fbpx
Wikipedia

İnzibati xəta

Avqust 25, 2021

İnzibati xəta — idarəetmə sahəsində olan hüquq pozuntularıdır. İnzibati hüququn predmetinə idarəetmə sahəsində yaranan münasibətlər aid olunur. Buna görə də bu sahədə yaranan hüquqpozuntuları inzibati xəta adlanır. İnzibati hüquqa aid olan bütün digər anlayışlar kimi, inzibati xəta da Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsində öz əksini tapıb.

İnzibati xəta: anlayışı

İnzibati xəta Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin (bundan sonra AR İXM) ikinci fəslində öz əksini tapıb. Həmin fəsil "İNZİBATİ XƏTA VƏ İNZİBATİ MƏSULİYYƏT" adlanır. İnzibati xətalar ümumiyyətlə həyatımızda çox geniş yayılıb. İnzibati xətalarla cinayətləri bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Həm inzibati xətalarda, həm də cinayət əməllərində qanunpozuntuları olur. Yəni, onların xəta hesab olunmasının başlıca amili qanunazidd əməlin olmasıdır ki, bu da onları bir-birinə yaxınlaşdırır. Ancaq, cinayətlə inzibati xəta tam fərqli anlayışlardır. Əgər hər hansı qanunpozuntusunda, xətada cinayət tərkibi olarsa, belə əməllər cinayət sayılır. Əks halda, bu əməllər inzibati xəta hesab olunur və inzibati qaydada tənbeh olunmaqla inzibati məsuliyyətə cəlb olunur.

İnzibati xətanın anlayışı AR İXM-da belə verilib: "Bu Məcəllə ilə qorunan ictimai münasibətlərə qəsd edən, hüquqazidd olan, təqsirli sayılan (qəsdən və ya ehtiyatsızlıq üzündən törədilən) və inzibati məsuliyyətə səbəb olan əməl (hərəkət və ya hərəkətsizlik) inzibati xəta hesab olunur"(Maddə 12). Gördüyümüz kimi, bu maddədə törədilən əməlin inzibati xəta hesab olunması üçün bir neçə şərt qoyulub.

Birincisi,bu Məcəllə ilə qorunan ictimai münasibətlərə qəsd olmasıdır. Əgər hər hansı əməl AR İXM-də nəzərdə tutulmayıbsa, həmin əməlin edilməsi Məcəllədə bilavasitə göstərilmiş və Məcəllə ilə qorunan ictimai münasibətlərə zidd deyilsə, onda həmin əməl inzibati xəta hesab oluna bilməz.

İkinci şərt hüquqazidd olmasıdır ki, bu haqda yuxarıda qeyd edilib. Hüquqazidd hərəkət dedikdə də AR Konstitusiyasına, AR İXM-yə və digər qanunvericilik aktlarına zidd olan hərəkətlər də başa düşülür. Üçencü şərt əməlin təqsirli sayılmasıdır. Təqsirli əməl də iki formada olur: qəsdən törədilən əməl və ehtiyatsızlıqdan törədilən əməl. "İnzibati xəta törətmiş şəxs öz əməlinin (hərəkət və ya hərəkətsizliyinin) hüquqazidd xarakterini dərk etmiş, onun zərərli nəticələrini qabaqcadan görmüş və bunları arzu etmişdirsə, yaxud belə nəticələrin baş verməsinə şüurlu surətdə yol vermişdirsə, bu xəta qəsdən törədilmiş xəta hesab olunur" (AR İXM 13-cü maddə). "İnzibati xəta törətmiş şəxs öz əməlinin (hərəkət və ya həəkətsizliyinin) zərərli nəticələr verə biləcəyi imkanını qabaqcadan görmüş, lakin onların qarşısını alacağına yüngül fikirlə ümid bağlamışdırsa, yaxud bu nəticələrin baş verəcəyini qabaqcadan görə bilməli və görməli olduğu halda, onları görməmişdirsə, bu xəta ehtiyatsızlıq üzündən törədilmiş xəta hesab olunur" (AR İXM 14-cü maddə).

Nəhayət sonuncu şərt törədilən əməlin inzibati məsuliyyətə səbəb olmasıdır. Burda da yenə iki hal var. Şəxsin həm hərəkəti, həm də hərəkətsizliyi inzibati məsuliyyətə səbəb ola bilər. Hərəkətin inzibati xətaya səbəb olması aydındır. Yəni, hər hansı bir şəxsin etdiyi hərəkət nəticəsində başqasının şəxsiyyətinə və ya əmlakına ziyan dəyirsə, bu hal hərəkətin inzibati məsuliyyətə səbəb olmasıdır. İkinci bir hal isə hərəkətsizliyin inzibati xətaya səbəb olmasıdır. Buna vergilərin ödənilməməsini nümunə göstərmək olar.

