Ximmotologiya — yanacaq-sürtkü materiallarının (YSM) texnikada (mühərriklərdə, xüsusilə, daxili yanma mühərriklərində, maşın və mexanizmlərdə) səmərəli istifadəsi və keyfiyyət və xassələri haqqında biliklər sahəsidir.
Tarixi
"Ximmotologiya" termini ilk dəfə 1964-cü ildə SSRİ ədəbiyyatında "Yanacaq-sürtkü materiallarının tətbiqi" termini kimi təklif edilmişdir. Ximmotologiya neft kimyası, fiziki və kolloid kimyanın, fizika, iqtisadiyyat və ekologiya elmlərinin qovşağında yaranaraq inkişaf edir. Onun müstəqil elmi istiqamət kimi formalaşmasında YSM–in istehlak həcminin artması, eləcə də texnikanın uzun müddətli və etibarlı təmin edilməsində onların rolunun artması səbəb olmuşdur. Bundan əlavə, son vaxtlar ximmotologiya qarşısında 2 yeni problem kəskin durmuşdur:
neft hasilatının stabilləşdirilməsi (sabitləşdirilməsi) və motor yanacaqlarının alternativ xammaldan alınması;
çoxlu sayda nəqliyyat növlərinin işlətdiyi yanacaq və sürtkü yağlarının tərkibindən asılı olaraq ətraf mühitə təsiri ilə bağlı, YSM-in ekoloji xassələrinin öyrənilməsi və yaxşılaşdırılması (etilləşdirilmiş benzin istehsalının dayandırılması, şəhərə uyğun dizel yanacağının işlənib hazırlanması, sürtkü yağlarının tullantı dəm qazına sərf olunmasının azaldılması və s.)
Ximmotologiyanın vəzifələri
Ximmotologiyanın vəzifələrini 3 qrupa bölmək olar:
Birincisi, YSM-in keyfiyyətinin ən əlverişli səviyyəyə çatdırılması ilə bağlı olub, həm də onun istismar xassələrini mühərriklərin tələblərinə tam uyğunlaşdırılmasını təmin etməkdir. Bu qrupa aid məsələlərin həlli YSM-in istifadəsi zamanı baş verən kompleks fiziki-kimyəvi proseslərin (buxarlanma, qatranəmələgətirmə, korroziya və mexaniki yeyilmənin baş verməsi, çöküntünün əmələ gəlməsi və s.) tədqiq edilməsinə əsaslanır. Bu qrupa həm də, YSM-in keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasının effektivli yollarını tapmaq (təmizlənmə üsulları, yeni komponentlər, aşqarlar və s.) və onların xammalının (məs.,alternativ yanacaqlar, sintetik sürtkü materialları) genişləndirilməsi daxildir.
İkinci qrupa daxil olan vəzifələrin məqsədi, YSM-in istismar şəraitində onun tətbiqi zamanı effektivliyini artırmaqdır. Bu qrupa YSM-in saxlanma müddəti, sərf olunma normaları, qarşılıqlı bir-birini əvəz etməsi, kondisiyaya uyğun olmayan (standarta uyğun olmayan) yanacaqların keyfiyyətinin bərpa metodları, təsnifat prinsipləri, növ və markalarının müəyyən edilməsi, işlənmiş yağların yenidən regenerasiyası və onların elmi əsaslarının işlənməsi aiddir.
Üçüncü qrupa aid məsələlər isə, YSM-in keyfiyyətinin təyin olunma metodlarının təkmilləşdirilməsi və işlənib hazırlanmasına həsr olunur. Həmçinin, bu qrupa yanacaq və sürtkü yağlarının keyfiyyətinə nəzarət etmək üçün analitik metod və cihazların təkmilləşdirilməsi, standartların, onların texniki şərtlərinin təhlili metodlarının təkmilləşdirilməsi üzrə tədqiqatlar daxildir.
