Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Moldovada insan hüquqları və ya Moldovada insan haqları — Moldova respublikasında əsas İnsan hüquqları və azadlıqları. Moldovada insan haqlarının vəziyyəti 2002-ci ildən bəri ciddi nəzarət altındadır. Respublikanın özündə və dünyanın müxtəlif yerlərində insan haqları qrupları müstəqil medianın ədalətsiz şəkildə sıxışdırılması və digər sui-istifadə hallarına qarşı çıxış ediblər.
ABŞ Dövlət Departamentinin İnsan Alverinə Nəzarət və Mübarizə İdarəsi Moldovanı 2017-ci ildə 2-ci dərəcəli müşahidə siyahısına daxil edib.
Tarixi
Kommunistlərin məcburi rus dili öyrənilməsini bərpa etmək və əksər moldovalıların qonşu Rumıniya ilə paylaşdığı mədəni kimliyi müdafiə etmək cəhdlərinə qarşı 2002-ci ildə küçə etirazlarının dövlət mediasında işıqlandırılması senzuraya məruz qaldı. 2002-ci ilin fevralında Teleradio-Moldova (TVM) dövlət radiostansiyasının ağır senzurasına cavab olaraq TVM-nin yüzlərlə jurnalisti antikommunist müxalifətlə həmrəylik nümayiş etdirərək tətilə çıxdılar. Buna cavab olaraq, mart ayında bir neçə jurnalist və işçi teleşirkətdən işdən çıxarıldı və ya işdən kənarlaşdırıldı.
Lakin 2004-cü ildə yenidən təkmilləşdirilmə aparıldı və Moldova Parlamenti ölkənin Cinayət Məcəlləsindən 170-ci maddəni çıxardı. 170-ci maddə böhtana görə beş ilədək həbs tələb edirdi.
Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının məlumatına görə, Moldovada media mühiti 2004-cü ildən etibarən məhdudlaşdırıcı olaraq qalır. Hakimiyyət müstəqil müxalifət səslərini və hərəkatlarını susdurmaq üçün uzun müddətdir davam edən kampaniyanı davam etdirir. İnsan haqları müdafiəçiləri tərəfindən geniş şəkildə tənqid edilən bir işdə müxalifətçi Moldovanın keçmiş xüsusi xidmət orqanı rəhbəri Valeriu Pasat on il həbs cəzasına məhkum edilib. Amerika Birləşmiş Ştatları və Avropa İttifaqının hüquq müdafiəçiləri onu siyasi məhbus hesab edirlər və Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi bəyanatında bu hökm “qəddarlığı ilə təəccüblü” adlandırılıb.
"Amnesty International"ın 2007-ci il üzrə illik hesabatına görə, Moldovada insan haqlarının vəziyyəti pis olub. İşgəncə və pis rəftar geniş yayılmışdı və istintaq təcridxanasında şərait pis idi. Qadın hüquqlarını qoruyan bir sıra müqavilələr ratifikasiya olundu, lakin kişilər, qadınlar və uşaqlar zorla cinsi və digər istismar məqsədilə insan alverinə məruz qalıblar. Qadınları məişət zorakılığından qorumaq üçün tədbirlər qeyri-adekvat olub. Ölüm cəzasının ləğvi üçün konstitusiya dəyişiklikləri edildi. İfadə azadlığı məhdudlaşdırılıb, müxalif siyasətçilər hədəfə alınıb.