Son zərurət

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, inzibati xəta törətmiş şəxs inzibati məsuliyyətə cəlb olunur. Lakin, AR İXM-da inzibai məsuliyyəti istisna edən hallar göstərilmişdir. Bu hallardan biri olduqda əməldə inzibati xəta tərkibi olsa belə, əməli törətmiş şəxs inzibati məsuliyəttə cəlb olunmur. Bunlardan birincisi son zərurətdir. Son zərurət halı AR İXM-nın 18-ci maddəsində öz əksini tapmışdır. Son zərurət halı şəxsin müəyyən bir hadisə nəticəsində vurula biləcək ziyanın qarşısını almaq məqsədilə, öz hərəkətilə daha az əhəmiyyətli zərər vurmasıdır. Buna aşağıdakı nümunəni göstərmək olar. Yükdaşıyan avtomobilin qarşısına qəflətən piyada çıxır. Yükdaşıyan avtomobilin sürücüsü piyadaya zərər vurmamaq üçün avtomobili dirəyə vurur. Bu zaman yol kənarındakı dirəyə ziyan dəyir. Normal halda bu, inzibati xəta hesab olunur və həmin hərəkəti etmiş şəxs inzibati məsuliyyətə cəlb olunur. Lakin, gösdərilən vəziyyətdə yeganə çıxış yolu budur. Əks halda, hadisə piyadanın ölümü ilə nəticələnə bilərdi ki, bu da, yəni insan həyatı, mövcüd ziyandan daha çoxdur. Məhz bu səbəbdən, belə hərəkət son zərurət halında törədilmiş əməl hesab olunur və inzibati məsuliyyətə səbəb olmur

Zəruri müdafiə

İnzibati məsuliyyəti istisna edən digər bir hal zəruri müdafiədir (AR İXM 19-cu maddə). Zəruri müdafiə halı son zərurıt halına oxşayır. Ancaq onlar arasında ən mühüm fərq budur ki, son zərurət halında şəxs özünün və ya başqasının sağlamlığına, şərəf və ləyaqətinə qəsd edənə zərər vurur. Ancaq, burda da müəyyən hallar nəzərə alınmalıdır. Belə ki, öz hüquqlarına və qanunla qorunan mənafeyinə edilən qəsdin qarşısı başqa yol ilə alına bilmirsə, bu zaman qəsd edənə ziyan vurmağa icazə verilir. Belə olduqda zəruri müdafiə halı hesab olunur və buna görə şəxs məsuliyyətə cəlb olunmur. Digər halda isə, yəni qəsdin qarşısı başqa vasitələrlə alına biləcəyi halda qəsd edənə zərər vurukursa bu artıq zəruri müdafiə deyil və buna görə şəxs məsuliyyətə cəlb olunur.

Anlaqsızlıq

Bu haqda AR İXM-nın 20-ci maddəsində qeyd olunub. Belə ki, şəxsin hər hansı xroniki psixi xəstəliyi, psixi fəaliyyətinin müvəqqəti pozulması, kəmağıllıq və ya başqa psixi xəstəlik nəticəsində o öz əməllərini idarə edə bilmirsə, bu zaman onun törətdiyi əməldə hərəkətin inzibati xəta hesab olunması üçün lazım olan şərtlərin hamlsl olsa belə, bu hərəkət inzibati məsliyyətə səbəb olmur. Hərəkətin anlaqsızlıq halında törədilməsi məsuliyyəti istisna edir.

İnzibati xəta az əhəmiyyətli olduqda daha yüngül inzibati tənbeh tətbiq etmə və ya inzibati məsuliyyətdən azadetmə

Bu, məsuliyyəti istisna edən sonuncu haldır. AR İXM-nın 21-ci maddəsində öz əksini tapıb. İnzibati xəta az əhəmiyyətli olarsa, xətanı törədənin şəxsiyyəti və qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər hallar nəzərə alınmaqla daha yüngül inzibati tənbeh tətbiq edilir və ya şəxs məsuliyyətdən azad edilir. Yəni, törətdiyi əmələ görə məsuliyyətə cəlb olunmur

İstinadlar

1. Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsi. "Hüquq ədəbiyyatı" nəşriyyatı, Bakı, 2013.

