Çeşmə Dəniz Müharibəsi,5-7 İyul 1770-ci il tarixləri arasında Rus donanması və Osmanlı Donanması arasında Çeşmə Körfəzində edilmişdir.1768-1774 Osmanlı-Rus Müharibəsinin bir parçası olan bu qarşıdurmanın nəticəsində Osmanlı Donanması Ruslar tərəfindən tamamilə yox edilmişdir.
1768-ci ildə Osmanlı-Rus Müharibəsi başladığında, Rusiyanın Qaradənizdə döyüş gəmisi olaraq sadəcə 6 xətt gəmisi var idi.Rus donanmasının böyük bir hissəsi Baltik Dənizində yerləşmişdir.1769-cu ilin noyabr ayında Rusiya Baltik Dənizindəki donanmasından iki donanma gəmisini dəyişik rotalarla Atlantik Okeanı və Cəbəllütariq boğazı yoluyla Aralıq dənizinə göndərdi.Rus donanmasının başçılığını Kont Aleksey Qriqoryeviç Orlov üstlənmişdi.Məqsəd Osmanlı Dövlətini zəiflətmək üçün Peleponnes Yarımadasındakı Yunanlar arasında bir üsyan çıxartmaq və Rusiya yanlısı bir Yunan dövlətinin qurulmasını təmin etməkdi.İki donanma gəmisi Aralıq dənizində birləşdi və Peleponnes Yarımadasına istiqamət götürdülər.50 rus əsgərinin köməyi ilə Mani bölgəsindəki Yunanlar arasında bir üsyan başlatmağı bacardı amma üsyan bütün yunanıstana yayılmadan Osmanlılar tərəfindən basdırıldı.Bu üsyana Orlov üsyanı (Yunanca: Ορλωφικά) deyilir.Yunanlar tərəfindən Yunan Müstəqillik Müharibəsinin nüvəsi olaraq qəbul edilir.
Kaptan-ı dərya Mandalzadə Hüsaməddin Paşanın rəhbərliyindəki Osmanlı donanması ilk növbədə Yunan üsyanının basdırmaq üçün Peleponnes Yarımadasında Mora Yenişəhəri(hazırki Nafplion) qabağında dayanırdı.Hüsaməddin Paşa Rus flotillasının uzun yolda təchizat və ərzaq təmin etməyəcəyini və bu səbəblə heç müharibə etmədən təslim olacağını düşünürdü.Buna görə Egey dənizinə yelkən açmağa qərar verdi.Egey dənizinə çatdıqdan sonra Xios adası və Qaraburun arasında Çeşmə limanına yaxın açıqlarda dəmir saldı.
Osmanlı donanması ilə Rus donanmasının qarşılaşması
Osmanlı donanmasının Ege Dənizinə doğru yelkən açdığını xəbər alan iki Rus filosu Aralıq dənizində Osmanlı donanmasını axtarmaya başladı.İki filonun kapitanları Rus admiral Qriqori Spiridov və İngilis məsləhətçi Admiral Con Elfinston idi.Bu iki rus filosunda 21 ədəd gəmi var idi.Bunlardan 9 dənəsi 66-68 toplu gəmi,3 dənəsi 38-32 toplu freqat,1 dənəsi 12 havan daşıyan bomba,4 dənəsi atəş gəmisi,4 dənəsi də təxliyə gəmisiydi.
Osmanlı donanmasının varlığı bütün detalları ilə bilinmir.Ancaq 14-16 böyük döyüş gəmisi olduğu və bunlardan Burc-u Zəfərin 84 toplu Rodosun 60 toplu və Kaptanpaşanın Kapudanə döyüş gəmisinin 100 toplu olduğu bilinir.Toplam top ədədi 1.300-ə yaxın idi.
Osmanlı donanması üç sıra olaraq dəmir atmışdı.Birinci sırada 70-100 topla 10 döyüş gəmisi yerləşməkdə idi.Bunlardan şimaldan dördüncü gəmidə Osmanlı donanmasının komandiri,Kaptanpaşa Mandalzadə Hüsaməddin Paşa dayanırdı;şimaldan ilk gəmi Burc-u Zəfər olub kapitanı Cəzayirli Həsən Bəy idi və şimaldan yeddinci gəminin kapitanı Rodos sancaq bəyi Cəfər Bəy idi.Donanmada olan digər 2 gəmi bir əvvəlki axşam Midilliyə getmişdi.
