Bu məqaləni lazımdır. |
Psixologiyanın filogenezdə inkişafı – Filogenez təkamül zamanı müxtəlif tip orqanizmlərin heyvan davranış və psixikasının yaranmasıdır. Filogenez həm də bütün tarix boyunca insanın psixikasının yaranması və inkişafı kimi xarakterizə olunur. Filogenezi heyvanın psixikasının evolusiyası və şüurun inkişaf tarixi olmaqla iki bölməyə bölmək olar. Filogenezin təməli (konsepsiyası) embrionologiyanın, fiziologiyanın, genetikanın və müqaisəli anatomiyanbın əsasında qurulur. Adaptasiyanın yaranması da filogenezdəki tədqiqatların daxilinə aiddir. İnsanin evolusiyası zamanı onun psixikasının dəyişməsini evolusiyanın bəpaeüdilməzliyi vəözünü tənzimi ilə xarakterizə etmək olar. Bu termin
1866-cı ildə E. Hekkel tərəfindən elmə gətirilmişdir. Rusiyada isə psixologiyanın filogenezində psixikanın inkişafı ilə A. N. Leontiyev məşğul olmuşdur. O, evolusiya prosesi zamanı psixikanın inkişaf blokunun əsnasında sensor psixikanı, intellekti, şüuru, perspektiv psixikanı ayırmışdır. Filogenezi həm də L. S. Viqotski tədqiq edərək ümumi tarixi mərhələdə onun insan psixikasının inkişafına spesifik təsirini göstərmişdir. Başqa sözlə desək, şüura keçid etmişdir.
Heyvan və insan psixikası arasında keyfiyyət fərqi
| ]İnsan psixikası ilə ən ali heyvanların psixikası arasında çox böyük fərq mövcuddur. Belə ki, heyvanların dili ilə insan dili heç cür müqaisə edilə bilməz. Heyvan yalnız öz yoldaşlarına bilavasitə mövcud, məhdud şəraitdəki vəziyyət barədə siqnal vcerə bildiyi halda insan dilin köməyi ilə başqa adamlara keçmiş indi və gələcək haqqında məlumat verə bilir. Dilin köməyi ilə bəşər tarixində inkas səviyyəsi imkanlarında dəyişiklik baş vermişdir indi gerçəklik beyinda daha adekvat sürətdə əks olunur. İndi hər bir adam cəmiyyət arasında dilin köməyindən istifadə edir. Hətta şəxsən heç vaxt rastlaşa bilməyəcəyi hadisə haqqında belə biliklərə yiyələnə bilir. Bundan başqa dil vasitəsilə insan öz hissləri və təsuratları barədə hesabat verə bilir. Heyvan dili ilə insan dili arasındakındakı fərq təfəkkürdəki fərqlə şərhlənir.
Tədqiqatşçıların apardıqları eksperimentlərdən məlum olmuşdur ki, heyvanlar yalnız praktik təfəkkürə malikdir. Heyvan yalnız əyani sürətdə qavranılan şərait hüdudunda hərəkət edə bilər, o həmin həddən kənara çıxa mücərrədləşdirə və mücərrəd prinsipi mənimsəməyə bilməz. Heyvanlar yaşadıqları şəraitə uyğunlaşırlar. İnsan davranışı isə mövcud konkret şəraitdən uzaqlaşa bilmək və bununla əlaqədar olaraq qabaqcadan baş verə biləcək nəticəni görmək q abiliyyətinə malikdir. Məs: Dənizçilər gəmidəki kiçik deşiyi dərhal təmir etməyə başlayırlar. İnsanlar heç də mövcud şəraitin qulu olmurlar onlar gələcəyi görməyə qadirdilər. Beləliklə heyvanların konkret praktik təfəkkürü onları mövcud şəraitin boilavasitə təsirinə tabe edir, insanın mücərrəd təfəkkürə qabil olması isə onu mövcud şəraitdən bilavasitə asılılıqdsan azad edir.
İnsanın heyvandan ikinci fərqi onun alət yaratmağa və onu mühafizə etməyə qadir olmasıdır. Konkret əyani əməli şəraitdə heyvan da alət düzəldir, konkret şəraitdən kənarda isə heyvan heç vaxt aləti bir alət kmi fərqləndirmir, ehtiyat üçün onu qoruyub saxlamır, alət mövcud şəraitdə öz rolunu oynayıb qurtaran kimi o meymun üçün bir alət kimi mövcudluğunu itirir. Heyvandan fərqli olaraq insan əvəlcədən düşünülmüş plan üzrə alət yaradır, tələb olunan yerdə ondan istifadə edir və qoruyub saxlayır. Bundan başqa insan bir adamın həmin alətdən istifadə etmək qaydasını öyrənir və başqalarıa öyrədir.
