Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Xəlitə ya Ərinti iki və daha artıq metallardan alınmış, metal xassəli makroskopik bircinsli sistemdir. Xəlitələr əsas elementin adı ilə adlanır (məsələn: dəmir xəlitəsi, çuqun xəlitəsi, alüminium xəlitəsi və s.). Xəlitəyə daxil edilən elementlərə legirləyicilər, prosesə isə deyilir.
Alınması
Xəlitələr iki üsulla alınır:
1. Metallarla birlikdə əridilərək qarışdırılır və soyudulur 2. Metal tozlarının qarışığı yüksək təzyiq və temperaturda bişirilir (tozvari metallurgiya üsulu).
Quruluşu
Xəlitələr kristallik halda çoxlu sayda kiçik, bir-birinə nisbətən müxtəlif səmtlərə malik kristallardan (dənəciklərdən) ibarət olan polikristallik cismdir. Kristal xəlitələrin fazaları bərk məhlul və ya iki və daha artıq elementin kimyəvi birləşməsindən təşkil olunur. Xəlitənin strukturu fazaların forması, ölçüsü və qarşılıqlı yerləşməsi ilə təyin olunur. Xəlitələrin əldə olunması onun ərinti şəklində olan təşkiledicilərinin ardıcıl bərkiyərək kristal və ya amorf strukturu yaratması ilə baş verir. Xəlitələr həm də →toz metallurgiyasının köməyi ilə hazırlana bilir. Digər üsul bir təşkiledicinin digəri ilə diffuziya yolu ilə doydurulmasıdır.
Xəlitələrin strukturunu və xassələrini dəyişmək mümkündür. Müxtəlif növ emal üsullarının köməyi ilə deformasiya və digər təsirlərə məruz qalan xəlitə strukturlu materialda, tökmədən sonra yaranmış iri kristallar xırdalanır və daha narın tərkib əmələ gəlir. Bu zaman lifli strukturların yaranması da mümkündür. Termiki emal zamanı xəlitələrin fiziki mexaniki xassələri dəyişilir. Qızdırılıma temperaturu və soyudulma sürəti yeni xassələrin yaranmasında böyük rol oynayır.
Xassələri
Xəlitələr tətbiq sahəsindən asılı olaraq sinifləşdirilirlər. Konstruksiya xəlitələri maşın hissələrinin, tikinti konstruksiyalarının və digər qurğuların hazırlanmasında tətbiq tapır. Bu xəlitələrin yüksək möhkəmliyi, zərbə özlülüyü, yorulmaya qarşı davamlığı, dinamik və zərbə yükləmələrinə qarşı davamlığı maşınların etibarlı və uzunömürlü işləməsi üçün əhəmiyyətli rol oynayır. Maşınqayırmada tətbiq olunan xəlitələrin əsasını polad və çuqun, aviasiya və alüminium və titan təşkil edirlər. Alət xəlitələrindən ölçmə alətləri və hazırlanır. Sürtünən səthlərdə yaranan yeyilməni və onun hissələrin uzunömürlülüyünə təsirini azaltmaq üçün xəlitələrdən istifadə olunur. Yeyilməyə qarşı işlənən xəlitələr çuqun və Pb, Sn, Yn və ya Al elementlərinin qarışığından ibarət olur. Son zamanlar Ti əsaslı forma yaddaşına malik xəlitələr də işlənib tətbiq olunmaqdadır. Bu xəlitələr dəfələrlə deformasiya olunmalarına baxmayaraq, qızdırıldıqda öz əvvəlki formasını alır.
Sənayedə istifadə olunan xəlitələr
Xəlitələr təyinatına görə bölünürlər: konstruksiya, alət və xüsusi.
Təsnifatı
Texnikada 5000-dən çox xəlitə tətbiq olunur. Onları aşağıdakı əlamətlərə görə təsnif edirlər: komponentlərin sayına görə (ikili, üçlü və s.), quruluşuna görə (homogen və heterogen), xarakter xüsusiyyətlərinə görə (çətinəriyən, paslanmayan və s.), xəlitənin əsasını təşkil edən metala görə (qara, əlvan ) və s.