5 İyul 1770-ci ildə Osmanlı donanmasını Karaburun yarımadası ilə Xios adası arasında Çeşmə Körfəzinin şimal sularında dəmir atdı.6 iyulda günorta radələrində Osmanlı donanması saat 11:45 də atəş açıb savaş a başladıvə Rus filoları da həmən dəqiqə cavab atəşi açdılar.Böyük Rus gəmiləri planlanan taktik sırasını qoruya bilmədilər.
İyulun 6-dan 7-nə keçən gecə Rus filosu 00:30-da hərəkətə keçdi.İngilis admiralı Qriyeqinin rəhbərliyində ; döyüş gəmisi və 2 freqat və 1 qumbara gəmisi qaranlıqdan faydalanaraq Çeşmə Körfəzi ağzında növbə tutan 4 Osmanlı gəmisi üzərinə top atəşi açıb hücuma keçdilər.Bu müdafiə qarışıqlığı içində növbətçi Osmanlı döyüş gəmiləri körfəzə girişlərə nəzarət edə bilmirdi.Hücum edən Rus gəmiləri qumbara və yağlı bez ilə dolu top atəşiylə atəş gəmilərində yanğın başlatdılar.Əvvəlcə tək bir Osmanlı döyüş gəmisi yanmağa başladı.Ancaq gəmilər üst üstə və manevr edə bilməyəcək şəkildə dayandıqları üçün yanğın digər Osmanlı gəmilərinə də yayılmışdı.Saat 02:00-da Osmanlı gəmisi batmış,digərlərini isə atəş almışdı.Gecə saat 4-də Osmanlılar daha yanğın çıxmamış olan iki böyük üç-ambarlı döyüş gəmisini qurtarmaq üçün yardım dəstələri göndərdilər.Amma bu gəmilərdən biri sahilə çəkilməkdə ikən yanmağa başlayıb batdı.Səhərə qarşı, 08:00 radələrində müharibə sona çatdı.
11:00 radələrində Osmanlı dənizçisi ölmüşdü.Rusların itgiləri isə 700 nəfərə yaxın idi.Kaptan-ı Dərya Mandalzadə Hüsaməddin Paşa gəmisi ilə 7 iyulda Saqqız adasına qaçdı.Cəzayirli Həsən bəy və Rodos Sancaq bəyi Cəfər bəy xilas oldular.İzmirdə olan Cəzayirli Həsən bəy İstanbula çağrıldı.
Hüsaməddin Paşa vəzifəsindən alındı.Yerinə Rodos bəyi Cəfər bəy təyin olundu.Cəzayirli Həsən Paşa Kaptanpaşa vəzifəsinə gətirildi.
Nəticələri
Müharibədən sonra II. Katerina tərəfindən Sankt-Peterburg'dakı Tsarskoye Selo'da tikilmiş Çeşmə abidəsi
Rus donanmasının Çanaqqala Boğazını keçib istanbula hücum etməsinin qarşısını almaq üçün İstanbulda limanda olan 6 köhnə döyüş gəmisi,4 Cezayir gəmisi və digər gəmilər tədarük edildikdən sonra Çanaqqalaya göndərildilər.Venesiyalılara əvəzi ödənərək gəmi almaq təklifi verilsədə Venesiya Respublikası bu istəyi qəbul etmədi.
Rus donanması komandiri Orlov Çanaqqala Boğazını bağlamaq surətiylə İstanbulu mühasirəyə almağa qərar verdi.Rus komandiri məsləhətçisi olan İngilis Admiralının Mərmərəyə girib İstanbula hücum etmə təklifini rədd etdi.10 iyul 1770-ci ildə Rus donanması Lemnos adasını işğala başladı.Ancaq Lemnos qalasına sığınan Türk kişi,qadın və uşaq təxminən 3.5 ay qədər Rus mühasirəsi altında qalanı müdafiə etdilər.
Çeşmə Dəniz Müharibəsi Osmanlıların Lepanto Müharibəsindən sonra dənizlərdə aldığı ilk böyük məğlubiyyəti idi.Osmanlı dövləti bu müharibədən sonra bir müddət effektiv donanmasız qaldı.
