Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Xunzax qalası — XIX əsrdə Qafqaz müharibəsi zamanı Dağıstanda rus hakimiyyətini gücləndirmək üçün tikilmiş istehkam. Qala Dağıstanda Rusiyanın mədəni irsinin ən böyük və ən yaxşı qorunan obyektlərindən biridir.
| Xunzax qalası | |
|---|---|
 Qalanın girişi | |
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Yerləşir | Dağıstan Xunzax rayonu, Arani kəndi |
| Aidiyyatı | Rusiya imperiyası |
| Tikilmə tarixi | 1862-1867 |
| Material | kirəc daşı |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərmir |
| Tipi | Mədəni |
| Dövlət | Rusiya |
| Region | Avropa |
| Kateqoriya | Qala |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təsviri
Qala Dağıstanın Xunzax rayonunun Arani kəndində Xunzax yaylasında (dəniz səviyyəsindən 1800 metr hündürlükdə), Tobot şəlaləsindən və Tsolotlinski kanyonundan 50–60 metr aralıda yerləşir. Qalanın sahəsi 3 hektardır (digər mənbələrə görə 3,5 hektar).
Qalanın içərisində əsgərlər üçün kazarmalar, qospital, sexlər, anbarlar və digər xidmət otaqları var. Bütün divarlar mühasirə və top atəşi zamanı mişar daşı kimi davamlı materiallardan minimum 95 sm qalınlığında tikilmişdir. Binaların hasarlarında və divarlarında 600-ə yaxın boşluq var. İstehkamın hər küncündə qüllələr yerləşir. Üstəlik, aşağı mərtəbədə silahlar üçün üç pəncərə, yuxarı mərtəbədə isə beş top məntəqəsi var. Qala divarlarına hücum edən zaman qüllələrdən düşməni cinahda zərərsizləşdirmək mümkün idi.
Qalanın tavan tirləri 24–26 sm kəsiyi olan tirlərdən hazırlanıb. Kazarmalarda, xəstəxanalarda, sex otaqlarında döşəmələr daşlar üzərində 65–70 mm qalınlığında taxtalardan hazırlanıb. Kommunal otaqlarda döşəmələr ya sement, ya da daş plitələrdir.
Qalanın qərb hissəsi məftil hasarla əhatə olunmuşdu. Qalanın şimal-qərb hissəsində 1935-ci ildə dağıdılmış kilsə var idi. Kilsənin zəng qülləsində müşahidə məntəqəsi var idi, oradan bütün əraziyə baxılırdı. Qalanın cənub hissəsində hündürlüyü 90 metr olan şəlalələri olan Tsolbotlinski kanyonunun keçilməz qayası var.
Tarixi
1859-cu ildə Şeyx Şamilin əsir alınması ilə Qafqaz müharibəsi başa çatdı. Çar hakimiyyəti onun şəxsiyyətinə hörmət və ehtiram göstərdi. Üstəlik, başa düşdülər ki, dağlılara qalib gəlmək başqa, onları itaətdə saxlamaq başqadır. Çar avtokratiyası Dağıstanda qalalar tikməyi zəruri hesab edirdi. O dövrün bütün tələblərinə cavab verən ən güclü belə istehkamlardan biri Arani ərazisində tikilmişdir. Təsadüfi deyil ki, bu ərazi qala tikintisi üçün seçilib, hər tərəfdən təbiətin özü tərəfindən etibarlı şəkildə qorunur və dağlıq Dağıstanla düzənlik arasında bir növ tranzit yoldur.
Qalanın tikintisi 1862–1867-ci illərdə aparılmışdır. Bina XIX əsrin rus istehkam memarlığının bütün qaydalarına uyğun olaraq ucaldılmışdır. Qalanın yaxınlığında park salınmışdı, onun girişində "Əsgər və it gəzdirmək olmaz" yazılmışdı, çünki park zabitlər üçün idi.
