Yuğ və ya Sağu — yas mərasimi ilə bağlı arxaik nəğmələrdir. Bu mətnlər ortaq türk folklor arealında geniş yayılmış “yuğ”, “ağı”, “sağu”, “yedi”, “edi” adları ilə tanınmışdır. Bu mərasim insanların vəfatı zamanı ya evdə, ya da basdırılan zamanı düzəldilir. Əsas hissə yasın qurulduğu yerdə icra edilir. Oxunan mahnılar ağı adlanır. Qədim türklərdə yuğçu ozanlar - ağıçılar qopuzda çalaraq ölən haqqında mahnılar deyərlərmiş. Həmin mərasimdə ölən adam təriflənər, onun yaxşı cəhətləri, xeyirxahlıqları mövzu olarmış.
Yuğ həm də qədim türklərin musiqi, mahnı, rəqs, ağı parçaları ilə müşayiət olunan ölübasdırma mərasimi olub. Qədim Azərbaycanda yuğ (yuğlamaq – ağlamaq sözündəndir) adlanan ayın olmuşdur ki, sonralar onun tərkib hissələrinin çoxu matəm mərasiminə keçmişdir. Yaş – matəm nəğmələri ağılar və mərsiyələr bizim dövrlərdə də qalmışdır. Mərsiyələr adətən matəm ayi olan məhərrəmlikdə çox ifa olumurdu.
Ekvivalenti farklı Türk şivelerinde Yoğ, Yox, Yığ şeklindedir. Cənazə mərasimi, cənazə yeməyi kimi mənaları vardır. Ölü bir çadıra qoyulub, ətrafında doqquz dəfə dolanılır. Beləcə ruhunun göyə çıxacağına inanırlar. Cənazə mərasimlərində Ağu, Sagu və ya Yugu adı verilən ezgili koşuklar oxunur. Bunların hepside ölünün arxasından yaşanan yas prosesində ağrını dışavurma ilə əlaqədardır və bənzər mənalar ehtiva edər. İslam dini yas müddətinin uzadılmasını və özünə zərər verəcək şəkildə dövünmek qadağan etmişdir. Cənazə mərasimləri yer üzündəki bütün mədəniyyətlərdə böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki naməlum bir diyara edilən bu səfər hər zaman sirrini qorumuşdur.
1. Ağıt (Ağu), 2. Sığıt (Sagu), 3. Yığut (Yugu) sözleri hep Mersiye demektir. Ölünün arxasından oxunan yas şeiri anlamı daşır.
Yuğ, zaman-zaman "Ağıt" ilə eyni mənalı istifadə edilsə də daha geniş əhatəlidir, yalnız oxunan ezgi deyil, edilən mərasimi də ifadə edər. Köhnə yas mərasimlərinə xüsusi olaraq dəvət edilən "Yuğçular" (Ağıtçılar), qopuz çalar hətta rəqs edirdilər. Bu mərasimlərdə ağı söyləmənin yanında, üz cırmaq, saç yolmaq, başa kül tökmək və ağları soyunub qara geyimlər geymək də ənənənin içərisində yer alırdı. Bəzi yerlərdə "Ölü aşı" vermək də ənənədir. Divan-ı Lüğat-it Türkde bu yeməyə "Yuğ Besen" demişdir. Bu tətbiq, uygurlarda "Üzüt aşı" adıyla bilinən ziyarətin eynisidir.
Etimologiya
(Yuğ / Yığ / Ağ) kökü. Ağlamaq mənasını daşıyır. Ağıt, ağu, ağlamaq, yığlamak, yığut kimi sözlər həmişə bir-biriylə əlaqəlidir. Yığlamak / Yuğlamak sözcüyü ağlamaq deməkdir. Bundan başqa Yo / Yox / Yox kökündən yokoluşum də xatırladar.
Qədim Azərbaycanda ölən böyük qəhrəmanlar üçün ağlamaq bir adət idi. Qəhrəman ölən günü camaatı bir yerə toplayardılar. Bu toplantıya "yuğ" deyirdilər ("yuğlama" "ağlamaq" sözündəndir). Toplananlar üçün qonaqlıq düzələrdi, xüsusi çağırılmış "yuğçular" isə ikisimli qopuz çalıb oynayardılar. Yuğçu qabaqca mərhum qəhrəmanın igidliyindən danışıb, onu öyərdi. Sonra isə qəmli havaya keçib şanlı igid üçün ağı deyərdi. Toplananlar da hönkür-hönkür ağlayardı.