Osmanlı-Rus müharibəsinin 1774-ci ildə bitməsinə qədər Rus donanması Çeşməyə dəfələrcə geri gələrək limanı top atəşinə tutdu.
Qısa bir müddət sonra edilən Kiçik Qaynarca anlaşmasıyla Osmanlı Dövləti Qaradənizi ruslarla paylaşmaq vəziyyətində qaldı və Krımı ələ keçirən Rusiya Aralıq dənizində də donanma saxlamağa başladı.
Xarici keçidlər
1770 Çeşmə Dəniz Müharibəsi .1768-1774 Osmanlı-Rus Dəniz Müharibələri
1770 Çeşmə Dəniz Müharibəsi / Battle Of Cesme 1770 (İngilizce - Türkçə)
Çeşmə Basqını(Çeşmə Dəniz Müharibəsi) haqqında məlumat
İstinadlar
İşipek, Ali Rıza ve Aydemir, Oğuz (2006). 1770 Çeşmə Dəniz Müharibəsi: 1768-1774 Osmanlı-Rus Müharibələri. Denizler Kitabevi. ISBN 975-00051-4-7.
Chesma and Patras
Uzunçarsılı, İsmail Hakkı (1956) , Osmanlı Tarixi IV. Cild I. Bölüm Karlofça Anlaşmasından XVIII. əsrin sonlarına qədər, Ankara: Türk Tarix Qurumu (6. basım 2007). Say. 400-401.
Anderson, Roger Charles (1952 yeni ed. 2006) Naval wars ın the Levant 1559—1853 ISBN 1-57898-538-2(İngilisce)
Chesma Battle, Victor Dygalo, Rear Admiral, Candidate of Naval Sciences, Professor[ölü keçid](ingiliscə)
Uzunçarşılı, İ.Hakkı (1942). "Cezayirli Gazi Hasan Paşa'ya Dair" 2015-12-22 at the Wayback Machine. Türkiyat Mecmuası (İstanbul: İstanbul Üniversiteti Türkiyat İnstitutu) 7 (Cüz.I): 17-40. ISSN 0085-7432. Giriş tarixi: 26 Noyabr 2014.
Avqust 08, 2021
çeşmə, dəniz, müharibəsi, iyul, 1770, tarixləri, arasında, donanması, osmanlı, donanması, arasında, çeşmə, körfəzində, edilmişdir, 1768, 1774, osmanlı, müharibəsinin, parçası, olan, qarşıdurmanın, nəticəsində, osmanlı, donanması, ruslar, tərəfindən, tamamilə, . Cesme Deniz Muharibesi 5 7 Iyul 1770 ci il tarixleri arasinda Rus donanmasi ve Osmanli Donanmasi arasinda Cesme Korfezinde edilmisdir 1768 1774 Osmanli Rus Muharibesinin bir parcasi olan bu qarsidurmanin neticesinde Osmanli Donanmasi Ruslar terefinden tamamile yox edilmisdir 1 Cesme Deniz MuharibesiEsas munaqise 1768 1774 Osmanli Rus MuharibesiTarix 5 7 iyul 1770 ci ilYeri Cesme sulari IzmirNeticesi Osmanli donanmasi tamamile yandirildiMunaqise terefleriOsmanli imperiyasi Rusiya Rusiya Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Muharibe oncesi 2 Osmanli donanmasi ile Rus donanmasinin qarsilasmasi 3 Neticeleri 4 Xarici kecidler 5 IstinadlarMuharibe oncesi Redakte1768 ci ilde Osmanli Rus Muharibesi basladiginda Rusiyanin Qaradenizde doyus gemisi olaraq sadece 6 xett gemisi var idi Rus donanmasinin boyuk bir hissesi Baltik Denizinde yerlesmisdir 1769 cu ilin noyabr ayinda Rusiya Baltik Denizindeki donanmasindan iki donanma gemisini deyisik rotalarla Atlantik Okeani ve Cebellutariq bogazi yoluyla Araliq denizine gonderdi 2 Rus donanmasinin basciligini Kont Aleksey Qriqoryevic Orlov ustlenmisdi Meqsed Osmanli Dovletini zeifletmek ucun Peleponnes Yarimadasindaki Yunanlar arasinda bir usyan cixartmaq ve Rusiya yanlisi bir Yunan dovletinin qurulmasini temin etmekdi Iki donanma gemisi Araliq denizinde birlesdi ve Peleponnes Yarimadasina istiqamet goturduler 50 rus esgerinin komeyi ile Mani bolgesindeki Yunanlar