Viki konsepsiyası ilk dəfə 25 mart 1995-ci ildə ABŞ-ın Areqona ştatının Portlend şəhərində yaşayan Vord Kenninqem (Ward Cunningham) tərəfindən işlənmiş və veb-səhifələrin idarəsi, birbaşa veb brauzerdən (veb səyyahdan) redaktə olunması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Honolulu aeroportunda sərnişinləri avtobuslara çağıran sürücülərin "viki-viki" deyə adamları tələsdirmələri ezamiyyətini orada keçirən Kenniqemin nəzərindən qaçmamış və yaratdığı texnologiyanı "Viki texnologiyası" adlandırmaq qərarına gəlmişdir. Bunun üçün o əvvəlcə Apple Hypercad proqramından istifadə etmişdir. Hər dəfə səhifələrdəki mətn redaktə olunarkən, bütün versiyaların xüsusi verilənlər bazasında (VB) saxlanılması proqramın əsas funksiyasını təşkil edir. Belə ki, istənilən versiyanın VB-dan çağırılaraq yenidən tez bir zamanda veb-səhifədə bərpa olunması Viki texnologiyasının əsas prinsipidir.
Əhəmiyyəti
İnternetin əsasını qoyarkən mütəxəssislər "qlobal biliklər bazası" və ya "kollektiv bilik" əldə etmək arzusunda idilər. Lakin bunun əvəzinə bu gün İnternet qlobal xaosa çevrilmişdir. Odur ki, onlayn rejimində istifadəçinin lazım olan informasiya əldə etməsi və operativ dəyişdirməsi bu gün virtual məkanda ən aktual problemdir. Bu problemi həll etmək üçün mütəxəssislər şəbəkədə yeni-yeni layihələr, texnologiyalar yaratmaqdadırlar: çat, veb-forum, bloq. Bu texnologiyalar informasiya mübadiləsi aparmağa imkan versə də, onlardan heç biri ilə mükəmməl sayt yaratmaq mümkün deyildir. Yeni texnologialardan biri olan Viki texnologiyası isə bu problemlərin öhdəsindən üğürla gəlməkdədir.
"Viki texnologiyaları" dedikdə "sürətli düzəliş texnologiyaları" başa düşülür. Bəzən Viki texnologiyalarını "canlı sənədlər texnologiyaları" da adlandırırlar. Bir çox istifadəçilər "Wiki" sözünün "what I know is" ifadəsindən alındığını hesab edirlər ki, bunun da mənası "mən nə bilirəm" mənasını verir. Bu ifadə Viki texnologiyalarının mənasını təyin edir: hər hansı biliyə malik olan istifadəçi, informasiyanı veb-saytda çap etməklə bu biliyi başqaları ilə bölüşdürür.
Viki texnologiyası İnternet istifadəçisinin veb-saytlarla qarşılıqlı əlaqəsini, İnternetdən çıxmadan səhifənin dəyişdirilməsini, informasiyaların strukturlaşdırılmasını, redaktə olunmasını nəzərdə tutur. Viki texnologiyası virtual məkanda müzakirələr aparmaq, VB, faylların saxlandığı anbar yaratmaq, poçt sistemi, əməkdaşlıq üçün alətdir.
Viki texnologiyasını təyin edən əsas şərtlər:
veb-səhifələrdəki informasiyaların veb-brauzerdə birbaşa dəyişdirilmə imkanının olması və bütün versiyalarin serverdə yadda saxlanılması;
hiperistinadların generasiyasının avtomatlaşdırılması və veb-səhifələr arasında onların aktuallığının dəstəklənməsi;
mətnlər üçün HTML dili əvəzinə ona oxşar, lakin daha sadə dilin istifadə edilməsi;
düzəlişlər tarixçəsinin olması – viki-məqalələrin yarandığı andan başlayaraq istənilən dəyişikliyə baxmaq və bərpa etmək imkanının olması;
hər kəs tərəfindən veb-məqalələrin redaktə oluna bilməsi.
