Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Biomolekullar — canlı orqanizimlər tərəfindən sintez olunan üzvi birləşmələrdir. Biomolekullara zülal, karbohidrat, nuklein turşularını (DNT, RNT), lipidlər və digər maddələr daxildir. Biomolekullar əsasən karbon, hidrogen, azot, oksigen, fosfor, kükürd atomlarından ibarətdir.[]
Sinifləndirmə
Biomolekulların klassifikasiyası:[]
- Kiçik molekullar:
- Lipidlər(yağlar), fosfolipidlər, qlikolipidlər, sterollar, qliserolipidlər
- Vitaminlər
- Hormonlar, neyromediatorlar
- Metabolitlər
- Monomerlər,oliqomerlər və polimerlər
| Monomerlər | Oliqomerlər | Biopolimerlər |
|---|---|---|
| Amin turşuları | Oliqopeptidlər | Polipeptidlər,zülallar |
| Monosaxaridlər | Oliqosaxaridlər | Polisaxaridlər (kraxmal, sellüloza) |
| Nukleotidlər | Oliqonukleotidlər | Polinukleotidlər (DNT, RNT) |
Nukleozid və nukleotidlər
Nukleozidlər azot qalığının ribozaya birləşərək əmələ gəlirlər. Nukleozidlərə sitidin, uridin, adenozin, quanozin,timidin və inozini aid etmək olar.
Nukleozidlərhüceyrədə kinazalar ilə fosfotlaşdırmaq olar və bu zaman nukleotidlər yaranır. DNT və RNT nisbətən aşağı molekulyar çəkiyə malik, bir birləri ilə fosfodiefir bağları ilə birləşən monomerlərdən ibarət olan xətti polimerlərdir.
Nukleotidlər kimyəvi bağlarda (ATF) saxlanan enerji mənbəyi də ola bilərlər. Nukleotidlər hüceyrənin daxilində siqnalların otürülməsində iştirak edirlər.Həmçinin, fermentlərin kofaktorlarının komponentləridirlər (koferment A, FAD, NAD).
Karbohidratlar
Monosaxaridlər — ən sadə karbohidratlardır. Əsasən aldehid və keton qruplarından təşkil olunurlar. Monosaxaridlərə heksozaları (qlükoza, fruktoza, qalaktoza) və pentozaları (riboza və dezoksiriboza) aiddirlər.
Disaxaridlər iki sadə karbohidratın molekullarının birləşməsindən ibarətdirlər, bu zaman bir su molekulu ayrılır. Disaxaridlər müvafiq monosaxaridlərə (bu monosaxaridlər məhlullarla və ya müvafiq fermentlərlə qatışdırıla bilərlər) qədər hidroliz oluna bilərlər. Disaxaridlərin nümayəndələri saxaroza, maltoza və laktozadır.
Polisaxaridlər mürəkkəb karbohidratlara aiddirlər. Və onlara monosaxaridlərin polimerləri demək olar. Polisaxaridlərin nümayəndələri kraxmal, sellüloza və qlikoqendir. Polisaxaridlərin molekulları, əsasən, şaxəli struktura malikdirlər. Bir qayda olaraq, suda həll olunmurlar və ya az həll olunurlar, lakin onların hidroksil qruplarının hidratasiyası baş verə bilər. Bu zaman polisaxaridi su məhlulunda qızdıranda, o kolloid əmələ gətirir. Daha qısa polisaxaridlər, yəni 2–10 monomerdən ibarət polisaxaridlər oliqosaxaridlər adlandırılır.
Liqnin
Liqnin aromatik halqalardan ibarət olan qeyri-nizamlı biopolimerlərdir. Bu aromatik halqalar bir-birləri ilə qısa karbon zəncirləri ilə birləşirlər (birdən üçə qədər karbon atomu ola bilər). Mahiyyətinə görə liqnin sellülozadan sonra ikinci yeri tutur və bitkilərin struktur komponentidir. Liqnin optik fəallığa malik deyil, işığı polyarlizasiya etmirlər. Bu onunla izah olunur ki, polyarizasiya sərbəst-radikal mexanizmi ilə baş verir.