Müasir dövrdə yuğçu kişilərin yerini mərsiyəçi qadınlar almışdır.
Azərbaycanın bir sıra rayonlarında, xüsusilə Kəlbəcərin Almalı kəndində yuğ mərasiminin bir sıra qalıqları bu günə kimi yaşamaqdadır. Bu kənddə ölünü götürməmişdən qabaq onun bir tərəfində kişilər, o biri tərəfində qadınlar diz çökür və əllərindəki dəsmalı yellədə-yellədə xorla "vaveyla" ― "heyif, yazıq" (bizcə, bu az-çox sonradan mərasimə gəlmədir) deyirlər. Ölünü gətirib kəndin ortasında basdırandan sonra, yuğda olduğu kimi çalıb-oxuyub, rəqs edirlər.
Aş (yuğ) mərasimi hələ də bəzi türk xalqlarında, o cümlədən azərbaycanlılarda mövcuddur. Yas mərasimində qonaqlara verilən yeməyin ölünün ruhunu o biri dünyada rahatlatdığına inanılır.
İstinadlar
Məhərrəm Qasımlı, Mahmud Allahmanlı (2018). "Aşıq şeirinin poetik biçimləri və çeşidləri" (azərb.). Elm və təhsil. İstifadə tarixi: 2020-04-13.
. 2012-06-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-14.
AZERBAYCAN HALK İNANIŞLARI. AKRAM NAJAFOV. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
Seyidov Mirəli. Azərbaycan xalqının soykökünü düşünərkən. Bakı, 2018. 444 səh.
TÜRKLERDE CENAZE TÖRENLERİ BAĞLAMINDA MEVLİD OKUMA GELENEĞİ. Prof. Dr. Fuzuli BAYAT.
Mənbə
Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDF
Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca 2012-12-04 at the Wayback Machine(türk.)
Ədəbiyyat ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 27, 2021
yuğ, sağu, mərasimi, ilə, bağlı, arxaik, nəğmələrdir, mətnlər, ortaq, türk, folklor, arealında, geniş, yayılmış, yuğ, ağı, sağu, yedi, adları, ilə, tanınmışdır, mərasim, insanların, vəfatı, zamanı, evdə, basdırılan, zamanı, düzəldilir, əsas, hissə, yasın, quru. Yug ve ya Sagu yas merasimi ile bagli arxaik negmelerdir Bu metnler ortaq turk folklor arealinda genis yayilmis yug agi sagu yedi edi adlari ile taninmisdir Bu merasim insanlarin vefati zamani ya evde ya da basdirilan zamani duzeldilir Esas hisse yasin quruldugu yerde icra edilir Oxunan mahnilar agi adlanir Qedim turklerde yugcu ozanlar agicilar qopuzda calaraq olen haqqinda mahnilar deyerlermis Hemin merasimde olen adam teriflener onun yaxsi cehetleri xeyirxahliqlari movzu olarmis 1 Yug hem de qedim turklerin musiqi mahni reqs agi parcalari ile musayiet olunan olubasdirma merasimi olub 2 Qedim Azerbaycanda yug yuglamaq aglamaq sozundendir adlanan ayin olmusdur ki sonralar onun terkib hisselerinin coxu matem merasimine kecmisdir Yas matem negmeleri agilar ve mersiyeler bizim dovrlerde de qalmisdir Mersiyeler adeten matem ayi olan meherremlikde cox ifa olumurdu 3 Ekvivalenti farkli Turk sivelerinde Yog Yox Yig seklindedir Cenaze merasimi cenaze yemeyi kimi menalari vardir Olu bir cadira qoyulub etrafinda doqquz defe dolanilir Belece ruhunun goye cixacagina inanirlar Cenaze merasimlerinde Agu Sagu ve ya Yugu adi verilen ezgili kosuklar oxunur Bunlarin hepside olunun arxasindan yasanan yas prosesinde agrini disavurma ile elaqedardir ve benzer menalar ehtiva eder Islam dini yas muddetinin uzadilmasini ve ozune zerer verecek sekilde dovunmek qadagan etmisdir Cenaze merasimleri yer uzundeki butun medeniyyetlerde boyuk ehemiyyete