Avqust 25, 2021
inzibati, xəta, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, idarəetmə, sahəsində, olan, hüquq, pozuntularıdır, inzibati, hüququn, predmetinə, idarəetmə, sahəsində, yaranan, münasibətl. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Inzibati xeta idareetme sahesinde olan huquq pozuntularidir Inzibati huququn predmetine idareetme sahesinde yaranan munasibetler aid olunur Buna gore de bu sahede yaranan huquqpozuntulari inzibati xeta adlanir Inzibati huquqa aid olan butun diger anlayislar kimi inzibati xeta da Azerbaycan Respublikasi Inzibati Xetalar Mecellesinde oz eksini tapib Mundericat 1 Inzibati xeta anlayisi 1 1 Son zeruret 1 2 Zeruri mudafie 1 3 Anlaqsizliq 1 4 Inzibati xeta az ehemiyyetli olduqda daha yungul inzibati tenbeh tetbiq etme ve ya inzibati mesuliyyetden azadetme 2 IstinadlarInzibati xeta anlayisi RedakteInzibati xeta Azerbaycan Respublikasi Inzibati Xetalar Mecellesinin bundan sonra AR IXM ikinci feslinde oz eksini tapib Hemin fesil INZIBATI XETA VE INZIBATI MESULIYYET adlanir Inzibati xetalar umumiyyetle heyatimizda cox genis yayilib Inzibati xetalarla cinayetleri bir birinden ferqlendirmek lazimdir Hem inzibati xetalarda hem de cinayet emellerinde qanunpozuntulari olur Yeni onlarin xeta hesab olunmasinin baslica amili qanunazidd emelin olmasidir ki bu da onlari bir birine yaxinlasdirir Ancaq cinayetle inzibati xeta tam ferqli anlayislardir Eger her hansi qanunpozuntusunda xetada cinayet terkibi olarsa bele emeller cinayet sayilir Eks halda bu emeller inzibati xeta hesab olunur ve inzibati qaydada tenbeh olunmaqla inzibati mesuliyyete celb olunur Inzibati xetanin anlayisi AR IXM da bele verilib Bu Mecelle ile qorunan ictimai munasibetlere qesd eden huquqazidd olan teqsirli sayilan qesden ve ya ehtiyatsizliq uzunden toredilen ve inzibati mesuliyyete sebeb olan emel hereket ve ya hereketsizlik inzibati xeta hesab olunur Madde 12 Gorduyumuz kimi bu maddede toredilen emelin inzibati xeta hesab olunmasi ucun bir nece sert qoyulub Birincisi bu Mecelle ile qorunan ictimai munasibetlere qesd olmasidir Eger her hansi emel AR IXM de nezerde tutulmayibsa hemin emelin edilmesi Mecellede bilavasite gosterilmis ve Mecelle ile qorunan ictimai munasibetlere zidd deyilse onda hemin emel inzibati xeta hesab oluna bilmez Ikinci sert huquqazidd olmasidir ki bu haqda yuxarida qeyd edilib Huquqazidd hereket dedikde de AR Konstitusiyasina AR IXM ye ve diger qanunvericilik aktlarina zidd olan hereketler de basa dusulur Ucencu sert emelin teqsirli sayilmasidir Teqsirli emel de iki formada olur qesden toredilen emel ve ehtiyatsizliqdan toredilen emel Inzibati xeta toretmis sexs oz emelinin hereket ve ya hereketsizliyinin huquqazidd xarakterini derk etmis onun zererli neticelerini qabaqcadan gormus ve bunlari arzu etmisdirse yaxud bele neticelerin bas vermesine suurlu suretde yol vermisdirse bu xeta qesden toredilmis xeta hesab olunur AR IXM 13 cu madde Inzibati xeta toretmis sexs oz emelinin hereket ve ya heeketsizliyinin zererli neticeler vere bileceyi imkanini qabaqcadan gormus lakin onlarin qarsisini alacagina yungul fikirle umid baglamisdirsa yaxud bu neticelerin bas vereceyini qabaqcadan gore bilmeli ve gormeli oldugu halda onlari gormemisdirse bu xeta ehtiyatsizliq uzunden toredilmis xeta hesab olunur AR IXM 14 cu madde Nehayet sonuncu sert toredilen emelin inzibati mesuliyyete sebeb olmasidir Burda da yene iki hal var Sexsin hem hereketi hem de hereketsizliyi inzibati