Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Çirxalyu şəlaləsi (Çvaxilo)- Dağıstan Respublikasının Çaroda rayonundakı Oysor çayının üzərində yerləşən şəlalədir. Rusiyada ən hündür şəlalərindən biridir.
| Çirxalyu | |
|---|---|
| rus. Чирхалю | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Hündürlüyü | 50 m |
| Çay | Oysor |
| Yerləşməsi | |
| HGYO | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Region | |
| | |
Çirxalyu şəlaləsi yüksək dağ zirvəsindən tökülür. Buna görə də, hündür şəlalələrə aid edilir. Şəlalədə su axını dağlarda qarın əriməsindən asılıdır. Çirxalyu şəlaləsi böyük buzlaqın üzərində yaranmışdır. Şəlalənin buz dövründə yaranması güman olunur. Şəlalə Oysor çayının mənbəyində, Ritlyab kəndindən isə 2 kilometrlə 18 kilometr arasında yerləşmişdir. Şəlalə "Çarodinskiy" Təbii Yasaqlığın ərazisinə daxildir. Dağıstanın təbii abidələrinə daxil edilib və qanunla qorunur.
Hündürlüyü
Çirxalyu şəlaləsinin hündürlüyü mübahisəəli məsələlərdəndir. Belə ki, "SSRİ-nin Səthi Suları Resursları" nəşriyyatında şəlalənin hündürlüyünün 30 metr olduğu qeyd olunub. Bəzi mənbələrdə isə şəlalənin hündürlüyünün 45 metr olduğu göstərilir. Bəzi məlumatlarda şəlalənin hündürlüyünün 59 metr olduğu yazılıb. Ancaq müəlliflərin əksəriyyəti, xüsusilə, Qasım Gül və M.M. Eldarov yazırlar ki, şəlalənin hündürlüyü 50 metrdir.
Bu məlumatlar təxminidir. Çünki Çirxalyu şəlaləsi iki-üç ildən bir Oysor çayının dərinliyinə gedərək öz yatağını dəyişir.
Adı
Hal-hazırda bu coğrafi obyektin vahid, qanuniləşdirilmiş adı yoxdur. Elmi ədəbiyyatlarda və kartoqrafiyalarda "Çirxalyu" adı tez-tez istifadə olunur. Yerli sakinlər şəlaləni Çirxalyu adlandırırlar. Avar dilində bu söz "düşən, yıxılan" və yaxud "guruldayan su" kimi tərcümə olunur. Həqiqətən də şəlalə öz adına uyğundur: Suyun gurultusu 1-1,5 kilometrdən eşidilir.
Tədqiqatlar
Şəlalə hələ XIX əsrin sonlarından coğrafiyaçıların diqqətini cəlb etmişdir. Birinci dəfə şəlaləni 1898-ci ildə geoloq Nikolay Andrusov tədqiq etmişdir. O, şəaləni tək yox, professor Nikolay Kuznetsov ilə tədqiq etmişdir. 1940-cı ildə professor N.A.Naqinskiy şəlalənin ətrafını yoxladı. İşin nəticələrini 1947-ci ildə "Təbiət" jurnalında dərc etdi. Yetmişinci illərdə Dağıstan coğrafiyaşünası M.M.Eldarov şəlalənin öyrənilməsi ilə məşğul olmuşdur. 1979-cu ildə "Dağıstan təbiətinin unikal abidələri" kitabında öz müşahidələrini dərc etdirmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Официальный сайт русского географического общества". 2015-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-24.
- "Постановление Правительства РД от 07.07.2008 № 225". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-24.
Xarici keçidlər
- Водопад Чирхалю (Чвахило)
- "Я стану водопадом…" Arxivləşdirilib 2015-01-01 at the Wayback Machine
- Чирхалю — самый мощный водопад Дагестана
- Водопады Дагестана
- Водопад "Чвахило" Arxivləşdirilib 2015-01-02 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cirxalyu selalesi Cvaxilo Dagistan Respublikasinin Caroda rayonundaki Oysor cayinin uzerinde yerlesen selaledir Rusiyada en hundur selalerinden biridir Cirxalyurus ChirhalyuUmumi melumatlarHundurluyu 50 mCay OysorYerlesmesi42 18 00 sm e 46 44 00 s u H G Y OOlke RusiyaRegion DagistanCirxalyu Cirxalyu selalesi yuksek dag zirvesinden tokulur Buna gore de hundur selalelere aid edilir Selalede su axini daglarda qarin erimesinden asilidir Cirxalyu selalesi boyuk buzlaqin uzerinde yaranmisdir Selalenin buz dovrunde yaranmasi guman olunur Selale Oysor cayinin menbeyinde Ritlyab kendinden ise 2 kilometrle 18 kilometr arasinda yerlesmisdir Selale Carodinskiy Tebii Yasaqligin erazisine daxildir Dagistanin tebii abidelerine daxil edilib ve qanunla qorunur HundurluyuCirxalyu selalesinin hundurluyu mubahiseeli meselelerdendir Bele ki SSRI nin Sethi Sulari Resurslari nesriyyatinda selalenin hundurluyunun 30 metr oldugu qeyd olunub Bezi menbelerde ise selalenin hundurluyunun 45 metr oldugu gosterilir Bezi melumatlarda selalenin hundurluyunun 59 metr oldugu yazilib Ancaq muelliflerin ekseriyyeti xususile Qasim Gul ve M M Eldarov yazirlar ki selalenin hundurluyu 50 metrdir Bu melumatlar texminidir Cunki Cirxalyu selalesi iki uc ilden bir Oysor cayinin derinliyine gederek oz yatagini deyisir AdiHal hazirda bu cografi obyektin vahid qanunilesdirilmis adi yoxdur Elmi edebiyyatlarda ve kartoqrafiyalarda Cirxalyu adi tez tez istifade olunur Yerli sakinler selaleni Cirxalyu adlandirirlar Avar dilinde bu soz dusen yixilan ve yaxud guruldayan su kimi tercume olunur Heqiqeten de selale oz adina uygundur Suyun gurultusu 1 1 5 kilometrden esidilir TedqiqatlarSelale hele XIX esrin sonlarindan cografiyacilarin diqqetini celb etmisdir Birinci defe selaleni 1898 ci ilde geoloq Nikolay Andrusov tedqiq etmisdir O sealeni tek yox professor Nikolay Kuznetsov ile tedqiq etmisdir 1940 ci ilde professor N A Naqinskiy selalenin etrafini yoxladi Isin neticelerini 1947 ci ilde Tebiet jurnalinda derc etdi Yetmisinci illerde Dagistan cografiyasunasi M M Eldarov selalenin oyrenilmesi ile mesgul olmusdur 1979 cu ilde Dagistan tebietinin unikal abideleri kitabinda oz musahidelerini derc etdirmisdir Hemcinin baxCaroda rayonu SelaleIstinadlar Oficialnyj sajt russkogo geograficheskogo obshestva 2015 07 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 24 Postanovlenie Pravitelstva RD ot 07 07 2008 225 2016 03 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 24 Xarici kecidlerVodopad Chirhalyu Chvahilo Ya stanu vodopadom Arxivlesdirilib 2015 01 01 at the Wayback Machine Chirhalyu samyj moshnyj vodopad Dagestana Vodopady Dagestana Vodopad Chvahilo Arxivlesdirilib 2015 01 02 at the Wayback Machine