Lipidlər
Lipidlər qliserinin C10-C18 karbon atomu olan turşularla əmələ gətirdiyi mürəkkəb efirləri (qliseridlər) daxildirlər. Hüceyrə membranlarının ən vacib komponentlərindən biridirlər. Həmçinin, lipidlər enerji ehtiyatı funksiyasını yerinə yetirirlər, məsələn, triqliseridlər. Əsasən lipidlər hidrofil başlıqdan və birdən üçə qədər ola bilən, hidrofob quruqdan(yağ turşuları) ibarətdirlər. Buna görə onlara amfifil maddələr deyilir.
Hüceyrə membranlarında lipidlərin aşağıdakı klassifikasiyası verilə bilər:
- Qlikolipidlər- oliqosaxaridlərdən ibarətdirlər
- Fosfolipidlər — başlığı müsbət qrupdan ibarətdir və bu başlıq mənfi yüklənmiş fosfat vasitəsi ilə hidrodob quyruğa birləşib.
- Sterollar- başlığı yastı steroid halqadan ibarətdir,məsələn, xolesterin
Lipidlərə həmçinin prostaqladin və leykotrinləri , molekulu 20 karbon atomundan ibarət olan araxidon turşusunu aid etmək olar.
Aminturşular
Aminturşular amin və karboksil qruplarından ibarətdirlər və svitter-iondurlar. Funksional qrupları bir karbon atomu və həmçinin aminturşu olan prolin ilə birləşmiş α-aminturşular bioloji mahiyyətə malikdirlər.
Aminturşular peptidlərin(2–10 aminturşu), polipeptidləri və zülalların monomerləridirlər. Zülalların hüceyrədə bir çox funksiyaları var.
20 aminturşu bioloji mahiyyətə malikdirlər, onlar qenetik kod da kodlaşdırılıblar. Təbiətdə 500-dən çox aminturşu var. Həmçinin translasiya prosesində (zülalların sintezi) iştirak edən ən az iki aminturşu bilinir.
- selenosistein — UGA stop-kodonu ilə kodlaşdırılıb
- pirrolizin — UAG kodonu üzrə daxil edilir
Digər bioloji vacib aminturşulara kartinin, ortinin, taurin aid edilir.[]
Vitaminlər
Vitaminlər orqanizm tərəfindən sintez oluna bilmirlər, lakin həyat fəaliyyəti üçün çox əhəmiyyətlidirlər. Bir çox konfermentləri vitamin adlandırmaq olar. Orqanizmə daim vitamin daxil olmalıdır, lakin kiçik miqdarlarda.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Biomolekullar canli orqanizimler terefinden sintez olunan uzvi birlesmelerdir Biomolekullara zulal karbohidrat nuklein tursularini DNT RNT lipidler ve diger maddeler daxildir Biomolekullar esasen karbon hidrogen azot oksigen fosfor kukurd atomlarindan ibaretdir menbe gosterin SiniflendirmeBiomolekullarin klassifikasiyasi menbe gosterin Kicik molekullar Lipidler yaglar fosfolipidler qlikolipidler sterollar qliserolipidler Vitaminler Hormonlar neyromediatorlar Metabolitler Monomerler oliqomerler ve polimerlerMonomerler Oliqomerler BiopolimerlerAmin tursulari Oliqopeptidler Polipeptidler zulallarMonosaxaridler Oliqosaxaridler Polisaxaridler kraxmal selluloza Nukleotidler Oliqonukleotidler Polinukleotidler DNT RNT Nukleozid ve nukleotidlerNukleozidler azot qaliginin ribozaya birleserek emele gelirler Nukleozidlere sitidin uridin adenozin quanozin timidin ve inozini aid etmek olar Nukleozidlerhuceyrede kinazalar ile fosfotlasdirmaq olar ve bu zaman nukleotidler yaranir DNT ve RNT nisbeten asagi molekulyar cekiye malik bir birleri ile fosfodiefir baglari ile birlesen monomerlerden ibaret olan xetti polimerlerdir Nukleotidler kimyevi baglarda ATF saxlanan enerji menbeyi de ola bilerler Nukleotidler huceyrenin daxilinde siqnallarin oturulmesinde istirak edirler Hemcinin fermentlerin kofaktorlarinin komponentleridirler koferment A FAD NAD KarbohidratlarMonosaxaridler