Orta əsrlər zamanı Naxçıvan ərazisində özünəməxsus yeri olan sosial-siyasi və ideoloji mərkəzlərdən biri də Kəngərli bölgəsinin Xok kəndinin mərkəzində yerləşən Came məscididir. Daşdan və bişmiş kərpicdən inşa edilən məscidin binası yarandığı vaxtdan indiyədək keçən müddətdə müəyyən dağıntı və aşınmalara uğrasa da, bu günədək əsasən salamat vəziyyətdə gəlib çatmışdır. Məscidin həcmi, möhtəşəmliyi və s. əlamətləri təsdiq edir ki, bu məscid inşa edildiyi zamandan ticarət karvan yollarının üstündə yerləşən Xok kəndinin sosial-siyasi və ideoloji həyatında mühüm yer tutmuş, cəmiyyətin həyatında fəal rol oynamışdır.
Bir sıra memarlıq abidələrində olduğu kimi bu məscidin də üzərində abidə haqqında müəyyən məlumatları özündə əks etdirən bir neçə kitabə vardır. Bu kitabələrdən biri məscidin şərqdən giriş qapısının sol yanında qoyulmuşdur. Dörd sətirdə, fars dilində boz daşa həkk edilmiş kitabənin mətnindən aydın olur ki, məscid binasının təmiri 1910-cu ildə, böyük çillədə başlamış, kiçik çillənin axırında, qış dövründə tamam olmuşdur.
Kitabənin sonunda qeyd edilən 17 məhərrəm 1328-ci il tarixli miladi ilə 29 yanvar 1910-cu ilə müvafiq gəlir.
Göründüyü kimi, Quranın "Allahın məscidlərini yalnız Allaha və axirət (qiyamət) gününə iman gətirənlər təmir edərlər" ayəsinə (IX surə, 18-ci ayə) uyğun olaraq Xok kənd məscidi 1910-cu ildə təmir etdirilmişdir.
Təmir zamanı giriş qapısının başında daha iki ədəd kitabə qoyulmuşdur. Kitabələrdən biri ancaq tarixdən ibarətdir: "1328". Üç sətirdə həkk edilmiş ikinci kitabədə isə Allahın və şiə aləmində “Pənc əl-Əba” adı ilə tanınan müqəddəslərin adı qeyd edilmişdir: "Allah, Məhəmməd, Əli, Fatimə, Həsən, Hüseyn. 1328".
Tarixi
İnşa tarixi haqqında binanın üzərində heç bir məlumat yoxdur. Məscidin şərq divarının aşağı tərəfindəki pəncərənin sağ tərəfində boz daş üzərində kobud xətlə "Molla Abbas" şəxs adı, sol yanında isə tarix həkk edilmişdir: "1280". Hicri-qəməri təqvimilə verilən bu tarix miladi ilə 1863-1864-cü illərə müvafiqdir. Bu tarixi məscidin inşa ilinə aid etmək olmaz. Çünki məscidlər inşa edilərkən onlara aid kitabələr adətən giriş qapısının baş tərəfində qoyulurdu. Həmçinin, məscidin binasının memarlıq xüsusiyyətləri də onun XIX əsrin ortalarına aid edilməsi üçün əsas vermir. Fikrimizcə, daş üzərində çox naşı şəkildə qazılmış 1280-ci il tarixi daşa sonralar, ehtimal ki, adı digər daşda qeyd edilən Molla Abbas tərəfindən həmin ildə yazılmışdır.
Hazırkı vəziyyəti
Məscidin binası son illərdə camaatın vəsaiti və köməyi ilə yenidən təmir edilərək əhalinin istifadəsinə verilmiş, dindarların yığıncaq yerinə çevrilmişdir. Bununla da məscidin əvvəllər daşıdığı funksiya bərpa olunmuşdur. Təmir zamanı məscidin qarşısında, şərqdən girişinin önündə bişmiş kərpiclə artırma inşa olunmuşdur. Həmçinin həmin vaxt məscidin şimal və cənub tərəfində olmaqla dəmir borudan iki ədəd minarə düzəldilmişdir.
Məscidin kitabələrində tikilmə tarixi haqqında bəhs edilmədiyindən onun inşa ilini dəqiq söyləmək mümkün deyildir. Ancaq memarlıq-konstruktiv xüsusiyyətlərinə və Azərbaycanın, o cümlədən Naxçıvanın digər bölgələrindəki oxşar abidələrlə müqayisəsinə əsasən onu XVII-XVIII əsrlərə aid etmək olar
Kəndin şimal hissəsində əhali arasında “Köhnə məscid” kimi tanınan başqa bir məscid də vardır. Ancaq bu məscid zaman keçdikcə güclü aşınmaya məruz qalmış, dam örtüyü tamamilə dağılmışdır. Hazırda xarabalıqları qalmaqdadır.
İstinadlar
Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s., s. 63
Səfərli F. Naxçıvanda sosial-siaysi və ideoloji mərkəzlər. Bakı: Nurlan, 2003, 392 s., s. 302-304.
Mənbə
Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: "Əcəmi" Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s.