1871-ci ilin sentyabrında imperator II Aleksandr qalaya gəldi. Xunzax yaylasının girəcəyində onu yaxınlıqdakı kəndlərin sakinləri, qalada isə 15-ci Qafqaz sıra batalyonunun fəxri qarovul dəstəsi və strukturun daxilində yerləşən qarnizonun əməkdaşları qarşılayıblar. II Aleksandr gecəni çar ailəsinin üzvləri üçün nəzərdə tutulmuş iki mərtəbəli malikanədə qaldı. Ertəsi gün Botlixə yola düşdü..
Sovet hakimiyyəti illərində qalada rayon xəstəxanası, "Qoryanka" qızlar məktəbi, uşaq evi, hərbi komissarlıq və digər təşkilatlar yerləşirdi.
Sonralar qala Rusiyanın mədəni irs siyahısına salındı.
2019-cu ildə qalanın 1 milyard rubl məbləğində yenidən qurulması həyata keçirildi.
İstinadlar
- RIADERBENT. "Аранинская и Ахтынская: разная судьба двух русских крепостей" (rus). Новости Дагестана. 2016-12-17. 2021-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "В Хунзахском районе реконструируют старинную крепость". minkultrd.ru. 2021-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "Арани, Хунзахский район - Односельчане.ru - города и села Дагестана". odnoselchane.ru. 2019-01-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "Хунзахский район - общая информация". khunzakh.ru. 2021-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "Экскурсия по горному Дагестану". pandia.ru. İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- А. Г. Передельский. №7. Укрепление Хунзаха и Аварский округ глазами доктора Передельского // Газета «Кавказ» (rus). Тифлис. 1904.
- . dagmintrud.ru. 2019-01-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "Старинную крепость в Хунзахском районе ждет масштабная реконструкция". Dagpravda.ru. 2021-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "Новости - В Дагестане реконструируют крепость XIX века" (rus). РЕВИЗОР.РУ. 2021-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
- "В Дагестане в древней крепости откроют кадетскую школу" (rus). Российская газета. 2021-12-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-10.
Ədəbiyyat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xunzax qalasi XIX esrde Qafqaz muharibesi zamani Dagistanda rus hakimiyyetini guclendirmek ucun tikilmis istehkam Qala Dagistanda Rusiyanin medeni irsinin en boyuk ve en yaxsi qorunan obyektlerinden biridir Xunzax qalasiQalanin girisi42 33 22 sm e 46 43 18 s u Olke RusiyaYerlesir Dagistan Xunzax rayonu Arani kendiAidiyyati Rusiya imperiyasiTikilme tarixi 1862 1867Material kirec dasiVeziyyeti fealiyyet gostermirTipiMedeniDovletRusiyaRegionAvropaKateqoriyaQala Vikianbarda elaqeli mediafayllarTesviriQala Dagistanin Xunzax rayonunun Arani kendinde Xunzax yaylasinda deniz seviyyesinden 1800 metr hundurlukde Tobot selalesinden ve Tsolotlinski kanyonundan 50 60 metr aralida yerlesir Qalanin sahesi 3 hektardir diger menbelere gore 3 5 hektar Qalanin icerisinde esgerler ucun kazarmalar qospital sexler anbarlar ve diger xidmet otaqlari var Butun divarlar muhasire ve top atesi zamani misar dasi kimi davamli materiallardan minimum 95 sm qalinliginda tikilmisdir Binalarin hasarlarinda ve divarlarinda 600 e yaxin bosluq var Istehkamin her kuncunde qulleler yerlesir Ustelik asagi mertebede silahlar ucun uc pencere yuxari mertebede ise bes top menteqesi var Qala divarlarina hucum eden zaman qullelerden dusmeni cinahda zerersizlesdirmek mumkun idi Qalanin tavan tirleri 24 26 sm kesiyi olan tirlerden hazirlanib Kazarmalarda xestexanalarda sex otaqlarinda dosemeler daslar uzerinde 65 70 mm qalinliginda taxtalardan