İnsanın psixi fəaliyyətinin 3-cü fərqləndirici əlaməti ictimai təcrübəni başqalarına verməkdən ibarətdir. Həm heyvan həm də insan həyatın bəxş etdiyi cürbəcür şəraitlərdə şəxsi təcrübə əldə edir lakin yalnız insan ictimai təcrübəni mənimsəyir. İnsan psixikasını ən çox ona verilmiş ictimai təcrübə inkişaf etdirir. Uşaq doğulduğu gündən alətlərdən istifadə etmək qaydalarına ünsiyyət qaydalarına yiyələnir.
Mücərrəd təfəkkürün inkişafında olduğu kimi hisslərin inkişafında da gerçəkliyin daha adekvat inkas üsulu mövcuddur. Ona görə də heyvanla insan arasındaki 4-cü mühüm fərq hisslərdə özünü göstərən fərqdir.
İnsan psixikasının heyvanların psixikasından ən başlıca fərqi onların inkişaf etmə şəraitindən ibarətdir. Əgər heyvanlar aləminin inkişafı ərzində psixikanın inkişafı bioloji təkamül qanunu üzrə getmişdirsə, insana məxsus psixikanın insan şüurunun inkişafı ictimai – tarixi inkişaf qanununa tabe olur.
Hər bir fərd öz düşdüyü şəraitdən asılıdır. Heyvanlar arasında böyümüş uşaqlar heyvani reaksiya təzahür etdirmiş və onlarda insanı heyvanlardan fərqləndirən xüsusiyyətləri müşahidə etmək mümkün olmamışdır. Bununla belə sürüdən kenar düşən, tənha qalan meymun balası yenıə də özünü meymun kimi aparır, inasn isə o zaman insana çevrilir ki onun inkişafı adamlar arasında keçmiş olsun.
Meymunun insana sürünun cəmiyyətə çevrilməsinə təsir edən amil əmək fəaliyyəti, başqa sözlə, insanların birgə alət hazırlamalarını və ondan istifadə etmələrini təmin edən fəliyyət olmuşdur.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Psixologiyanin filogenezde inkisafi Filogenez tekamul zamani muxtelif tip orqanizmlerin heyvan davranis ve psixikasinin yaranmasidir Filogenez hem de butun tarix boyunca insanin psixikasinin yaranmasi ve inkisafi kimi xarakterize olunur Filogenezi heyvanin psixikasinin evolusiyasi ve suurun inkisaf tarixi olmaqla iki bolmeye bolmek olar Filogenezin temeli konsepsiyasi embrionologiyanin fiziologiyanin genetikanin ve muqaiseli anatomiyanbin esasinda qurulur Adaptasiyanin yaranmasi da filogenezdeki tedqiqatlarin daxiline aiddir Insanin evolusiyasi zamani onun psixikasinin deyismesini evolusiyanin bepaeudilmezliyi veozunu tenzimi ile xarakterize etmek olar Bu termin 1866 ci ilde E Hekkel terefinden elme getirilmisdir Rusiyada ise psixologiyanin filogenezinde psixikanin inkisafi ile A N Leontiyev mesgul olmusdur O evolusiya prosesi zamani psixikanin inkisaf blokunun esnasinda sensor psixikani intellekti suuru perspektiv psixikani ayirmisdir Filogenezi hem de L S Viqotski tedqiq ederek umumi tarixi merhelede onun insan psixikasinin inkisafina spesifik tesirini gostermisdir Basqa sozle desek suura kecid etmisdir Heyvan ve insan psixikasi arasinda keyfiyyet ferqi span Insan psixikasi ile en ali heyvanlarin psixikasi arasinda cox boyuk ferq movcuddur Bele ki heyvanlarin dili ile insan dili hec cur muqaise edile bilmez Heyvan yalniz oz yoldaslarina bilavasite movcud mehdud seraitdeki veziyyet barede siqnal vcere bildiyi halda insan dilin komeyi ile basqa adamlara kecmis indi ve gelecek haqqinda melumat vere bilir Dilin komeyi ile beser tarixinde inkas seviyyesi imkanlarinda deyisiklik bas vermisdir indi gerceklik beyinda daha adekvat suretde eks olunur Indi her bir adam cemiyyet