arasinda bir usyan baslatmagi bacardi amma usyan butun yunanistana yayilmadan Osmanlilar terefinden basdirildi Bu usyana Orlov usyani Yunanca Orlwfika deyilir Yunanlar terefinden Yunan Musteqillik Muharibesinin nuvesi olaraq qebul edilir Kaptan i derya Mandalzade Husameddin Pasanin rehberliyindeki Osmanli donanmasi ilk novbede Yunan usyaninin basdirmaq ucun Peleponnes Yarimadasinda Mora Yeniseheri hazirki Nafplion qabaginda dayanirdi Husameddin Pasa Rus flotillasinin uzun yolda techizat ve erzaq temin etmeyeceyini ve bu sebeble hec muharibe etmeden teslim olacagini dusunurdu Buna gore Egey denizine yelken acmaga qerar verdi Egey denizine catdiqdan sonra Xios adasi ve Qaraburun arasinda Cesme limanina yaxin aciqlarda demir saldi Osmanli donanmasi ile Rus donanmasinin qarsilasmasi RedakteOsmanli donanmasinin Ege Denizine dogru yelken acdigini xeber alan iki Rus filosu Araliq denizinde Osmanli donanmasini axtarmaya basladi Iki filonun kapitanlari Rus admiral Qriqori Spiridov ve Ingilis meslehetci Admiral Con Elfinston idi Bu iki rus filosunda 21 eded gemi var idi Bunlardan 9 denesi 66 68 toplu gemi 3 denesi 38 32 toplu freqat 1 denesi 12 havan dasiyan bomba 4 denesi ates gemisi 4 denesi de texliye gemisiydi Osmanli donanmasinin varligi butun detallari ile bilinmir Ancaq 14 16 boyuk doyus gemisi oldugu ve bunlardan Burc u Zeferin 84 toplu 3 4 Rodosun 60 toplu ve Kaptanpasanin Kapudane doyus gemisinin 100 toplu oldugu bilinir Toplam top ededi 1 300 e yaxin idi Osmanli donanmasi uc sira olaraq demir atmisdi Birinci sirada 70 100 topla 10 doyus gemisi yerlesmekde idi Bunlardan simaldan dorduncu gemide Osmanli donanmasinin komandiri Kaptanpasa Mandalzade Husameddin Pasa dayanirdi simaldan ilk gemi Burc u Zefer olub kapitani Cezayirli Hesen Bey idi ve simaldan yeddinci geminin kapitani Rodos sancaq beyi Cefer Bey idi Donanmada olan diger 2 gemi bir evvelki axsam Midilliye getmisdi 5 Iyul 1770 ci ilde Osmanli donanmasini Karaburun yarimadasi ile Xios adasi arasinda Cesme Korfezinin simal sularinda demir atdi 6 iyulda gunorta radelerinde Osmanli donanmasi saat 11 45 de ates acib savas a basladive Rus filolari da hemen deqiqe cavab atesi acdilar Boyuk Rus gemileri planlanan taktik sirasini qoruya bilmediler Iyulun 6 dan 7 ne kecen gece Rus filosu 00 30 da herekete kecdi Ingilis admirali Qriyeqinin rehberliyinde doyus gemisi ve 2 freqat ve 1 qumbara gemisi qaranliqdan faydalanaraq Cesme Korfezi agzinda novbe tutan 4 Osmanli gemisi uzerine top atesi acib hucuma kecdiler Bu mudafie qarisiqligi icinde novbetci Osmanli doyus gemileri korfeze girislere nezaret ede bilmirdi Hucum eden Rus gemileri qumbara ve yagli bez ile dolu top atesiyle ates gemilerinde yangin baslatdilar Evvelce tek bir Osmanli doyus gemisi yanmaga basladi Ancaq gemiler ust uste ve manevr ede bilmeyecek sekilde dayandiqlari ucun yangin diger Osmanli gemilerine de yayilmisdi Saat 02 00 da Osmanli gemisi batmis digerlerini ise ates almisdi Gece saat 4 de Osmanlilar daha yangin cixmamis olan iki boyuk uc ambarli doyus gemisini qurtarmaq ucun