Viki ensiklopediyalar
Məqalələrin istifadəçilər tərəfindən idarə oluna bilməsi ideyası müxtəlif onlayn ensiklopediyaların yaradılması üçün çox uyğundur. İnternetdə Viki texnologiyası ilə işləyən müxtəlif ensiklopediyalar mövcuddur:
Wikipedia — Hamıya açıq pulsuz virtual ensiklopediya;
Absurdopediya 2008-05-17 at the Wayback Machine — "Ensiklopediya Absurd" – məqalələrdəki informasiyalar təhrif olunmuş, parodiyalar şəklindədirlər;
Everything2 — İnsan biliyinin bütün sahələrindən informasiyaları toplayan veb-sayt və onlayn cəmiyyətdir;
Vikibilik — BSD (Berkeley Software Distribution) lisenziya ilə işləyən onlayn ensiklopediyadır. Ensiklopediya rus dilindədir;
Scholarpedia — Ensiklopediyaya yalnız elmi məqalələrin daxil edilməsinə icazə verilir;
Encarta 2009-10-31 at the Wayback Machine — Kompüterin multimedia komponentlərindən istifadə edən ilk elektron ensiklopediyadır;
Citizendium 2011-10-13 at the Wayback Machine — İstifadəçilər tərəfindən daxil edilmiş məqalələr mütəxəssislər tərəfindən yoxlanılır;
Open Encyclopedia Project — İstifadəçilər arasında "Open-Site" adlanan bu ensiklopediya könüllülər tərəfindən zənginləşdirilir;
Intellipediya — Viki texnologiyası əsasında işləyən bağlı ensiklopediyadır. ABŞ-nın 16 xüsusi xidmət orqanlarını birləşdirir;
Viki texnologiyası ilə yaradılan veb-səhifələrə riyazi düsturların daxil edilməsi üçün serverə LaTeX, Dvips və ImageMagick proqram paketlərinin daxil edilməsi vacibdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, PHP 4.0 proqramı ilə yalnız Media Wiki 1.6.8 sistemini işlətmək mümkündür. VB serverinin daha rahat idarə olunması üçün PHP MyAdmin (MySQL) və ya PHP PgAdmin (Postgres) proqramlarından istifadə edilir.
Populyarlığı
Son zamanlar İnternet qlobal şəbəkəsində Viki çox populyar anlayış olmuşdur. Təsadüfi deyildir ki, 2007-ci ildə wiki.com domen adı 3 mln. dollara satılmışdır.
Mənbə
R.M. Əliquliyev, İ.Y. Ələkbərova, R.T. Qasımova. "Kollektiv beyin və Viki texnologiyası". "IT Magazine" (İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları Jurnalı), 02(53)-2008, səh. 5–7.
Library.ict.az — AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü R.M. Əliquliyev, sektor müdiri, İ.Y. Ələkbərova, sektor müdiri R.T. Qasımova, "İnternetdə kollektiv bilik və Viki texnologiyası", AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu, Bakı, Azərbaycan[ölü keçid]
Avqust 12, 2021
viki, wiki, havay, adalarında, yerli, dildə, daha, deməkdir, honolulu, aeroportunun, avtobusu, konsepsiyası, dəfə, mart, 1995, ildə, abş, areqona, ştatının, portlend, şəhərində, yaşayan, vord, kenninqem, ward, cunningham, tərəfindən, işlənmiş, səhifələrin, ida. Viki ing Wiki havay adalarinda yerli dilde daha tez demekdir Honolulu aeroportunun avtobusu Viki konsepsiyasi ilk defe 25 mart 1995 ci ilde ABS in Areqona statinin Portlend seherinde yasayan Vord Kenninqem Ward Cunningham terefinden islenmis ve veb sehifelerin idaresi birbasa veb brauzerden veb seyyahdan redakte olunmasi ucun nezerde tutulmusdur Honolulu aeroportunda sernisinleri avtobuslara cagiran suruculerin viki viki deye adamlari telesdirmeleri ezamiyyetini orada keciren Kenniqemin nezerinden qacmamis ve yaratdigi texnologiyani Viki texnologiyasi adlandirmaq qerarina gelmisdir Bunun ucun o evvelce Apple Hypercad proqramindan istifade etmisdir Her defe sehifelerdeki metn redakte olunarken butun versiyalarin xususi verilenler bazasinda VB saxlanilmasi proqramin esas funksiyasini teskil edir Bele ki istenilen versiyanin VB dan cagirilaraq yeniden tez bir zamanda veb sehifede berpa olunmasi Viki texnologiyasinin esas prinsipidir Mundericat 1 Ehemiyyeti 2 Mahiyyeti 3 Viki ensiklopediyalar 4 Texniki sertler 5 Populyarligi 6 Menbe 7 Hemcinin bax 8 Xarici kecidlerEhemiyyeti RedakteInternetin esasini qoyarken mutexessisler qlobal bilikler bazasi ve ya kollektiv bilik elde etmek arzusunda idiler Lakin bunun evezine bu gun Internet qlobal xaosa cevrilmisdir Odur ki onlayn rejiminde istifadecinin lazim olan informasiya elde etmesi ve operativ deyisdirmesi bu gun virtual mekanda en aktual problemdir Bu problemi hell etmek ucun mutexessisler sebekede yeni yeni layiheler texnologiyalar yaratmaqdadirlar cat veb forum bloq Bu texnologiyalar informasiya