Ximmotologiyanın ən mühüm nəaliyyətlərindən biri, YSM-in istismar xassələrinin ilkin qiymətləndirməsinin yeni sistemi, ixtisaslaşdırılmış şəkildə sınaqdan keçirilmə kompleksi adlanan sistemin işlənib hazırlanmasıdır. Əvvəllər, YSM-in bu xassələri başlıca olaraq tam ölçülü stend maşınlarında və ya istismar şəraitində, çoxlu maddi vəsait sərf etməklə 2-3 il müddətində sınaqdan keçirməklə müəyyən edilirdi. Yeni sistemə görə isə, yanacaq və ya sürtkü yağının hər bir xassəsi sadə tərkib hissələrinə bölməklə və ya ayırmaqla, ixtisaslaşdırılmış metodlar adlanan sürətli laboratoriya metodları ilə təyin etmək mümkündür. Bu göstərilən tərkib hissələrini təyin edərək nəticələri yekunlaşdırmaqla hər hansı bir yanacaq və ya sürtkü yağının istismar xassəsini obyektiv və hərtərəfli qiymətləndirmək mümkündür. Bu və ya digər YSM növünün bütün xassələrinə görə ixtisaslaşdırılmış metodlar kompleksi vasitəsilə 1,5 – 2 ay ərzində az vəsait sərf etməklə onun istifadəyə yararlığını təyin etməyə imkan verir. Yanacaq və yağların xassələrinin ixtisaslaşdırılmış qiymətləndirmə sistemi ilə qiymətləndirilməsi 20 ildən çox müddətdə tətbiq olunur və xeyli iqtisadi səmərə əldə olunmuşdur. Gələcəkdə mühərrik, maşın və mexanizmlərin geniş xammal ehtiyatları olan yüksək keyfiyyətli YSM–lə təmin olunması və yanacaq – enerji ehtiyatlarına qənaət edilməsi üzrə tövsiyə və elmi əsasların yaradılması ximmotologiyanın əsas vəzifəsi olaraq qalır.
Mənbə
Химическая Энциклопедия . Т-5.-Науч.изд.»Больш.российск.энциклопед».М.-1998.
Avqust 12, 2021
ximmotologiya, yanacaq, sürtkü, materiallarının, texnikada, mühərriklərdə, xüsusilə, daxili, yanma, mühərriklərində, maşın, mexanizmlərdə, səmərəli, istifadəsi, keyfiyyət, xassələri, haqqında, biliklər, sahəsidir, tarixi, redaktə, termini, dəfə, 1964, ildə, ss. Ximmotologiya yanacaq surtku materiallarinin YSM texnikada muherriklerde xususile daxili yanma muherriklerinde masin ve mexanizmlerde semereli istifadesi ve keyfiyyet ve xasseleri haqqinda bilikler sahesidir Tarixi Redakte Ximmotologiya termini ilk defe 1964 cu ilde SSRI edebiyyatinda Yanacaq surtku materiallarinin tetbiqi termini kimi teklif edilmisdir Ximmotologiya neft kimyasi fiziki ve kolloid kimyanin fizika iqtisadiyyat ve ekologiya elmlerinin qovsaginda yaranaraq inkisaf edir Onun musteqil elmi istiqamet kimi formalasmasinda YSM in istehlak hecminin artmasi elece de texnikanin uzun muddetli ve etibarli temin edilmesinde onlarin rolunun artmasi sebeb olmusdur Bundan elave son vaxtlar ximmotologiya qarsisinda 2 yeni problem keskin durmusdur neft hasilatinin stabillesdirilmesi sabitlesdirilmesi ve motor yanacaqlarinin alternativ xammaldan alinmasi coxlu sayda neqliyyat novlerinin isletdiyi yanacaq ve surtku yaglarinin terkibinden asili olaraq etraf muhite tesiri ile bagli YSM in ekoloji xasselerinin oyrenilmesi ve yaxsilasdirilmasi etillesdirilmis benzin istehsalinin dayandirilmasi sehere uygun dizel yanacaginin islenib hazirlanmasi surtku yaglarinin tullanti dem qazina serf olunmasinin azaldilmasi ve s Ximmotologiyanin vezifeleri RedakteXimmotologiyanin vezifelerini 3 qrupa bolmek olar