Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Yusif və Züleyxa — Şəms Təbrizi tərəfindən türk dilində məsnəvi formasında yazılmış romantik poemadır. Bu mövzuda yazılmış digər əsərlərdən fərqli olaraq, Şəmsin poemasının əsas mövzusu məhəbbət macərası yox, həsəddir.
| Yusif və Züleyxa | |
|---|---|
| Janr | məsnəvi |
| Müəllif | Şəms Təbrizi |
| Orijinal dili | türk dili |
| Yazılma ili | XIII əsrin ortaları |
Məzmunu
On yaşına çatmış Yusif gördüyü yuxunu atasına nağıl edərək deyir:
 | Ki gördüm mah ilə Xurşidi-taban Dəxi on bir kəvakib cümlə yeksan. |  |
Bu yuxudan ata sevinmir, əksinə kədərlənir. Səbəb kimi isə həyat qanunu göstərilir:
| | Nə güldür ki, yanında xar olmaz, Nə gənc ola, yanında mar olmaz. | |
Yəqub yuxunu yozaraq oğluna onu bir sirr kimi gizli saxlamağı tapşırır:
| | Ki saxla sirrini, ol sirrə məhrəm sirr açan kişi ilə olmagil həmdəm. | |
Lakin, Yusif ata nəsihətini unudur, qardaşları ilə seyrə çıxarkən onlara hər şeyi nəql edir. Onsuz da Yusif ailədə çox sevildiyi üçün gözü götürməyən qardaşlar ona həsəd aparır və quyuya salırlar. Oğlunu itirmiş ata iztirablarını qəzəl ilə ifadə edir:
| | Driqa ah əlindən ah firqət, Nolaydı olmasan bəxah, firqət. Vəfa qılsa cahandan ömrüm onca Ki görüm ömrünü kutah firqət. Əgər girsən əlimə öldürəydim, Səni yüz zəcr ilə eyvah, firqət. Məni yari-əzizimdən ayırdın, Əlindən eyləyib ikrah, firqət. Nə xoşdur vəslət ardınca həmişə, Ki düşədir məqam cah, firqət. | |
Poemanın sonunda Yusiflə Züleyxanın məhəbbət macərası təsvir edilir. Əsərin ümumi süjeti ilə sıx əlaqələndirilən bu hadisə poemanın məzmununu xeyli zənginləşdirir. Burada, şöhrət ehtirasından azad olan və ürəkləri saflandıran sevgi aləmi ilə insanları yırtıcı canavara çevirən şöhrət, hiylə və yalan dünyası müqayisə edilir.
Personajlar
- Yəqub – Yusifin atasıdır. Poemada Yəqub obrazı ilə tanışlıq əsərin ilk shifələrindən başlayır. Burada onun xarakterinin zəif və qüvvətli tərəfləri, daxili aləmi, görüşləri bütün incəliyi ilə təcəssüm olunur. Şəms, bir çox "Yusif və Züleyxa" müəlliflərindən fərqli olaraq peyğəmbər Yəqubu müqəddəs vücud kimi deyil, çox günah işləmiş bir şəxs kimi təsvir edir. Sənətkar eyni zamanda ona bəraət qazandıraraq yazır:
| | Peyğəmbər daxi həm insan olubdur, Yəqin düşmən ona şeytan olubdur. | |
- Yusif — Yəqubun oğludur. Peyğəmbərdir. Atası tərəfindən digər övladlardan fərqləndirildiyinə görə qardaşlarının həsəd obyektinə çevrilir. Züleyxanın ehtirası qarşısında təmizliyini qoruyub saxlaya bilir.
- Züleyxa — Misir hakimi Potifarın həyat yoldaşıdır. Gənc Yusifi gördükdən sonra ona aşiq olur və müxtəlif yollarla Yusifdən istifadə etməyə çalışır.
Tədqiqi
"Yusif və Züleyxa" poemasını yazarkən Şəms şifahi xalq ədəbiyyatı mənbələrindən istifadə etmiş və bununla da Azərbaycan ədəbiyyatında Nizami ənənələrinin davamçılarından birinə çevrilmişdir. Şəms "Yusif və Züleyxa" poemasının mövzusunu həm yazılı, həm də folklor mənbələrindən götürmüşdür. Lakin, folklor motivləri və üslubunun təsiri daha çoxdur. Burada əhvalat da nağıl formasında təsvir olunur. Şəmsdən əvvəl ərəb və fars dilli ədəbiyyatda "Yusif və Züleyxa" poemaları yazılsa da, Şəms öz əsərində istifadə etdiyi yazılı mənbələr arasında yalnız Quranın adını çəkir. Şair birbaşa Qurana müraciət etmiş, əfsanəni müstəqil şəkildə poetikləşdirmiş, ona yeni epizodlar və surətlər əlavə etmişdir.
Şəms Təbrizi əfsanənin yazılı mənbələrinə deyil, şifahi qaynaqlara əsaslandığı üçün məhəbbət mövzusundan daha çox həsəd məsələsini ön plana çəkmişdir.