yardim desteleri gonderdiler Amma bu gemilerden biri sahile cekilmekde iken yanmaga baslayib batdi Sehere qarsi 08 00 radelerinde muharibe sona catdi 5 11 00 radelerinde Osmanli denizcisi olmusdu Ruslarin itgileri ise 700 nefere yaxin idi Kaptan i Derya Mandalzade Husameddin Pasa gemisi ile 7 iyulda Saqqiz adasina qacdi Cezayirli Hesen bey ve Rodos Sancaq beyi Cefer bey xilas oldular Izmirde olan Cezayirli Hesen bey Istanbula cagrildi Husameddin Pasa vezifesinden alindi Yerine Rodos beyi Cefer bey teyin olundu 6 Cezayirli Hesen Pasa Kaptanpasa vezifesine getirildi Neticeleri Redakte Muharibeden sonra II Katerina terefinden Sankt Peterburg daki Tsarskoye Selo da tikilmis Cesme abidesi Rus donanmasinin Canaqqala Bogazini kecib istanbula hucum etmesinin qarsisini almaq ucun Istanbulda limanda olan 6 kohne doyus gemisi 4 Cezayir gemisi ve diger gemiler tedaruk edildikden sonra Canaqqalaya gonderildiler Venesiyalilara evezi odenerek gemi almaq teklifi verilsede Venesiya Respublikasi bu isteyi qebul etmedi Rus donanmasi komandiri Orlov Canaqqala Bogazini baglamaq suretiyle Istanbulu muhasireye almaga qerar verdi Rus komandiri meslehetcisi olan Ingilis Admiralinin Mermereye girib Istanbula hucum etme teklifini redd etdi 10 iyul 1770 ci ilde Rus donanmasi Lemnos adasini isgala basladi Ancaq Lemnos qalasina siginan Turk kisi qadin ve usaq texminen 3 5 ay qeder Rus muhasiresi altinda qalani mudafie etdiler Cesme Deniz Muharibesi Osmanlilarin Lepanto Muharibesinden sonra denizlerde aldigi ilk boyuk meglubiyyeti idi Osmanli dovleti bu muharibeden sonra bir muddet effektiv donanmasiz qaldi Osmanli Rus muharibesinin 1774 ci ilde bitmesine qeder Rus donanmasi Cesmeye defelerce geri gelerek limani top atesine tutdu Qisa bir muddet sonra edilen Kicik Qaynarca anlasmasiyla Osmanli Dovleti Qaradenizi ruslarla paylasmaq veziyyetinde qaldi ve Krimi ele keciren Rusiya Araliq denizinde de donanma saxlamaga basladi Xarici kecidler Redakte1770 Cesme Deniz Muharibesi 1768 1774 Osmanli Rus Deniz Muharibeleri 1770 Cesme Deniz Muharibesi Battle Of Cesme 1770 Ingilizce Turkce Cesme Basqini Cesme Deniz Muharibesi haqqinda melumatIstinadlar Redakte Isipek Ali Riza ve Aydemir Oguz 2006 1770 Cesme Deniz Muharibesi 1768 1774 Osmanli Rus Muharibeleri Denizler Kitabevi ISBN 975 00051 4 7 Chesma and Patras Uzuncarsili Ismail Hakki 1956 Osmanli Tarixi IV Cild I Bolum Karlofca Anlasmasindan XVIII esrin sonlarina qeder Ankara Turk Tarix Qurumu 6 basim 2007 Say 400 401 Anderson Roger Charles 1952 yeni ed 2006 Naval wars in the Levant 1559 1853 ISBN 1 57898 538 2 Ingilisce Chesma Battle Victor Dygalo Rear Admiral Candidate of Naval Sciences Professor olu kecid ingilisce Uzuncarsili I Hakki 1942 Cezayirli Gazi Hasan Pasa ya Dair Arxivlesdirilib 2015 12 22 at the Wayback Machine Turkiyat Mecmuasi Istanbul Istanbul Universiteti Turkiyat Institutu 7 Cuz I 17 40 ISSN 0085 7432 Giris tarixi 26 Noyabr 2014 Menbe https az wikipedia org w index php title Cesme Deniz Muharibesi amp oldid 5956453, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
