Vikipediya azad ensiklopediya isaxan üsyanıQolçomaqlıqdan salınmaTarix 1929 1930Yeri Borçalı Gürcüstan SSR ZSFSRSəbəbi S

Vikipediya azad ensiklopediya Isaxan usyaniQolcomaqliqdan salinmaTarix 1929 1930Yeri Borcali Gurcustan SSR ZSFSRSebebi Sovet rejiminin kollektivlesdirme ve emlak musadiresi siyasetiNeticesi Sovet hakimiyyeti terefinden yatirildi Usyancilarin ilkin ugurlari Sulh muqavilesi imzalandi lakin Sovetler terefinden pozuldu 1930 cu ilin yay sonunda Isaxanin olumuMunaqise terefleriQarapapaqlar Azerbaycanlilar SSRI Sovet Ittifaqi Gurcustan SSR OGPUKomandan lar Isaxan Hacibayramli Qurban Hacibayramli Nagi Hacibayramli Ali Haqqalanli Sadiq Sadiqoglu Lavrenti Beriya Namelum Sovet OGPU ve Qizil Ordu zabitleriTereflerin quvvesiNamelum NamelumItkiler 30 250 Isaxan usyani 1920 ci illerin sonunda Sovet rejimi terefinden heyata kecirilen suretli kollektivlesdirme ve kendli emlakinin musadire edilmesine cavab olaraq ortaya cixan kendli usyani idi Esasen Borcali Qazax ve Lori bolgelerinde bas veren bu usyan Sovet repressiyalarina qarsi kend heyatinin toxunulmazligini ve milli enenelerin qorunmasini mudafie edirdi Herekat hemcinin Qacaq Isaxan Dastani kimi epik eserlerle yerli sifahi medeniyyetin bir hissesine cevrilmisdir Zemin span XX esrin evvellerinde Sovetlesme ve kollektivlesdirme dovrunde Zaqafqaziya bolgesinde o cumleden serqi ve cenub serqi Gurcustan simali Ermenistan ve qerbi Azerbaycan genis sosial ve siyasi igtisaslar bas verdi Rusiya Imperiyasinin suqutundan sonra bolge ziddiyyetli guclerin ve ideologiyalarin murekkeb bir mekanina cevrildi Usyanin arxasinda duran en kritik amil 1920 ci illerin sonunda guclenen Sovet Kollektivlesdirme siyaseti idi Kendliler oz torpaqlarindan mal qarasindan ve taxillarindan mehrum edilirdi Qocomaqlarin legv edilmesi kampaniyasi yerli ve yarimkoceri Qarapapaq Turkleri arasinda qezeb dogurdu Ozbasina hebsler mecburi musadireler ve heddinden artiq vergitutma usyan ucun zemin yaratdi Bu zulm muhitinde Qacaq Isaxan kimi taninan Isaxan Hacibayramli 1897 ci ilde Qarayazi rayonunda anadan olub xalqin huquqlarini mudafie eden bir lider kimi ortaya cixdi Onun herekati passiv muqavimeti Sovet edaletsizliyine qarsi teskilatlanmis silahli mubarizeye cevirdi Usyan span 1929 1930 cu illerde bas veren Isaxan usyani Gurcustanin Borcali bolgesinde ve etraf erazilerinde en diqqetceken anti sovet usyanlarindan biri oldu Gurcustan Respublikasi Prezident Arxivinin kecmisde Sov IKP Merkezi Komitesi yaninda Marksizm Leninizm Institutunun Gurcustan Sobesinin Partiya Arxivi 12 16 mart 1930 cu il tarixleri arasinda Tiflis ve Moskva arasindaki tecili ve mexfi yazismalarla bagli senedleri Isaxan usyaninin miqyasini ortaya qoyur Senedler orijinal olaraq yazildigi kimi Rus dilinde teqdim olunur V Gruzii podgotovlyaetsya operaciya protiv staroj bandy Isahana Karayazy vzyavshego vchera obratno svoe zhelanie primiritsya chto obyasnyaetsya povidimomu organizovannym vozdejstviem mussavatistov Sankcionirovat operacii Zakavkazskogo GPU po likvidacii bandy v Karayazskom rajonu Razrabotat proekt prakticheskih meropriyatij uchastie KK Armii v borbe s