İstinadlar
- Şəms, Yusif və Züleyxa, səh.5 (Q. Cahaninin tədqiqatında istinad)
- Cahani, 1979. səh. 53
- Şəms, Yusif və Züleyxa, səh. 11
- Şəms, Yusif və Züleyxa, səh. 14
- Cahani, 1979. səh. 52
- Cahani, 1979. səh. 73
- Cahani, 1979. səh. 53
Ədəbiyyat
- Cahani, Qasım, Azərbaycan ədəbiyyatında Nizami Ənənələri, Bakı, 1979
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yusif ve Zuleyxa deqiqlesdirme Yusif ve Zuleyxa Sems Tebrizi terefinden turk dilinde mesnevi formasinda yazilmis romantik poemadir Bu movzuda yazilmis diger eserlerden ferqli olaraq Semsin poemasinin esas movzusu mehebbet macerasi yox heseddir Yusif ve ZuleyxaJanr mesneviMuellif Sems TebriziOrijinal dili turk diliYazilma ili XIII esrin ortalariMezmunuOn yasina catmis Yusif gorduyu yuxunu atasina nagil ederek deyir Ki gordum mah ile Xursidi taban Dexi on bir kevakib cumle yeksan Bu yuxudan ata sevinmir eksine kederlenir Sebeb kimi ise heyat qanunu gosterilir Ne guldur ki yaninda xar olmaz Ne genc ola yaninda mar olmaz Yequb yuxunu yozaraq ogluna onu bir sirr kimi gizli saxlamagi tapsirir Ki saxla sirrini ol sirre mehrem sirr acan kisi ile olmagil hemdem Lakin Yusif ata nesihetini unudur qardaslari ile seyre cixarken onlara her seyi neql edir Onsuz da Yusif ailede cox sevildiyi ucun gozu goturmeyen qardaslar ona hesed aparir ve quyuya salirlar Oglunu itirmis ata iztirablarini qezel ile ifade edir Driqa ah elinden ah firqet Nolaydi olmasan bexah firqet Vefa qilsa cahandan omrum onca Ki gorum omrunu kutah firqet Eger girsen elime oldureydim Seni yuz zecr ile eyvah firqet Meni yari ezizimden ayirdin Elinden eyleyib ikrah firqet Ne xosdur veslet ardinca hemise Ki dusedir meqam cah firqet Poemanin sonunda Yusifle Zuleyxanin mehebbet macerasi tesvir edilir Eserin umumi sujeti ile six elaqelendirilen bu hadise poemanin mezmununu xeyli zenginlesdirir Burada sohret ehtirasindan azad olan ve urekleri saflandiran sevgi alemi ile insanlari yirtici canavara ceviren sohret hiyle ve yalan dunyasi muqayise edilir PersonajlarYequb Yusifin atasidir Poemada Yequb obrazi ile tanisliq eserin ilk shifelerinden baslayir Burada onun xarakterinin zeif ve quvvetli terefleri daxili alemi gorusleri butun inceliyi ile tecessum olunur Sems bir cox Yusif ve Zuleyxa muelliflerinden ferqli olaraq peygember Yequbu muqeddes vucud kimi deyil cox gunah islemis bir sexs kimi tesvir edir Senetkar eyni zamanda ona beraet qazandiraraq yazir Peygember daxi hem insan olubdur Yeqin dusmen ona seytan olubdur Yusif Yequbun ogludur Peygemberdir Atasi terefinden diger ovladlardan ferqlendirildiyine gore qardaslarinin hesed obyektine cevrilir Zuleyxanin ehtirasi qarsisinda temizliyini qoruyub saxlaya bilir Zuleyxa Misir hakimi Potifarin heyat yoldasidir Genc Yusifi gordukden sonra ona asiq olur ve muxtelif yollarla Yusifden istifade etmeye calisir Tedqiqi Yusif ve Zuleyxa poemasini yazarken Sems sifahi xalq edebiyyati menbelerinden istifade etmis ve bununla da Azerbaycan edebiyyatinda Nizami enenelerinin davamcilarindan birine cevrilmisdir Sems Yusif ve Zuleyxa poemasinin movzusunu hem yazili hem de folklor menbelerinden goturmusdur Lakin folklor motivleri ve uslubunun tesiri daha coxdur Burada ehvalat da nagil formasinda tesvir olunur Semsden evvel ereb ve fars dilli edebiyyatda Yusif ve Zuleyxa poemalari yazilsa da Sems oz eserinde istifade etdiyi yazili menbeler arasinda yalniz Quranin adini cekir Sair birbasa Qurana muraciet etmis efsaneni musteqil sekilde poetiklesdirmis ona yeni epizodlar ve suretler elave etmisdir Sems Tebrizi efsanenin yazili menbelerine deyil sifahi qaynaqlara esaslandigi ucun mehebbet movzusundan daha cox hesed meselesini on plana cekmisdir IstinadlarSems Yusif ve Zuleyxa seh 5 Q Cahaninin tedqiqatinda istinad Cahani 1979 seh 53 Sems Yusif ve Zuleyxa seh 11 Sems Yusif ve Zuleyxa seh 14 Cahani 1979 seh 52 Cahani 1979 seh 73 Cahani 1979 seh 53EdebiyyatCahani Qasim Azerbaycan edebiyyatinda Nizami Eneneleri Baki 1979