mubadilesi aparmaga imkan verse de onlardan hec biri ile mukemmel sayt yaratmaq mumkun deyildir Yeni texnologialardan biri olan Viki texnologiyasi ise bu problemlerin ohdesinden ugurla gelmekdedir Mahiyyeti Redakte Esas meqale Viki texnologiyasi Viki texnologiyalari dedikde suretli duzelis texnologiyalari basa dusulur Bezen Viki texnologiyalarini canli senedler texnologiyalari da adlandirirlar Bir cox istifadeciler Wiki sozunun what I know is ifadesinden alindigini hesab edirler ki bunun da menasi men ne bilirem menasini verir Bu ifade Viki texnologiyalarinin menasini teyin edir her hansi biliye malik olan istifadeci informasiyani veb saytda cap etmekle bu biliyi basqalari ile bolusdurur Viki texnologiyasi Internet istifadecisinin veb saytlarla qarsiliqli elaqesini Internetden cixmadan sehifenin deyisdirilmesini informasiyalarin strukturlasdirilmasini redakte olunmasini nezerde tutur Viki texnologiyasi virtual mekanda muzakireler aparmaq VB fayllarin saxlandigi anbar yaratmaq poct sistemi emekdasliq ucun aletdir Viki texnologiyasini teyin eden esas sertler veb sehifelerdeki informasiyalarin veb brauzerde birbasa deyisdirilme imkaninin olmasi ve butun versiyalarin serverde yadda saxlanilmasi hiperistinadlarin generasiyasinin avtomatlasdirilmasi ve veb sehifeler arasinda onlarin aktualliginin desteklenmesi metnler ucun HTML dili evezine ona oxsar lakin daha sade dilin istifade edilmesi duzelisler tarixcesinin olmasi viki meqalelerin yarandigi andan baslayaraq istenilen deyisikliye baxmaq ve berpa etmek imkaninin olmasi her kes terefinden veb meqalelerin redakte oluna bilmesi Viki ensiklopediyalar RedakteMeqalelerin istifadeciler terefinden idare oluna bilmesi ideyasi muxtelif onlayn ensiklopediyalarin yaradilmasi ucun cox uygundur Internetde Viki texnologiyasi ile isleyen muxtelif ensiklopediyalar movcuddur Wikipedia Hamiya aciq pulsuz virtual ensiklopediya Absurdopediya Arxivlesdirilib 2008 05 17 at the Wayback Machine Ensiklopediya Absurd meqalelerdeki informasiyalar tehrif olunmus parodiyalar seklindedirler Everything2 Insan biliyinin butun sahelerinden informasiyalari toplayan veb sayt ve onlayn cemiyyetdir Vikibilik BSD Berkeley Software Distribution lisenziya ile isleyen onlayn ensiklopediyadir Ensiklopediya rus dilindedir Scholarpedia Ensiklopediyaya yalniz elmi meqalelerin daxil edilmesine icaze verilir Encarta Arxivlesdirilib 2009 10 31 at the Wayback Machine Komputerin multimedia komponentlerinden istifade eden ilk elektron ensiklopediyadir Citizendium Arxivlesdirilib 2011 10 13 at the Wayback Machine Istifadeciler terefinden daxil edilmis meqaleler mutexessisler terefinden yoxlanilir Open Encyclopedia Project Istifadeciler arasinda Open Site adlanan bu ensiklopediya konulluler terefinden zenginlesdirilir Intellipediya Viki texnologiyasi esasinda isleyen bagli ensiklopediyadir ABS nin 16 xususi xidmet orqanlarini birlesdirir Wookieepedia Fantastik filmlerin onlayn ensiklopediyasidir Texniki sertler RedakteViki texnologiyasi ile yaradilan veb sehifelere riyazi dusturlarin daxil edilmesi ucun servere LaTeX Dvips ve ImageMagick proqram paketlerinin daxil edilmesi vacibdir Nezere almaq lazimdir ki PHP 4 0 proqrami ile yalniz Media Wiki 1 6 8 sistemini isletmek mumkundur VB serverinin daha rahat idare olunmasi ucun PHP MyAdmin MySQL ve ya PHP PgAdmin Postgres proqramlarindan istifade edilir Populyarligi RedakteSon zamanlar Internet qlobal sebekesinde Viki cox populyar anlayis olmusdur Tesadufi deyildir ki 2007 ci ilde wiki com domen adi 3 mln dollara satilmisdir Menbe RedakteR M Eliquliyev I Y Elekberova R T Qasimova Kollektiv beyin ve Viki texnologiyasi IT Magazine Informasiya Kommunikasiya Texnologiyalari Jurnali 02 53 2008 seh 5 7 Hemcinin bax RedakteVikici Vikipediya InternetXarici kecidler RedakteLibrary ict az AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutunun direktoru AMEA nin muxbir uzvu R M Eliquliyev sektor mudiri I Y Elekberova sektor mudiri R T Qasimova Internetde kollektiv bilik ve Viki texnologiyasi AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutu Baki Azerbaycan olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Viki amp oldid 6040256, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