2009-cu ildə Moldovada son on ildə ən ciddi vətəndaş iğtişaşları yaşanarkən, Valeriu Boboc kimi bir neçə mülki şəxs polis tərəfindən öldürülüb və daha çoxu yaralanıb.ABŞ Dövlət Departamentinin 2011-ci ilin aprelində açıqlanan İnsan Haqları Hesabatına görə, “Əvvəlki ildən fərqli olaraq, təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən heç bir qətl hadisəsi qeydə alınmayıb. İl ərzində hökumətin media üzərində qeyri-qanuni təsir göstərməsi ilə bağlı hesabatlar əhəmiyyətli dərəcədə azalıb.” Lakin “Dnestryanı hakimiyyət müstəqil medianı və müxalifət deputatlarını təqib etməkdə davam edib. Toplaşmaq, birləşmək, hərəkət və din azadlığını məhdudlaşdırmaq; və rumın dilində danışanlara qarşı ayrı-seçkilik olub." Moldova "Sovet İttifaqı dövründən bəri dini azadlıqla bağlı "diqqətəlayiq irəliləyiş" əldə edib, lakin o, hələ də müxtəlifliyi inkişaf etdirmək üçün əlavə addımlar ata bilər" deyən BMT-nin din və ya etiqad azadlığı üzrə xüsusi məruzəçisi Hayner Bielefeldt bu sözləri 2011-ci ilin sentyabrında Kişinyovda keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib.
19 aprel 2021-ci il tarixində Fransanın Strasburq şəhərində Moldovada insan hüquqlarının vəziyyəti ilə bağlı Avropa Şurasının Moldova Respublikası 2021–2024-cü illər üzrə Fəaliyyət Planı imzalandı.
Həssas qrupların hüquqları
Qaraçılar
Qaraçılara qarşı diskriminasiya Moldova cəmiyyətində sistemli problemdir. Hüquq-mühafizə orqanları, xüsusən də polis onlara qarşı ayrı-seçkilik, düşmənçilik, təhqiramiz davranış, fiziki və psixoloji zorakılıq nümayiş etdirir. Pis və alçaldıcı rəftar adətən həbs zamanı baş verir, ifadə və etirafların alınması məqsədi daşıyır. Hökumət orqanlarının qaraçılara qarşı fiziki zorakılıq hallarını araşdırmaqdan və ya onlara sanksiya verməkdən imtina etdiyi hallar da olub. Qaraçılar arasında savadlılıq səviyyəsi ölkə üzrə orta səviyyədən aşağıdır və bəzi icmalarda kanalizasiya, su, hamam və istilik sistemi yoxdur.
İfadə və mətbuat azadlığı
Moldova konstitusiyası və qanunları ifadə və media azadlığını qoruyur və senzuranı qadağan edir. Yenə də birbaşa və dolayı senzura tətbiq edilir və Moldova "Freedom House"un 2016-cı ildə Mətbuat Azadlığı hesabatında “qismən azad” ölkə kimi sıralanır.
2020-ci ildə "Freedom House" bildirib ki, medianın müdafiəsi kağız üzərində güclü olsa da, böhtan haqqında qanunlar medianın hüquqlarının əlindən alınmasına imkan verir və bu, mediaya təzyiq etmək üçün asan və rahat mexanizmə çevrilir, çünki qanunu pozan şəxslər rəsmi müfəttişlərə, xüsusən də yerli səviyyədə təsir edə bilər. Məsələn, 2020-ci ildə Prezident İqor Dodon jurnalist Ziyarula qarşı böhtan iddiası ilə məhkəməyə müraciət edib.
Moldovada son 30 ildə insan haqlarının vəziyyəti
Aşağıdakı diaqramda Moldovanın 1991-ci ildən bəri Freedom House tərəfindən hər il dərc olunan Dünyada Azadlıq hesabatlarında reytinqləri göstərilir. 1 reytinqi "azaddır"; 7, "azad deyil".
2021-ci ilin reytinqləri Siyasi hüquqlar 3 və Vətəndaş Azadlıqları üçün 3 olub.
| Tarixi reytinqlər | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Trafficking in Persons Report 2017: Tier Placements". www.state.gov (ingilis). 2017-06-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-01.
- "Attacks on the Press 2002: Moldova". 31 March 2003. İstifadə tarixi: 6 March 2015.
- "IFEX". 19 January 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 March 2015.