Bir də bax
Mənbə
- Лахтин Ю.М.. Металловедение и термическая обработка металлов. Учебник для вузов. — 3-е. — Москва: Металлургия, 1983. — 360 с
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xelite ya Erinti iki ve daha artiq metallardan alinmis metal xasseli makroskopik bircinsli sistemdir Xeliteler esas elementin adi ile adlanir meselen demir xelitesi cuqun xelitesi aluminium xelitesi ve s Xeliteye daxil edilen elementlere legirleyiciler prosese ise deyilir 14 cu esre aid burunc xelitesinden hazirlanmis su qabi Misir AlinmasiXeliteler iki usulla alinir 1 Metallarla birlikde eridilerek qarisdirilir ve soyudulur 2 Metal tozlarinin qarisigi yuksek tezyiq ve temperaturda bisirilir tozvari metallurgiya usulu QurulusuXeliteler kristallik halda coxlu sayda kicik bir birine nisbeten muxtelif semtlere malik kristallardan deneciklerden ibaret olan polikristallik cismdir Kristal xelitelerin fazalari berk mehlul ve ya iki ve daha artiq elementin kimyevi birlesmesinden teskil olunur Xelitenin strukturu fazalarin formasi olcusu ve qarsiliqli yerlesmesi ile teyin olunur Xelitelerin elde olunmasi onun erinti seklinde olan teskiledicilerinin ardicil berkiyerek kristal ve ya amorf strukturu yaratmasi ile bas verir Xeliteler hem de toz metallurgiyasinin komeyi ile hazirlana bilir Diger usul bir teskiledicinin digeri ile diffuziya yolu ile doydurulmasidir Xelitelerin strukturunu ve xasselerini deyismek mumkundur Muxtelif nov emal usullarinin komeyi ile deformasiya ve diger tesirlere meruz qalan xelite strukturlu materialda tokmeden sonra yaranmis iri kristallar xirdalanir ve daha narin terkib emele gelir Bu zaman lifli strukturlarin yaranmasi da mumkundur Termiki emal zamani xelitelerin fiziki mexaniki xasseleri deyisilir Qizdirilima temperaturu ve soyudulma sureti yeni xasselerin yaranmasinda boyuk rol oynayir XasseleriXeliteler tetbiq sahesinden asili olaraq siniflesdirilirler Konstruksiya xeliteleri masin hisselerinin tikinti konstruksiyalarinin ve diger qurgularin hazirlanmasinda tetbiq tapir Bu xelitelerin yuksek mohkemliyi zerbe ozluluyu yorulmaya qarsi davamligi dinamik ve zerbe yuklemelerine qarsi davamligi masinlarin etibarli ve uzunomurlu islemesi ucun ehemiyyetli rol oynayir Masinqayirmada tetbiq olunan xelitelerin esasini polad ve cuqun aviasiya ve aluminium ve titan teskil edirler Alet xelitelerinden olcme aletleri ve hazirlanir Surtunen sethlerde yaranan yeyilmeni ve onun hisselerin uzunomurluluyune tesirini azaltmaq ucun xelitelerden istifade olunur Yeyilmeye qarsi islenen xeliteler cuqun ve Pb Sn Yn ve ya Al elementlerinin qarisigindan ibaret olur Son zamanlar Ti esasli forma yaddasina malik xeliteler de islenib tetbiq olunmaqdadir Bu xeliteler defelerle deformasiya olunmalarina baxmayaraq qizdirildiqda oz evvelki formasini alir Senayede istifade olunan xelitelerXeliteler teyinatina gore bolunurler konstruksiya alet ve xususi Konstruksiya xeliteleri polad cuqun Xususi xasseli konstruksiya xeliteleri burunc tunc Yastiqlarin hazirlanmasinda Kesici aletlerin hazirlanmasinda TesnifatiTexnikada 5000 den cox xelite tetbiq olunur Onlari asagidaki elametlere gore tesnif edirler komponentlerin sayina gore ikili uclu ve s qurulusuna gore homogen ve heterogen xarakter xususiyyetlerine gore cetineriyen paslanmayan ve s xelitenin esasini teskil eden metala gore qara elvan ve s Bir de baxErintiMenbeLahtin Yu M Metallovedenie i termicheskaya obrabotka metallov Uchebnik dlya vuzov 3 e Moskva Metallurgiya 1983 360 s