en sade karbohidratlardir Esasen aldehid ve keton qruplarindan teskil olunurlar Monosaxaridlere heksozalari qlukoza fruktoza qalaktoza ve pentozalari riboza ve dezoksiriboza aiddirler Disaxaridler iki sade karbohidratin molekullarinin birlesmesinden ibaretdirler bu zaman bir su molekulu ayrilir Disaxaridler muvafiq monosaxaridlere bu monosaxaridler mehlullarla ve ya muvafiq fermentlerle qatisdirila bilerler qeder hidroliz oluna bilerler Disaxaridlerin numayendeleri saxaroza maltoza ve laktozadir Polisaxaridler murekkeb karbohidratlara aiddirler Ve onlara monosaxaridlerin polimerleri demek olar Polisaxaridlerin numayendeleri kraxmal selluloza ve qlikoqendir Polisaxaridlerin molekullari esasen saxeli struktura malikdirler Bir qayda olaraq suda hell olunmurlar ve ya az hell olunurlar lakin onlarin hidroksil qruplarinin hidratasiyasi bas vere biler Bu zaman polisaxaridi su mehlulunda qizdiranda o kolloid emele getirir Daha qisa polisaxaridler yeni 2 10 monomerden ibaret polisaxaridler oliqosaxaridler adlandirilir LiqninLiqnin aromatik halqalardan ibaret olan qeyri nizamli biopolimerlerdir Bu aromatik halqalar bir birleri ile qisa karbon zencirleri ile birlesirler birden uce qeder karbon atomu ola biler Mahiyyetine gore liqnin sellulozadan sonra ikinci yeri tutur ve bitkilerin struktur komponentidir Liqnin optik fealliga malik deyil isigi polyarlizasiya etmirler Bu onunla izah olunur ki polyarizasiya serbest radikal mexanizmi ile bas verir LipidlerLipidler qliserinin C10 C18 karbon atomu olan tursularla emele getirdiyi murekkeb efirleri qliseridler daxildirler Huceyre membranlarinin en vacib komponentlerinden biridirler Hemcinin lipidler enerji ehtiyati funksiyasini yerine yetirirler meselen triqliseridler Esasen lipidler hidrofil basliqdan ve birden uce qeder ola bilen hidrofob quruqdan yag tursulari ibaretdirler Buna gore onlara amfifil maddeler deyilir Huceyre membranlarinda lipidlerin asagidaki klassifikasiyasi verile biler Qlikolipidler oliqosaxaridlerden ibaretdirler Fosfolipidler basligi musbet qrupdan ibaretdir ve bu basliq menfi yuklenmis fosfat vasitesi ile hidrodob quyruga birlesib Sterollar basligi yasti steroid halqadan ibaretdir meselen xolesterin Lipidlere hemcinin prostaqladin ve leykotrinleri molekulu 20 karbon atomundan ibaret olan araxidon tursusunu aid etmek olar AmintursularAmintursular amin ve karboksil qruplarindan ibaretdirler ve svitter iondurlar Funksional qruplari bir karbon atomu ve hemcinin amintursu olan prolin ile birlesmis a amintursular bioloji mahiyyete malikdirler Amintursular peptidlerin 2 10 amintursu polipeptidleri ve zulallarin monomerleridirler Zulallarin huceyrede bir cox funksiyalari var 20 amintursu bioloji mahiyyete malikdirler onlar qenetik kod da kodlasdiriliblar Tebietde 500 den cox amintursu var Hemcinin translasiya prosesinde zulallarin sintezi istirak eden en az iki amintursu bilinir selenosistein UGA stop kodonu ile kodlasdirilib pirrolizin UAG kodonu uzre daxil edilir Diger bioloji vacib amintursulara kartinin ortinin taurin aid edilir menbe gosterin VitaminlerVitaminler orqanizm terefinden sintez oluna bilmirler lakin heyat fealiyyeti ucun cox ehemiyyetlidirler Bir cox konfermentleri vitamin adlandirmaq olar Orqanizme daim vitamin daxil olmalidir lakin kicik miqdarlarda