- Report on Assessment Visit to Moldova by the OSCE Representative on Freedom of the Media
- en:Bureau of Diplomatic Security, Moldova 2011 Crime and Safety Report
- United States Department of State, 2010 Human Rights Report: Moldova
- Moldova: UN human rights expert calls for more fostering of religious diversity
- "New Council of Europe Action Plan for the Republic of Moldova launched in Strasbourg". en:Council of Europe. 19 April 2021.
- "Rele tratamente pe motiv de discriminare în Moldova" (PDF). Promo-LEX. Chișinău. 2012. səh. 28. 2018-07-02 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-08.
- "Moldova: Raport asupra drepturilor omului pe anul 2016" (PDF). Ambasada SUA în Moldova.
- "Moldova / Country report / Freedom of the Press". Freedom House. 2016. 2018-10-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-28.
- ""FoTP_Moldova-2021_En_0.pdf"" (PDF). Freedom House. November 26, 2023. İstifadə tarixi: November 26, 2023.
- Freedom House. "Country and Territory Ratings and Statuses, FIW 1973-2024" (XLS). 2024. İstifadə tarixi: 21 December 2024.
Xarici keçidlər
- Официальный сайт Совета по предупреждению и ликвидации дискриминации и обеспечению равенства (rus.)
- Решения Совета по предупреждению и ликвидации дискриминации и обеспечению равенства
- Решения Совета по предупреждению и ликвидации дискриминации и обеспечению равенства (неполный список) (rus.)
- Prima decizie a Consiliului pentru Prevenirea și Eliminarea Discriminării și Asigurarea Egalității (первое решение Совета)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Moldovada insan huquqlari ve ya Moldovada insan haqlari Moldova respublikasinda esas Insan huquqlari ve azadliqlari Moldovada insan haqlarinin veziyyeti 2002 ci ilden beri ciddi nezaret altindadir Respublikanin ozunde ve dunyanin muxtelif yerlerinde insan haqlari qruplari musteqil medianin edaletsiz sekilde sixisdirilmasi ve diger sui istifade hallarina qarsi cixis edibler Moldova respublikasinin gerbi ABS Dovlet Departamentinin Insan Alverine Nezaret ve Mubarize Idaresi Moldovani 2017 ci ilde 2 ci dereceli musahide siyahisina daxil edib TarixiKommunistlerin mecburi rus dili oyrenilmesini berpa etmek ve ekser moldovalilarin qonsu Ruminiya ile paylasdigi medeni kimliyi mudafie etmek cehdlerine qarsi 2002 ci ilde kuce etirazlarinin dovlet mediasinda isiqlandirilmasi senzuraya meruz qaldi 2002 ci ilin fevralinda Teleradio Moldova TVM dovlet radiostansiyasinin agir senzurasina cavab olaraq TVM nin yuzlerle jurnalisti antikommunist muxalifetle hemreylik numayis etdirerek tetile cixdilar Buna cavab olaraq mart ayinda bir nece jurnalist ve isci telesirketden isden cixarildi ve ya isden kenarlasdirildi Lakin 2004 cu ilde yeniden tekmillesdirilme aparildi ve Moldova Parlamenti olkenin Cinayet Mecellesinden 170 ci maddeni cixardi 170 ci madde bohtana gore bes iledek hebs teleb edirdi Avropada Tehlukesizlik ve Emekdasliq Teskilatinin melumatina gore Moldovada media muhiti 2004 cu ilden etibaren mehdudlasdirici olaraq qalir Hakimiyyet musteqil muxalifet seslerini ve herekatlarini susdurmaq ucun uzun muddetdir davam eden kampaniyani davam etdirir Insan haqlari mudafiecileri terefinden genis sekilde tenqid edilen bir isde muxalifetci Moldovanin kecmis xususi xidmet orqani rehberi Valeriu Pasat on il hebs cezasina mehkum edilib Amerika Birlesmis Statlari ve Avropa Ittifaqinin huquq mudafiecileri