Avqust 01, 2021
məscidi, orta, əsrlər, zamanı, naxçıvan, ərazisində, özünəməxsus, yeri, olan, sosial, siyasi, ideoloji, mərkəzlərdən, biri, kəngərli, bölgəsinin, kəndinin, mərkəzində, yerləşən, came, məscididir, daşdan, bişmiş, kərpicdən, inşa, edilən, məscidin, binası, yaran. Orta esrler zamani Naxcivan erazisinde ozunemexsus yeri olan sosial siyasi ve ideoloji merkezlerden biri de Kengerli bolgesinin Xok kendinin merkezinde yerlesen Came mescididir Dasdan ve bismis kerpicden insa edilen mescidin binasi yarandigi vaxtdan indiyedek kecen muddetde mueyyen daginti ve asinmalara ugrasa da bu gunedek esasen salamat veziyyetde gelib catmisdir Mescidin hecmi mohtesemliyi ve s elametleri tesdiq edir ki bu mescid insa edildiyi zamandan ticaret karvan yollarinin ustunde yerlesen Xok kendinin sosial siyasi ve ideoloji heyatinda muhum yer tutmus cemiyyetin heyatinda feal rol oynamisdir Xok kend Came mescidiXok kend Came mescidiOlke Azerbaycan AzerbaycanSeher NaxcivanYerlesir Xok Kengerli rayonuVeziyyeti restavrasiya edilib Mundericat 1 Kitabeleri 2 Tarixi 3 Hazirki veziyyeti 4 Istinadlar 5 MenbeKitabeleri RedakteBir sira memarliq abidelerinde oldugu kimi bu mescidin de uzerinde abide haqqinda mueyyen melumatlari ozunde eks etdiren bir nece kitabe vardir Bu kitabelerden biri mescidin serqden giris qapisinin sol yaninda qoyulmusdur Dord setirde fars dilinde boz dasa hekk edilmis kitabenin metninden aydin olur ki mescid binasinin temiri 1910 cu ilde boyuk cillede baslamis kicik cillenin axirinda qis dovrunde tamam olmusdur Kitabenin sonunda qeyd edilen 17 meherrem 1328 ci il tarixli miladi ile 29 yanvar 1910 cu ile muvafiq gelir Gorunduyu kimi Quranin Allahin mescidlerini yalniz Allaha ve axiret qiyamet gunune iman getirenler temir ederler ayesine IX sure 18 ci aye uygun olaraq Xok kend mescidi 1910 cu ilde temir etdirilmisdir Temir zamani giris qapisinin basinda daha iki eded kitabe qoyulmusdur Kitabelerden biri ancaq tarixden ibaretdir 1328 Uc setirde hekk edilmis ikinci kitabede ise Allahin ve sie aleminde Penc el Eba adi ile taninan muqeddeslerin adi qeyd edilmisdir Allah Mehemmed Eli Fatime Hesen Huseyn 1328 Tarixi RedakteInsa tarixi haqqinda binanin uzerinde hec bir melumat yoxdur Mescidin serq divarinin asagi terefindeki pencerenin sag terefinde boz das uzerinde kobud xetle Molla Abbas sexs adi sol yaninda ise tarix hekk edilmisdir 1280 Hicri qemeri teqvimile verilen bu tarix miladi ile 1863 1864 cu illere muvafiqdir Bu tarixi mescidin insa iline aid etmek olmaz Cunki mescidler insa edilerken onlara aid kitabeler adeten giris qapisinin bas terefinde qoyulurdu Hemcinin mescidin binasinin memarliq xususiyyetleri de onun XIX esrin ortalarina aid edilmesi ucun esas vermir Fikrimizce das uzerinde cox nasi sekilde qazilmis 1280 ci il tarixi dasa sonralar ehtimal ki adi diger dasda qeyd edilen Molla Abbas terefinden hemin ilde yazilmisdir 1 Hazirki veziyyeti RedakteMescidin binasi son illerde camaatin vesaiti ve komeyi ile yeniden temir edilerek ehalinin istifadesine verilmis dindarlarin yigincaq yerine cevrilmisdir Bununla da mescidin evveller dasidigi funksiya berpa olunmusdur Temir zamani mescidin qarsisinda serqden girisinin onunde bismis kerpicle artirma insa olunmusdur Hemcinin hemin vaxt mescidin simal ve cenub terefinde olmaqla demir borudan iki eded minare duzeldilmisdir Mescidin kitabelerinde tikilme tarixi haqqinda behs edilmediyinden onun insa ilini deqiq soylemek mumkun deyildir Ancaq memarliq konstruktiv xususiyyetlerine ve Azerbaycanin o cumleden Naxcivanin diger bolgelerindeki oxsar abidelerle muqayisesine esasen onu XVII XVIII esrlere aid etmek olar 2 Kendin simal hissesinde ehali arasinda Kohne mescid kimi taninan basqa bir mescid de vardir Ancaq bu mescid zaman kecdikce guclu asinmaya meruz qalmis dam ortuyu tamamile dagilmisdir Hazirda xarabaliqlari qalmaqdadir Istinadlar Redakte Hacifexreddin Seferli Naxcivanin turk islam medeniyyeti abideleri Naxcivan Ecemi Nesriyyat Poliqrafiya Birliyi 2017 115 s s 63 Seferli F Naxcivanda sosial siaysi ve ideoloji merkezler Baki Nurlan 2003 392 s s 302 304 Menbe RedakteHacifexreddin Seferli Naxcivanin turk islam medeniyyeti abideleri Naxcivan Ecemi Nesriyyat Poliqrafiya Birliyi 2017 115 s Menbe https az wikipedia org w index php title Xok mescidi amp oldid 6010135, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