mesuliyyete sebeb ola biler Hereketin inzibati xetaya sebeb olmasi aydindir Yeni her hansi bir sexsin etdiyi hereket neticesinde basqasinin sexsiyyetine ve ya emlakina ziyan deyirse bu hal hereketin inzibati mesuliyyete sebeb olmasidir Ikinci bir hal ise hereketsizliyin inzibati xetaya sebeb olmasidir Buna vergilerin odenilmemesini numune gostermek olar Son zeruret Redakte Yuxarida qeyd edildiyi kimi inzibati xeta toretmis sexs inzibati mesuliyyete celb olunur Lakin AR IXM da inzibai mesuliyyeti istisna eden hallar gosterilmisdir Bu hallardan biri olduqda emelde inzibati xeta terkibi olsa bele emeli toretmis sexs inzibati mesuliyette celb olunmur Bunlardan birincisi son zeruretdir Son zeruret hali AR IXM nin 18 ci maddesinde oz eksini tapmisdir Son zeruret hali sexsin mueyyen bir hadise neticesinde vurula bilecek ziyanin qarsisini almaq meqsedile oz hereketile daha az ehemiyyetli zerer vurmasidir Buna asagidaki numuneni gostermek olar Yukdasiyan avtomobilin qarsisina qefleten piyada cixir Yukdasiyan avtomobilin surucusu piyadaya zerer vurmamaq ucun avtomobili direye vurur Bu zaman yol kenarindaki direye ziyan deyir Normal halda bu inzibati xeta hesab olunur ve hemin hereketi etmis sexs inzibati mesuliyyete celb olunur Lakin gosderilen veziyyetde yegane cixis yolu budur Eks halda hadise piyadanin olumu ile neticelene bilerdi ki bu da yeni insan heyati movcud ziyandan daha coxdur Mehz bu sebebden bele hereket son zeruret halinda toredilmis emel hesab olunur ve inzibati mesuliyyete sebeb olmur Zeruri mudafie Redakte Inzibati mesuliyyeti istisna eden diger bir hal zeruri mudafiedir AR IXM 19 cu madde Zeruri mudafie hali son zerurit halina oxsayir Ancaq onlar arasinda en muhum ferq budur ki son zeruret halinda sexs ozunun ve ya basqasinin saglamligina seref ve leyaqetine qesd edene zerer vurur Ancaq burda da mueyyen hallar nezere alinmalidir Bele ki oz huquqlarina ve qanunla qorunan menafeyine edilen qesdin qarsisi basqa yol ile alina bilmirse bu zaman qesd edene ziyan vurmaga icaze verilir Bele olduqda zeruri mudafie hali hesab olunur ve buna gore sexs mesuliyyete celb olunmur Diger halda ise yeni qesdin qarsisi basqa vasitelerle alina bileceyi halda qesd edene zerer vurukursa bu artiq zeruri mudafie deyil ve buna gore sexs mesuliyyete celb olunur Anlaqsizliq Redakte Bu haqda AR IXM nin 20 ci maddesinde qeyd olunub Bele ki sexsin her hansi xroniki psixi xesteliyi psixi fealiyyetinin muveqqeti pozulmasi kemagilliq ve ya basqa psixi xestelik neticesinde o oz emellerini idare ede bilmirse bu zaman onun toretdiyi emelde hereketin inzibati xeta hesab olunmasi ucun lazim olan sertlerin hamlsl olsa bele bu hereket inzibati mesliyyete sebeb olmur Hereketin anlaqsizliq halinda toredilmesi mesuliyyeti istisna edir Inzibati xeta az ehemiyyetli olduqda daha yungul inzibati tenbeh tetbiq etme ve ya inzibati mesuliyyetden azadetme Redakte Bu mesuliyyeti istisna eden sonuncu haldir AR IXM nin 21 ci maddesinde oz eksini tapib Inzibati xeta az ehemiyyetli olarsa xetani toredenin sexsiyyeti ve qanunvericilikde nezerde tutulan diger hallar nezere alinmaqla daha yungul inzibati tenbeh tetbiq edilir ve ya sexs mesuliyyetden azad edilir Yeni toretdiyi emele gore mesuliyyete celb olunmurIstinadlar Redakte1 Azerbaycan Respublikasinin Inzibati Xetalar Mecellesi Huquq edebiyyati nesriyyati Baki 2013 Menbe https az wikipedia org w index php title Inzibati xeta amp oldid 5913823, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.