banditizmom v chastnosti obsudit vopros o peredislokacii chastej KK Armii Otpustit Zak GPU iz rezervnogo fonda ZSNK 200000 rublej sverh ranee otpushennyh S pervyh zhe dnej kollektivizaciya vstretila rezkoe soprotivlenie ne tolko so storony kulachestva no i serednyakov Nalichie otdelnyh banditskih grupp v Karayazskom rajone takzhe v rajonah byvshego Borchalinskogo uezda pod rukovodstvom byvshego primirennogo bandita Isahana 1929 cu il dekabrin 16 da hokumet quvveleri usyancilar uzerine hucuma kecdi Bas vermis toqqusmalar neticesinde Isaxanin rehberlik etdiyi deste qarsi terefe ciddi itkiler yetirdi bir cox milis uzvu helak oldu ve bezileri esir alindi Bu hadiseden sonra kommunist quvveler Qarayazinin inzibati merkezi olan Qaratepeni indiki Qardabani seheri terk etmeye mecbur qaldilar Neticede bolge usyancilarin nezaretinde qaldi Qarayazidaki herekatin idaresi Isaxan Hacibayramlinin rehberliyi altinda idi O Borcali Qazax Axalkelek Qaracop Lori ve Zaqatala bolgelerindeki sovet rejiminden narazi quvvelerle elaqe saxlayir onlarin numayendelerini qebul edirdi Esasen kendlilerde yaranmis naraziliqdan faydalanan Isaxan Tiflisdeki temsilciler ve qeyri turk xalqlarindan olan usyancilarla da elaqe quraraq usyanin genislenmesini temin edirdi 1930 cu ilin mart ayinin 10 u gece Qarayazi mesesinde usyancilar mudafie movqeyi tutdu Onlarin esas dayagi Kur cayi idi Derhal arxalarinca dusen yardimci desteler Qizil Ordu ile qarsilasdilar Doyuse herbi teyyare tank yaxinliqdaki demiryolu uzerinde dayanan zirehli qatar elece de piyada ve suvarilerden ibaret ceza desteleri celb edilmisdi Beriya sexsen doyusu musahide ederek veziyyetin ciddiliyini derhal Moskvaya QPU ya bildirmisdir QPU tehlukenin miqyasini derk ederek genis hazirliq isleri aparmisdir Martin 10 u gunduz Moskva ile danisiqlar aparilarken axsam ise Isaxanla gorus teskil etmek ucun teqib yegane yol olaraq qebul edilmisdir Beriyanin zeif noqtesi kimi qiymetlendirdiyi Qarayazi etrafinda eksine hucuma kecmeyi planlasdirirdi Lakin suretli hucumun qarsisi alindi Qizil Ordu terefinden piyada suvari ve zirehli destelerle fasilesiz ates ve hucum teskil edilirdi Usyancilar evvelceden dusunulmus taktika ezmkarliq ve cesaretli doyus bacariqlari ile ferqlenirdiler Bezen hetta tufengle soyuq silahla da doyuse girirdiler Usyancilar mudafieni mohkemlendirib dusmene boyuk itkiler verirdiler Usyanin rehberleri dusmene boyuk telefat vermis ve bir sira zabitleri siradan cixarmaga muveffeq olmusdular Usyanin suretle genislenmesi Tiflisdeki sovet hakimiyyet orqanlarinda ve Zaqafqaziya rehberliyinde ciddi narahatliq dogurdu Bu toqqusmada usyancilar itkisi 3 Qizil ordunun ise texminen 100 idi Bir nece hefte erzinde usyancilar Borcalida Sarvan Koraxi ve Qizilhacili etrafindaki kendlere hemcinin Qarayazinin bezi hisselerine nezareti ele aldilar Sovet itkileri haqqinda hesabatlar hem Tiflis hem de Moskvani narahat etdi Buna cavab olaraq Sovet hakimiyyeti Qafqaz Ordusu ve OGPU birliklerinden gelen elave quvvelerle genismiqyasli emeliyyatlara basladi Hetta yuksekrutbeli resmiler arasinda veziyyetin daha da gerginlesmesinin qarsisini almaq