onu siyasi mehbus hesab edirler ve Rusiya Xarici Isler Nazirliyinin resmi beyanatinda bu hokm qeddarligi ile teeccublu adlandirilib 2024 cu ilde Moldova polisi Amnesty International in 2007 ci il uzre illik hesabatina gore Moldovada insan haqlarinin veziyyeti pis olub Isgence ve pis reftar genis yayilmisdi ve istintaq tecridxanasinda serait pis idi Qadin huquqlarini qoruyan bir sira muqavileler ratifikasiya olundu lakin kisiler qadinlar ve usaqlar zorla cinsi ve diger istismar meqsedile insan alverine meruz qaliblar Qadinlari meiset zorakiligindan qorumaq ucun tedbirler qeyri adekvat olub Olum cezasinin legvi ucun konstitusiya deyisiklikleri edildi Ifade azadligi mehdudlasdirilib muxalif siyasetciler hedefe alinib 2009 cu ilde Moldovada son on ilde en ciddi vetendas igtisaslari yasanarken Valeriu Boboc kimi bir nece mulki sexs polis terefinden oldurulub ve daha coxu yaralanib ABS Dovlet Departamentinin 2011 ci ilin aprelinde aciqlanan Insan Haqlari Hesabatina gore Evvelki ilden ferqli olaraq tehlukesizlik quvveleri terefinden hec bir qetl hadisesi qeyde alinmayib Il erzinde hokumetin media uzerinde qeyri qanuni tesir gostermesi ile bagli hesabatlar ehemiyyetli derecede azalib Lakin Dnestryani hakimiyyet musteqil mediani ve muxalifet deputatlarini teqib etmekde davam edib Toplasmaq birlesmek hereket ve din azadligini mehdudlasdirmaq ve rumin dilinde danisanlara qarsi ayri seckilik olub Moldova Sovet Ittifaqi dovrunden beri dini azadliqla bagli diqqetelayiq irelileyis elde edib lakin o hele de muxtelifliyi inkisaf etdirmek ucun elave addimlar ata biler deyen BMT nin din ve ya etiqad azadligi uzre xususi meruzecisi Hayner Bielefeldt bu sozleri 2011 ci ilin sentyabrinda Kisinyovda kecirdiyi metbuat konfransinda bildirib 19 aprel 2021 ci il tarixinde Fransanin Strasburq seherinde Moldovada insan huquqlarinin veziyyeti ile bagli Avropa Surasinin Moldova Respublikasi 2021 2024 cu iller uzre Fealiyyet Plani imzalandi Hessas qruplarin huquqlariQaracilar Qaracilara qarsi diskriminasiya Moldova cemiyyetinde sistemli problemdir Huquq muhafize orqanlari xususen de polis onlara qarsi ayri seckilik dusmencilik tehqiramiz davranis fiziki ve psixoloji zorakiliq numayis etdirir Pis ve alcaldici reftar adeten hebs zamani bas verir ifade ve etiraflarin alinmasi meqsedi dasiyir Hokumet orqanlarinin qaracilara qarsi fiziki zorakiliq hallarini arasdirmaqdan ve ya onlara sanksiya vermekden imtina etdiyi hallar da olub Qaracilar arasinda savadliliq seviyyesi olke uzre orta seviyyeden asagidir ve bezi icmalarda kanalizasiya su hamam ve istilik sistemi yoxdur Ifade ve metbuat azadligiMoldova konstitusiyasi ve qanunlari ifade ve media azadligini qoruyur ve senzurani qadagan edir Yene de birbasa ve dolayi senzura tetbiq edilir ve Moldova Freedom House un 2016 ci ilde Metbuat Azadligi hesabatinda qismen azad olke kimi siralanir 2020 ci ilde Freedom House bildirib ki medianin mudafiesi kagiz uzerinde guclu olsa da bohtan haqqinda qanunlar medianin huquqlarinin elinden alinmasina imkan verir ve bu mediaya tezyiq etmek ucun asan ve rahat mexanizme cevrilir cunki qanunu pozan sexsler resmi mufettislere xususen de yerli seviyyede tesir ede biler Meselen 2020 ci ilde Prezident Iqor Dodon jurnalist Ziyarula qarsi bohtan iddiasi ile mehkemeye muraciet edib Moldovada son 30 ilde insan haqlarinin veziyyetiAsagidaki diaqramda Moldovanin 1991 ci ilden