi hisse yuksek yayla ve platolardan ibaretdir Bunlarin icerisinde en boyukleri Boyuk Hovze Meksika yaylalari Kolorado ve Kolumbiya platolaridir Meksika yaylasi Serqi ve Qerbi Madre daglari ile ehatelenir Yayla ve platolar ucun intensiv denudasiya prosesleri seciyyevidir Kordilyer daglarinda guclu zelzeleler bas verir Burada coxlu sonmus ve fealiyyetde olan vulkanlar movcuddur Bunlara Kolima Reynir Sasta Taxumulko Popokatapetl Momotombo Orisaba ve s misal gostermek olar Relyefi RedakteMaterikin merkezi ve serq hissesi platformadir Burada formalasmasinda ekzogen proseslerin ustunluk teskil etdiyi duzenlikler yerlesir Simali Amerika platformasinin esasini teskil eden qedim Arxey ve Proterozoyun kristallik suxurlari Labrador yarimadasindaki Kanada qalxani sahesinde uze cixir Burada Lavrenti yuksekliyinde buzlaq relyef formalari ustunluk teskil edir Ona gore de bu hissede buzlaq menseli goller coxdur Merkezi duzenliklerde buzlaq relyef formalari ile yanasi caylar da boyuk rola malikdirler Merkezi duzenliklerde qerde Boyuk duzenlikler yerlesir Atlantik okeaninin sahillerinde Meksikasahili ve Atlantiksahili ovaliqlar uzanir Missisipi cayi burada neheng alluvial menseli Missisipi ovaligini yaratmisdir Simali Amerikanin serq hissesinde yegani qedim dag sistemi Appalacdir Guclu parcalanmaya meruz qalmis bu daglarin en hundur noqtesi Mitcell 2037 m zirvesidir Faydali Qazintilari RedakteSimali Amerika faydali qazintilar baximindan cox zengindir Platformanin kristallik bunovresinin sethe cixdigi erazilerde esasen filiz menseli demir mis nikel qalay Appalac daglarimda demir filizi ve das komur Meksika korfezi sahilleri ve Missisipi ovaliginda habele Kordilyerin eteklerinde neft ve tebii qaz dagliq erazilerde ise muxtelif filiz ve qeyri filizlerden demir filizi mis sink qalay apatit asbest qurgusun gumus ve s hasil olunur Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Simali Amerika materikinin geoloji qurulusu ve relyefi amp oldid 5546009, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
