Yurdçu (arxeoloji abidə)
Yurdçu – Naxçıvan Muxtar Respublikasının Kəngərli rayonu ərazisində yerləşən arxeoloji abidələr kompleksi.
Yurdçu | |
---|---|
Ölkə | Azərbaycan |
Şəhər | Kəngərli |
Yerləşir | Yurdçu kəndi |
Tikilmə tarixi | e.ə. X – VIII |
Üslubu | arxeoloji abidə |
|
Yurdçu yaşayış yeri
Yurdçu yaşayış yeri Kəngərli rayonu ərazisində, Yurdçu kəndindən cənub – qərbdə ilk Dəmir dövrünə aid arxeoloji abidədir. Abidənin sahəsi 2 hektardır. Yaşayış yeri 1983 – cü ildə qeydə alınmışdır. Yerüstü tapıntılar gil qab sınıqlarından və daş alətlərdən ibarət olub iki dövrə bölünür. Birinci dövrə ilk Dəmir dövrünə xas olan gil məmulatı və əmək alətləri daxildir. Axtarışlar zamanı tapılmış yerüstü materiallar dən daşı, çəhrayı və boz rəngli gil qab qırıqlarından ibarətdir. Yurdçu yaşayış yerinin e.ə. X – VIII əsrlərə aid olması ehtimal edilir. Abidədə arxeoloji qazıntı və ciddi tədqiqat işləri aparılmamışdır.
Yurdçu dəfinəsi
Yurdçu dəfinəsi Kəngərli rayonunun Yurdçu kəndi ərazisindən tapılmış müxtəlif dövrlərə aid gümüş və miss sikkə dəfinəsidir. Dəfinədən aşkarlanmış numizmatika məmulatından 328 ədədi AMEA – nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunda tədqiq edilmişdir.
Dəfinədən aşkarlanmış sikkələrdən ən qədimi Bizans imperatoru I Yuanın (969 – 976) adına kəsilmiş dirhəmdir. Yurdçu dəfinəsi içərisində Səlcuq sultanlarından II Toğrulun, Məsudun, Arslan şahın adına kəsilmiş dirhəmlər də vardır. Dəfinənin əksər sikkələri Azərbaycan Atabəylər dövləti hökmdarlarının adından kəsilmişdir.
Yurdçu kurqanları
Yurdçu kurqanları Kəngərli rayonunda, eyniadlı kəndin qərbində son Antik dövrə aid olan arxeoloji abidədir. Abidə bir qədər hündürdə olan uzunsov təpənin üstündə yerləşir. 1985 – ci ildə ərazidə su anbarının tikintisi zamanı kurqanların çoxu dağıdılmışdır.
Tədqiqatlar zamanı 17 qəbir abidəsi öyrənilmişdir. Kurqanların diametri 3- 5 metrdir. Qəbirlər quyu formasında olub dairəvi formadadır. Üzəri qalın kül təbəqəsi ilə örtülmüşdür. Qəbirlərdən çəhrayı, boz, sarı rəngli gil qab qırıqları, çay daşları, heyvan sümükləri, bıçaq, daş qəlib, qırmızı əqiqdən hazırlanmış muncuq, iki çıraq və daş mehrab, həmçinin çoxlu digər maddi mədəniyyət nümunələri aşkar olunmuşdur.
Gil qablar və bəzək əşyaları dəfn prosesində müəyyən ayinlərin icra edildiyini göstərir. Dəfn başa çatdıqdan sonra qəbrin üzərində od yandırılır, çox güman ki, qurban da kəsilirmiş. Bundan sonra qəbir daşla örtülür, üzərinə daş və torpaq tökülərək təpə halına salınırdı.
Yurdçu nekropolu
Yurdçu nekropolu Kəngərli rayonunun Yurdçu kəndi yaxınlığında Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid arxeoloji abidədir. 1983 – cü ildə ərazidə aparılan tikinti işləri zamanı bir nçə daş qutu qəbir dağıdılmış, dağıdılmış qəbirlərdən zəngin maddi mədəniyyət nümunələri aşkarlanmışdır. Qəbirlərin üzəri daş və kurqan qarışıq kütlədən kurqan şəklində düzəldilmişdir. Kurqanların diametri 4 – 8 metr, hündürlüyü 0,2 – 0,5 metrdir.
Dağıdılmış qəbirlərdən beşinin materialları toplanmışdır. Arxeoloji məmulatlar boyalı küpə, kasa,çaydan tipli gil qablar, tunc nizə ucu, sırğa, üzük, sancaq və digər bəzək əşyalarından ibarətdir.
Yurdçu sərdabəsi
Yurdçu sərdabsəi Kəngərli rayonunun Yurdçu kəndinin şimal – qərbində yerləşən Dəmir dövrünə aid arxeoloji abidədir. Abidə dördkünc formalı olub, şimal – cənub istiqamətində yönəlmişdir. Divarlar boyunca gil məhlul istifadə olunmadan altı cərgə üst – üstə iri sal daşlar hörülmüşdür. Sərdabənin uzunluğu 3 metr, eni 1,6 metr, hündürlüyü 1,8 metrdir. Şərq və qərb divarlarının hərəsində iki, şimal divarında isə 40x40x40 ölçüdə bir taxça vardır.
Giriş yolu xaricdən bütöv daş pilitə ilə qapadılmışdır. Sərdabənin içərisindəki skelet sağ böyrü üstə, yarı bükülü, sağ əli başının altına doğru qatlanmış vəziyyətdə idi. Skeletin arxasında boz, qırmızı, qonur rəngli 4 ədəd küp yerləşdirilmişdir. Qablardan arxada heyvan sümükləri var. Sərdabədən tunc və gümüşdən yüksək sənətkarlıqla hazırlanmış bəzək əşyaları (üzük, sırğa, bilərzik, sancaq, pilək, asma, müxtəlif minerallardan düzəldilmiş muncuqlar), silahlar (nizə ucluqları, dəmir xəncər) və sair tapılmışdır. Tədqiqatçılar sərdabənin tayfa başçıına adi olduğunu güman edirlər. Tapıntılara əsasən abidənin e.ə. VIII – VII əsrlərə aid olduğu ehtimal edilir.
İstinadlar
- ↑ Ə. İ. Novruzlu, V. B. Baxşəliyev – Şərurun arxeoloji abidələri, Bakı, 1993