Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Çətən – eyni diametrli qamış və ya ağac çubuğundan hazırlanmış məhsul. Çətən "çətmək" sözündən yaranıb, mənası "bağlamaq" deməkdir. Bəzən onu alaçıqlarda çox istifadə edildiyi üçün "çığ" da adlandırırlar.
| Xalça | |
| Çətən | |
|---|---|
    | |
| Digər məlumatlar | |
| Material | Phragmites australis |
Ümumi məlumat
Çətən adətən eyni ölçülü qamış və ya ağac çubuğundan hazırlanır. Bu çubuqlar yan-yana qoyularaq həm qıraqdan, həm də uzunluğundan asılı olaraq ortadan bir və ya bir neçə dəfə sadə ip vasitəsilə bir-birinə bərkidilirdi. Bu texnikada hazırlanmış məhsul dik vəziyyətdə alaçığın alt hissəsini bərkitmək məqsədilə istifadə edilirdi. Azərbaycanda adətən iki cür çətən mövcud olmuşdur:
- Saya. Saya çətənlər üzərində heç bir bəzək elementi olmurdu və o sırf məişət məqsədləri üçün hazırlanırdı.
- Naxışlı. Naxışlı çətənlər döşəmə, alaçıqdakı divar, arakəsmə, bəzən də pərdə kimi məqsədlərə xidmət edirdi.
Hazırlanma qaydası
Keçən ildən qalmış quru qamışları yaz fəslində yığıb, təmizləyirlər. Yığılan qamışlar üzəri təmizləndikdən sonra çətən hazırlayan ustanın istəyinə görə ölçülənir, kəsilib şəkillənir və adətən qoyun yunundan alınmış ip vasitəsi ilə hörülüb bir-birinə bağlanır. İstər bəzək üçün, istər də müəyyən məqsədlər üçün istifadə olunan çətənin üzəri təbii şəkildə bitkilərdən əldə edilmiş boyalarla naxışlanır. Qədimdən çətəndən alaçıqların örtülməsi, bəzədilməsində geniş istifadə olunurdu. Çətən insanların sağlamlıqlarının keşiyində də dayanırdı. Onlar nəmişlikdən yarana biləcək xəstəlikləri önləmək üçün yaşadıqları yeri tamam qamışla örtüb, yerə çətən (həsir) döşəyirdilər. Bundan başqa, çətən indi də interyerdə dekor kimi istifadə olunan çox nəfis sənət növüdür.
Çətən üzərində naxış vurmaq üçün əsasən iki üsuldan istifadə edirdilər. Birinci üsul ondan ibarətdir ki, naxış çubuqların ayrı-ayrı hissələrini müəyyən bir qaydada yandırmaq vasitəsilə yaradılırdı. Digər üsulla çubuqların ayrı-ayrı sahələri bir-bir müxtəlif rəngli saplarla dolanır və beləliklə, müxtəlif rəngli və təsvirli kompozisiyalar əmələ gəlirdi. Belə çətənlərin hazırlanmasında həm yun, həm də ipək saplardan istifadə olunurdu. Çətən istehsalının əsas mərkəzləri Azərbaycanın şimal-qərb zonası və Muğan əraziləridir. Bu texnikada hazırlanmış məhsul bəzən dik vəziyyətdə çəpər düzəltmək məqsədilə istifadə edilərdi.
Mənbə
- Çətən sənəti[ölü keçid]
- Çətən xalçasının xüsusiyyətləri[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ceten eyni diametrli qamis ve ya agac cubugundan hazirlanmis mehsul Ceten cetmek sozunden yaranib menasi baglamaq demekdir Bezen onu alaciqlarda cox istifade edildiyi ucun cig da adlandirirlar XalcaCetenDiger melumatlarMaterial Phragmites australisUmumi melumatCeten adeten eyni olculu qamis ve ya agac cubugundan hazirlanir Bu cubuqlar yan yana qoyularaq hem qiraqdan hem de uzunlugundan asili olaraq ortadan bir ve ya bir nece defe sade ip vasitesile bir birine berkidilirdi Bu texnikada hazirlanmis mehsul dik veziyyetde alacigin alt hissesini berkitmek meqsedile istifade edilirdi Azerbaycanda adeten iki cur ceten movcud olmusdur Saya Saya cetenler uzerinde hec bir bezek elementi olmurdu ve o sirf meiset meqsedleri ucun hazirlanirdi Naxisli Naxisli cetenler doseme alaciqdaki divar arakesme bezen de perde kimi meqsedlere xidmet edirdi Hazirlanma qaydasiKecen ilden qalmis quru qamislari yaz feslinde yigib temizleyirler Yigilan qamislar uzeri temizlendikden sonra ceten hazirlayan ustanin isteyine gore olculenir kesilib sekillenir ve adeten qoyun yunundan alinmis ip vasitesi ile horulub bir birine baglanir Ister bezek ucun ister de mueyyen meqsedler ucun istifade olunan cetenin uzeri tebii sekilde bitkilerden elde edilmis boyalarla naxislanir Qedimden cetenden alaciqlarin ortulmesi bezedilmesinde genis istifade olunurdu Ceten insanlarin saglamliqlarinin kesiyinde de dayanirdi Onlar nemislikden yarana bilecek xestelikleri onlemek ucun yasadiqlari yeri tamam qamisla ortub yere ceten hesir doseyirdiler Bundan basqa ceten indi de interyerde dekor kimi istifade olunan cox nefis senet novudur Ceten uzerinde naxis vurmaq ucun esasen iki usuldan istifade edirdiler Birinci usul ondan ibaretdir ki naxis cubuqlarin ayri ayri hisselerini mueyyen bir qaydada yandirmaq vasitesile yaradilirdi Diger usulla cubuqlarin ayri ayri saheleri bir bir muxtelif rengli saplarla dolanir ve belelikle muxtelif rengli ve tesvirli kompozisiyalar emele gelirdi Bele cetenlerin hazirlanmasinda hem yun hem de ipek saplardan istifade olunurdu Ceten istehsalinin esas merkezleri Azerbaycanin simal qerb zonasi ve Mugan erazileridir Bu texnikada hazirlanmis mehsul bezen dik veziyyetde ceper duzeltmek meqsedile istifade edilerdi MenbeCeten seneti olu kecid Ceten xalcasinin xususiyyetleri olu kecid