beri Freedom House terefinden her il derc olunan Dunyada Azadliq hesabatlarinda reytinqleri gosterilir 1 reytinqi azaddir 7 azad deyil 2021 ci ilin reytinqleri Siyasi huquqlar 3 ve Vetendas Azadliqlari ucun 3 olub Tarixi reytinqlerIller Siyasi Huquqlar Vetendas Azadliqlari Status Prezidenter1991 5 4 Qismen Azad Mirca Snequr1992 5 5 Qismen Azad Mirca Snequr1993 5 5 Qismen Azad Mirca Snequr1994 4 4 Qismen Azad Mirca Snequr1995 4 4 Qismen Azad Mirca Snequr1996 3 4 Qismen Azad Mirca Snequr1997 3 4 Qismen Azad Mirca Snequr1998 2 4 Qismen Azad Petru Lucinski1999 2 4 Qismen Azad Petru Lucinski2000 2 4 Qismen Azad Petru Lucinski2001 2 4 Qismen Azad Petru Lucinski2002 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2003 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2004 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2005 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2006 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2007 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2008 4 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2009 3 4 Qismen Azad Vladimir Voronin2010 3 3 Qismen Azad Mixay Gimpu vezifeni icra eden 2011 3 3 Qismen Azad Mixay Gimpu v i e 2012 3 3 Qismen Azad Mixay Gimpu v i e 2013 3 3 Qismen Azad Nikolae Timofti2014 3 3 Qismen Azad Nikolae Timofti2015 3 3 Qismen Azad Nikolae Timofti2016 3 3 Qismen Azad Nikolae Timofti2017 3 3 Qismen Azad Iqor Dodon2018 3 4 Qismen Azad Iqor Dodon2019 3 4 Qismen Azad Iqor Dodon2020 3 3 Qismen Azad Iqor Dodon2021 3 3 Qismen Azad Maya Sandu2022 3 3 Qismen Azad Maya Sandu2023 3 3 Qismen Azad Maya SanduHemcinin baxAureliya QriqoriuIstinadlar Trafficking in Persons Report 2017 Tier Placements www state gov ingilis 2017 06 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 12 01 Attacks on the Press 2002 Moldova 31 March 2003 Istifade tarixi 6 March 2015 IFEX 19 January 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 March 2015 Report on Assessment Visit to Moldova by the OSCE Representative on Freedom of the Media en Bureau of Diplomatic Security Moldova 2011 Crime and Safety Report United States Department of State 2010 Human Rights Report Moldova Moldova UN human rights expert calls for more fostering of religious diversity New Council of Europe Action Plan for the Republic of Moldova launched in Strasbourg en Council of Europe 19 April 2021 Rele tratamente pe motiv de discriminare in Moldova PDF Promo LEX Chișinău 2012 seh 28 2018 07 02 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 01 08 Moldova Raport asupra drepturilor omului pe anul 2016 PDF Ambasada SUA in Moldova Moldova Country report Freedom of the Press Freedom House 2016 2018 10 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 02 28 FoTP Moldova 2021 En 0 pdf PDF Freedom House November 26 2023 Istifade tarixi November 26 2023 Freedom House Country and Territory Ratings and Statuses FIW 1973 2024 XLS 2024 Istifade tarixi 21 December 2024 Xarici kecidlerOficialnyj sajt Soveta po preduprezhdeniyu i likvidacii diskriminacii i obespecheniyu ravenstva rus Resheniya Soveta po preduprezhdeniyu i likvidacii diskriminacii i obespecheniyu ravenstva Resheniya Soveta po preduprezhdeniyu i likvidacii diskriminacii i obespecheniyu ravenstva nepolnyj spisok rus Prima decizie a Consiliului pentru Prevenirea și Eliminarea Discriminării și Asigurarea Egalității pervoe reshenie Soveta