malikdir cunki namelum bir diyara edilen bu sefer her zaman sirrini qorumusdur 1 Agit Agu 2 Sigit Sagu 3 Yigut Yugu sozleri hep Mersiye demektir Olunun arxasindan oxunan yas seiri anlami dasir Yug zaman zaman Agit ile eyni menali istifade edilse de daha genis ehatelidir yalniz oxunan ezgi deyil edilen merasimi de ifade eder Kohne yas merasimlerine xususi olaraq devet edilen Yugcular Agitcilar qopuz calar hetta reqs edirdiler Bu merasimlerde agi soylemenin yaninda uz cirmaq sac yolmaq basa kul tokmek ve aglari soyunub qara geyimler geymek de enenenin icerisinde yer alirdi Bezi yerlerde Olu asi vermek de enenedir Divan i Lugat it Turkde bu yemeye Yug Besen demisdir Bu tetbiq uygurlarda Uzut asi adiyla bilinen ziyaretin eynisidir Mundericat 1 Etimologiya 2 Azerbaycanda 3 Istinadlar 4 MenbeEtimologiya Redakte Yug Yig Ag koku Aglamaq menasini dasiyir Agit agu aglamaq yiglamak yigut kimi sozler hemise bir biriyle elaqelidir Yiglamak Yuglamak sozcuyu aglamaq demekdir Bundan basqa Yo Yox Yox kokunden yokolusum de xatirladar Azerbaycanda RedakteEdebiyyatsunas Ebdurrehim bey Haqverdiyev yug haqqinda bu fikirleri bildirmisdir Qedim Azerbaycanda olen boyuk qehremanlar ucun aglamaq bir adet idi Qehreman olen gunu camaati bir yere toplayardilar Bu toplantiya yug deyirdiler yuglama aglamaq sozundendir Toplananlar ucun qonaqliq duzelerdi xususi cagirilmis yugcular ise ikisimli qopuz calib oynayardilar Yugcu qabaqca merhum qehremanin igidliyinden danisib onu oyerdi Sonra ise qemli havaya kecib sanli igid ucun agi deyerdi Toplananlar da honkur honkur aglayardi Muasir dovrde yugcu kisilerin yerini mersiyeci qadinlar almisdir 4 Azerbaycanin bir sira rayonlarinda xususile Kelbecerin Almali kendinde yug merasiminin bir sira qaliqlari bu gune kimi yasamaqdadir Bu kendde olunu goturmemisden qabaq onun bir terefinde kisiler o biri terefinde qadinlar diz cokur ve ellerindeki desmali yellede yellede xorla vaveyla heyif yaziq bizce bu az cox sonradan merasime gelmedir deyirler Olunu getirib kendin ortasinda basdirandan sonra yugda oldugu kimi calib oxuyub reqs edirler 5 As yug merasimi hele de bezi turk xalqlarinda o cumleden azerbaycanlilarda movcuddur Yas merasiminde qonaqlara verilen yemeyin olunun ruhunu o biri dunyada rahatlatdigina inanilir 6 Istinadlar Redakte Meherrem Qasimli Mahmud Allahmanli 2018 Asiq seirinin poetik bicimleri ve cesidleri azerb Elm ve tehsil Istifade tarixi 2020 04 13 Arxivlenmis suret 2012 06 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 03 14 http www cwa aznet org music a html olu kecid AZERBAYCAN HALK INANISLARI AKRAM NAJAFOV NECMETTIN ERBAKAN UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU Seyidov Mireli Azerbaycan xalqinin soykokunu dusunerken Baki 2018 444 seh TURKLERDE CENAZE TORENLERI BAGLAMINDA MEVLID OKUMA GELENEGI Prof Dr Fuzuli BAYAT Menbe RedakteTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt PDF Turk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca Arxivlesdirilib 2012 12 04 at the Wayback Machine turk Edebiyyat ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Yug amp oldid 6102648, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