hazirlanib Kommunal otaqlarda dosemeler ya sement ya da das plitelerdir Qalanin qerb hissesi meftil hasarla ehate olunmusdu Qalanin simal qerb hissesinde 1935 ci ilde dagidilmis kilse var idi Kilsenin zeng qullesinde musahide menteqesi var idi oradan butun eraziye baxilirdi Qalanin cenub hissesinde hundurluyu 90 metr olan selaleleri olan Tsolbotlinski kanyonunun kecilmez qayasi var TarixiXunzax qalasinin qerb terefi 1859 cu ilde Seyx Samilin esir alinmasi ile Qafqaz muharibesi basa catdi Car hakimiyyeti onun sexsiyyetine hormet ve ehtiram gosterdi Ustelik basa dusduler ki daglilara qalib gelmek basqa onlari itaetde saxlamaq basqadir Car avtokratiyasi Dagistanda qalalar tikmeyi zeruri hesab edirdi O dovrun butun teleblerine cavab veren en guclu bele istehkamlardan biri Arani erazisinde tikilmisdir Tesadufi deyil ki bu erazi qala tikintisi ucun secilib her terefden tebietin ozu terefinden etibarli sekilde qorunur ve dagliq Dagistanla duzenlik arasinda bir nov tranzit yoldur Qalanin tikintisi 1862 1867 ci illerde aparilmisdir Bina XIX esrin rus istehkam memarliginin butun qaydalarina uygun olaraq ucaldilmisdir Qalanin yaxinliginda park salinmisdi onun girisinde Esger ve it gezdirmek olmaz yazilmisdi cunki park zabitler ucun idi 1871 ci ilin sentyabrinda imperator II Aleksandr qalaya geldi Xunzax yaylasinin gireceyinde onu yaxinliqdaki kendlerin sakinleri qalada ise 15 ci Qafqaz sira batalyonunun fexri qarovul destesi ve strukturun daxilinde yerlesen qarnizonun emekdaslari qarsilayiblar II Aleksandr geceni car ailesinin uzvleri ucun nezerde tutulmus iki mertebeli malikanede qaldi Ertesi gun Botlixe yola dusdu Sovet hakimiyyeti illerinde qalada rayon xestexanasi Qoryanka qizlar mektebi usaq evi herbi komissarliq ve diger teskilatlar yerlesirdi Sonralar qala Rusiyanin medeni irs siyahisina salindi 2019 cu ilde qalanin 1 milyard rubl mebleginde yeniden qurulmasi heyata kecirildi IstinadlarRIADERBENT Araninskaya i Ahtynskaya raznaya sudba dvuh russkih krepostej rus Novosti Dagestana 2016 12 17 2021 10 27 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 V Hunzahskom rajone rekonstruiruyut starinnuyu krepost minkultrd ru 2021 10 27 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 Arani Hunzahskij rajon Odnoselchane ru goroda i sela Dagestana odnoselchane ru 2019 01 11 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 Hunzahskij rajon obshaya informaciya khunzakh ru 2021 12 03 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 Ekskursiya po gornomu Dagestanu pandia ru Istifade tarixi 2019 01 10 A G Peredelskij 7 Ukreplenie Hunzaha i Avarskij okrug glazami doktora Peredelskogo Gazeta Kavkaz rus Tiflis 1904 dagmintrud ru 2019 01 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 01 10 Starinnuyu krepost v Hunzahskom rajone zhdet masshtabnaya rekonstrukciya Dagpravda ru 2021 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 Novosti V Dagestane rekonstruiruyut krepost XIX veka rus REVIZOR RU 2021 11 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 V Dagestane v drevnej kreposti otkroyut kadetskuyu shkolu rus Rossijskaya gazeta 2021 12 09 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 10 EdebiyyatA G Peredelskij 7 Ukreplenie Hunzaha i Avarskij okrug glazami doktora Peredelskogo Gazeta Kavkaz rus Tiflis 1904 Bulach Gadzhiev Carskie i shamilevskie kreposti v Dagestane Mahachkala Epoha 2006 ISBN 5 98390 014 5 Sh I Mikailov Vse auly Dagestana Kniga 1 Mahachkala Epoha 2009 ISBN 9785983900592