arasinda dilin komeyinden istifade edir Hetta sexsen hec vaxt rastlasa bilmeyeceyi hadise haqqinda bele biliklere yiyelene bilir Bundan basqa dil vasitesile insan oz hissleri ve tesuratlari barede hesabat vere bilir Heyvan dili ile insan dili arasindakindaki ferq tefekkurdeki ferqle serhlenir Tedqiqatscilarin apardiqlari eksperimentlerden melum olmusdur ki heyvanlar yalniz praktik tefekkure malikdir Heyvan yalniz eyani suretde qavranilan serait hududunda hereket ede biler o hemin hedden kenara cixa mucerredlesdire ve mucerred prinsipi menimsemeye bilmez Heyvanlar yasadiqlari seraite uygunlasirlar Insan davranisi ise movcud konkret seraitden uzaqlasa bilmek ve bununla elaqedar olaraq qabaqcadan bas vere bilecek neticeni gormek q abiliyyetine malikdir Mes Denizciler gemideki kicik desiyi derhal temir etmeye baslayirlar Insanlar hec de movcud seraitin qulu olmurlar onlar geleceyi gormeye qadirdiler Belelikle heyvanlarin konkret praktik tefekkuru onlari movcud seraitin boilavasite tesirine tabe edir insanin mucerred tefekkure qabil olmasi ise onu movcud seraitden bilavasite asililiqdsan azad edir Insanin heyvandan ikinci ferqi onun alet yaratmaga ve onu muhafize etmeye qadir olmasidir Konkret eyani emeli seraitde heyvan da alet duzeldir konkret seraitden kenarda ise heyvan hec vaxt aleti bir alet kmi ferqlendirmir ehtiyat ucun onu qoruyub saxlamir alet movcud seraitde oz rolunu oynayib qurtaran kimi o meymun ucun bir alet kimi movcudlugunu itirir Heyvandan ferqli olaraq insan evelceden dusunulmus plan uzre alet yaradir teleb olunan yerde ondan istifade edir ve qoruyub saxlayir Bundan basqa insan bir adamin hemin aletden istifade etmek qaydasini oyrenir ve basqalaria oyredir Insanin psixi fealiyyetinin 3 cu ferqlendirici elameti ictimai tecrubeni basqalarina vermekden ibaretdir Hem heyvan hem de insan heyatin bexs etdiyi curbecur seraitlerde sexsi tecrube elde edir lakin yalniz insan ictimai tecrubeni menimseyir Insan psixikasini en cox ona verilmis ictimai tecrube inkisaf etdirir Usaq doguldugu gunden aletlerden istifade etmek qaydalarina unsiyyet qaydalarina yiyelenir Mucerred tefekkurun inkisafinda oldugu kimi hisslerin inkisafinda da gercekliyin daha adekvat inkas usulu movcuddur Ona gore de heyvanla insan arasindaki 4 cu muhum ferq hisslerde ozunu gosteren ferqdir Insan psixikasinin heyvanlarin psixikasindan en baslica ferqi onlarin inkisaf etme seraitinden ibaretdir Eger heyvanlar aleminin inkisafi erzinde psixikanin inkisafi bioloji tekamul qanunu uzre getmisdirse insana mexsus psixikanin insan suurunun inkisafi ictimai tarixi inkisaf qanununa tabe olur Her bir ferd oz dusduyu seraitden asilidir Heyvanlar arasinda boyumus usaqlar heyvani reaksiya tezahur etdirmis ve onlarda insani heyvanlardan ferqlendiren xususiyyetleri musahide etmek mumkun olmamisdir Bununla bele suruden kenar dusen tenha qalan meymun balasi yenie de ozunu meymun kimi aparir inasn ise o zaman insana cevrilir ki onun inkisafi adamlar arasinda kecmis olsun Meymunun insana surunun cemiyyete cevrilmesine tesir eden amil emek fealiyyeti basqa sozle insanlarin birge alet hazirlamalarini ve ondan istifade etmelerini temin eden feliyyet olmusdur Kateqoriya PsixologiyaGizli kateqoriya Vikipediya Vikilesdirilecek meqaleler