Birincisi YSM in keyfiyyetinin en elverisli seviyyeye catdirilmasi ile bagli olub hem de onun istismar xasselerini muherriklerin teleblerine tam uygunlasdirilmasini temin etmekdir Bu qrupa aid meselelerin helli YSM in istifadesi zamani bas veren kompleks fiziki kimyevi proseslerin buxarlanma qatranemelegetirme korroziya ve mexaniki yeyilmenin bas vermesi cokuntunun emele gelmesi ve s tedqiq edilmesine esaslanir Bu qrupa hem de YSM in keyfiyyetinin yaxsilasdirilmasinin effektivli yollarini tapmaq temizlenme usullari yeni komponentler asqarlar ve s ve onlarin xammalinin mes alternativ yanacaqlar sintetik surtku materiallari genislendirilmesi daxildir Ikinci qrupa daxil olan vezifelerin meqsedi YSM in istismar seraitinde onun tetbiqi zamani effektivliyini artirmaqdir Bu qrupa YSM in saxlanma muddeti serf olunma normalari qarsiliqli bir birini evez etmesi kondisiyaya uygun olmayan standarta uygun olmayan yanacaqlarin keyfiyyetinin berpa metodlari tesnifat prinsipleri nov ve markalarinin mueyyen edilmesi islenmis yaglarin yeniden regenerasiyasi ve onlarin elmi esaslarinin islenmesi aiddir Ucuncu qrupa aid meseleler ise YSM in keyfiyyetinin teyin olunma metodlarinin tekmillesdirilmesi ve islenib hazirlanmasina hesr olunur Hemcinin bu qrupa yanacaq ve surtku yaglarinin keyfiyyetine nezaret etmek ucun analitik metod ve cihazlarin tekmillesdirilmesi standartlarin onlarin texniki sertlerinin tehlili metodlarinin tekmillesdirilmesi uzre tedqiqatlar daxildir Ximmotologiyanin en muhum nealiyyetlerinden biri YSM in istismar xasselerinin ilkin qiymetlendirmesinin yeni sistemi ixtisaslasdirilmis sekilde sinaqdan kecirilme kompleksi adlanan sistemin islenib hazirlanmasidir Evveller YSM in bu xasseleri baslica olaraq tam olculu stend masinlarinda ve ya istismar seraitinde coxlu maddi vesait serf etmekle 2 3 il muddetinde sinaqdan kecirmekle mueyyen edilirdi Yeni sisteme gore ise yanacaq ve ya surtku yaginin her bir xassesi sade terkib hisselerine bolmekle ve ya ayirmaqla ixtisaslasdirilmis metodlar adlanan suretli laboratoriya metodlari ile teyin etmek mumkundur Bu gosterilen terkib hisselerini teyin ederek neticeleri yekunlasdirmaqla her hansi bir yanacaq ve ya surtku yaginin istismar xassesini obyektiv ve herterefli qiymetlendirmek mumkundur Bu ve ya diger YSM novunun butun xasselerine gore ixtisaslasdirilmis metodlar kompleksi vasitesile 1 5 2 ay erzinde az vesait serf etmekle onun istifadeye yararligini teyin etmeye imkan verir Yanacaq ve yaglarin xasselerinin ixtisaslasdirilmis qiymetlendirme sistemi ile qiymetlendirilmesi 20 ilden cox muddetde tetbiq olunur ve xeyli iqtisadi semere elde olunmusdur Gelecekde muherrik masin ve mexanizmlerin genis xammal ehtiyatlari olan yuksek keyfiyyetli YSM le temin olunmasi ve yanacaq enerji ehtiyatlarina qenaet edilmesi uzre tovsiye ve elmi esaslarin yaradilmasi ximmotologiyanin esas vezifesi olaraq qalir Menbe RedakteHimicheskaya Enciklopediya T 5 Nauch izd Bolsh rossijsk encikloped M 1998 Menbe https az wikipedia org w index php title Ximmotologiya amp oldid 4381539, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