ucun usyanci liderle sulh danisiqlari aparmaq barede muzakireler de olmusdur Isaxan ve terefdarlari sert relyefden Madis Saz Dagi Ceyrancol Goy Tomtu ve Kesis Dagindan Sovet quvvelerine qarsi ugurlu partizan muharibesi aparmaq ucun istifade etdiler ve ugurlu oldular Netice span Usyanin miqyasi ve Qizil Ordunun itkileri Sovet hakimiyyetini sulh axtarmaga mecbur etdi Isaxani herbi emeliyyatlari dayandirmaga razi salan bes agir bendlik sulh sazisi elde edildi Lakin Sovetler qisa muddet sonra sazisi pozdular Iki ay erzinde hazirliqsiz olduqlari bir vaxtda Isaxanin qrupuna qarsi qefil emeliyyat baslatdilar 1930 cu ilin yayinda yeniden baslayan toqqusmalarda Qarapapaq turkleri arasinda qehreman kimi qebul edilen Isaxan 33 yasinda doyusde sehid oldu Qurban Hacibayramli ve qardasi Nagi Hacibayramli usyanin bezi istirakcilari ile birlikde Turkiyeye getdiler ve orada Bayramgil soyadi altinda yasadilar Usyancilarin ekseriyyeti Sovet hokumeti terefinden mehv edildi Onun olumu mutesekkil muqavimetin sonu olsa da yerli yaddasda cesaret ve Sovet xeyanetinin simvolu kimi derin iz buraxdi Ehemiyyeti span Isaxan usyani Cenubi Qafqazda anti sovet muqavimetinin diqqetelayiq simvolu olaraq qalir Bu yerli turk ve gurcu kendlilerinin enenevi heyat terzlerini mecburi kollektivlesdirmeden qorumaq ezmini eks etdirirdi Onun xatiresi Borcali ve Qazax bolgelerinde xalq seirleri ve sifahi revayetlerde yasayir Hemcinin bax span Qacaq Isaxan Qurban Hacibayramli Nagi HacibayramliIstinadlar span Isaxanli Hamlet Merkezi Zaqafqaziyanin Sovetlesmesi ve Kollektivlesdirilmesi dovrunun ictimai siyasi menzeresi ve Isaxan usyani PDF Xezer Universitesi 1996 1 Zapiska po pryamomu provodu Moskva OGPU Yagoda Evdokimov ot Redenca Berii F 13 d 38 opis 8 kor 4 l 120 Osobaya papka zasedaniya sekretariata ZKK VKP b sekretar ZKK VKP b Krinickij F 13 d 38 opis 8 kor 4 l 120 Sovershenno sekretno Moskva Sekretariat CK VKP b ot sekretarya CK KP b Gruzii Kahiani F 14 d 10 opis 6 kor 3 l 68 74 Isaxanli Hamlet Merkezi Zaqafqaziyanin Sovetlesmesi ve Kollektivlesdirilmesi dovrunun ictimai siyasi menzeresi ve Isaxan usyani PDF Xezer Universitesi 1996 5 Isaxanli Hamlet Merkezi Zaqafqaziyanin Sovetlesmesi ve Kollektivlesdirilmesi dovrunun ictimai siyasi menzeresi ve Isaxan usyani PDF Xezer Universitesi 1996 7 8 Isaxanli Hamlet Alim ve Qurucu omru PDF 1998 42 Isaxanli Hamlet Alim ve Qurucu omru PDF 1998 41 Isaxanli Hamlet Merkezi Zaqafqaziyanin Sovetlesmesi ve Kollektirivlestirmesi dovrunun ictimai siyasi menzeresi ve Isaxan usyani PDF Khazar University 1996 9 Isaxanli Hamlet Merkezi Zaqafqaziyanin Sovetlesmesi ve Kollektirivlestirmesi dovrunun ictimai siyasi menzeresi ve Isaxan usyani PDF Khazar University 1996 8 Hamlet Isaxanli Kafkasya da Sovyet Totalitarizmi 1920 ler 1930 lar Bilimsel Konferans Materyalleri 6 7 Kasim 1998 Baki Xezer Universiteti Nesrleri 1998 s 55 58 Isaxanli Hamlet Alim ve Qurucu omru PDF 1998 44 Kateqoriyalar Elifba sirasina gore herbi munaqiseler1930 cu ildeki munaqiselerSovet isgalina qarsi usyanlarXX esrin usyanlariGizli kateqoriya Vikipediya Namelum parametrleri olan herbi munaqise meqaleleri