Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Vertolyot və ya helikopter — şaquli hərəkət edən, havada dayana bilən və istənilən istiqamətdə hərəkət etmək imkanına malik olan aerodinamik uçuş aparatı. Lazımi qaldırıcı qüvvə reaktiv və ya porşenli mühərriklə hərəkətə gələn pərlər vasitəsilə əldə edilir.
Adının etimologiyası
Vertolyot sözü ilk dəfə 1929-cu ildə Nikolay Kamov tərəfindən istifadə edilmişdir. "Vertikal" və rus dilində uçmaq mənasını verən "letat" (летать) sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır.
Həmçinin, "helikopter" sözü XIX əsrin sonlarında fransız dilində istifadə olunmağa başlamış və öz növbəsində yunan dilindəki hélikos — spiral, vint və pterón — qanad sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır.
Azərbaycan xalq yazıçısı Anar "helikopter" sözünə "dikuçar" azərbaycanca qaşılığı təklif eləmişdir.
Uçuş prinsipi
Təbii ki, vertolyotun icadından bu yana uçuşu asanlaşdıracaq bir çox sistem inkişaf etdirilmişdir, lakin mahiyyət etibarilə bütün vertolyotların uçuş prinsipi eynidir. Pərlər süni burulğan yaradaraq vertolyotu yuxarı qaldırır.
Pərlər vertolyotun mühərrikinin təsiri ilə fırlanır, təyyarə qanadlarında da olduğu kimi onların altından və üstündən keçən hava axınlarının qət etdiyi məsafə fərqlidir. Üstdən keçən hava daha sürətli, altından keçən hava daha yavaş hərəkət etmək məcburiyyətində qalır. Daha sürətli hərəkət edən hava daha az təzyiq meydana gətirir. Eyni şəkildə pərin altından keçən hava, daha az səth qət etdiyindən daha yavaş hərəkət edib daha yüksək təzyiq meydana gətirir.
Bernulli qanununa görə iki səthdə yaranan bu təzyiq fərqi nəticəsində qanad üzərində qüvvətli təzyiqdən az təzyiqə doğru, yəni aşağıdan yuxarıya doğru bir qaldırma qüvvəsi meydana gəlir. Bu qaldırma qüvvəsi həm təyyarədə, həm də vertolyotda uçmağı təmin edən əsas qüvvədir.
Daha sadə bir şəkildə izah etsək, vertolyotun mühərriki pərləri fırladır, onlar hava içində hərəkət etdikləri üçün üst səthlərində alçaq təzyiq, alt səthlərində isə yüksək təzyiq meydana gəlir. Bu təzyiq fərqi də daşıma qüvvəsini meydana çıxarır. Daşıma qüvvəsi vertolyotun ağırlığına bərabər olduğunda vertolyot havada sabit dayanır, böyük olduğu zaman vertolyot şaquli olaraq yüksəlir, daha az olduğu zaman isə şaquli olaraq alçalır.
Mənbə
- Vertolyot (Helikopter)
İstinadlar
- Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti (az.) (2-ci nəşr). Bakı: Şərq-Qərb. 2006. 4-cü cild. ISBN .
- Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti. Bakı, "Lider nəşriyyat", 2004. Səh. 670
- Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti (az.) (2-ci nəşr). Bakı: Şərq-Qərb. 2006. 2-ci cild. ISBN .
- Anar. "Əlvida 17, salam 18!". 30 dekabr 2017. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vertolyot ve ya helikopter saquli hereket eden havada dayana bilen ve istenilen istiqametde hereket etmek imkanina malik olan aerodinamik ucus aparati Lazimi qaldirici quvve reaktiv ve ya porsenli muherrikle herekete gelen perler vasitesile elde edilir source source source source source source Vertolyot 1922Caddebostan Kadikoyde vertolyot Apache hucum vertolyotuAdinin etimologiyasiIranian HH 43 Huskie Vertolyot sozu ilk defe 1929 cu ilde Nikolay Kamov terefinden istifade edilmisdir Vertikal ve rus dilinde ucmaq menasini veren letat letat sozlerinin birlesmesinden yaranmisdir Hemcinin helikopter sozu XIX esrin sonlarinda fransiz dilinde istifade olunmaga baslamis ve oz novbesinde yunan dilindeki helikos spiral vint ve pteron qanad sozlerinin birlesmesinden yaranmisdir Azerbaycan xalq yazicisi Anar helikopter sozune dikucar azerbaycanca qasiligi teklif elemisdir Ucus prinsipiTebii ki vertolyotun icadindan bu yana ucusu asanlasdiracaq bir cox sistem inkisaf etdirilmisdir lakin mahiyyet etibarile butun vertolyotlarin ucus prinsipi eynidir Perler suni burulgan yaradaraq vertolyotu yuxari qaldirir Perler vertolyotun muherrikinin tesiri ile firlanir teyyare qanadlarinda da oldugu kimi onlarin altindan ve ustunden kecen hava axinlarinin qet etdiyi mesafe ferqlidir Ustden kecen hava daha suretli altindan kecen hava daha yavas hereket etmek mecburiyyetinde qalir Daha suretli hereket eden hava daha az tezyiq meydana getirir Eyni sekilde perin altindan kecen hava daha az seth qet etdiyinden daha yavas hereket edib daha yuksek tezyiq meydana getirir Bernulli qanununa gore iki sethde yaranan bu tezyiq ferqi neticesinde qanad uzerinde quvvetli tezyiqden az tezyiqe dogru yeni asagidan yuxariya dogru bir qaldirma quvvesi meydana gelir Bu qaldirma quvvesi hem teyyarede hem de vertolyotda ucmagi temin eden esas quvvedir Daha sade bir sekilde izah etsek vertolyotun muherriki perleri firladir onlar hava icinde hereket etdikleri ucun ust sethlerinde alcaq tezyiq alt sethlerinde ise yuksek tezyiq meydana gelir Bu tezyiq ferqi de dasima quvvesini meydana cixarir Dasima quvvesi vertolyotun agirligina beraber oldugunda vertolyot havada sabit dayanir boyuk oldugu zaman vertolyot saquli olaraq yukselir daha az oldugu zaman ise saquli olaraq alcalir MenbeVertolyot Helikopter IstinadlarAzerbaycan dilinin izahli lugeti az 2 ci nesr Baki Serq Qerb 2006 4 cu cild ISBN 978 9952 34 026 6 Azerbaycan dilinin orfoqrafiya lugeti Baki Lider nesriyyat 2004 Seh 670 Azerbaycan dilinin izahli lugeti az 2 ci nesr Baki Serq Qerb 2006 2 ci cild ISBN 978 9952 34 024 9 Anar Elvida 17 salam 18 30 dekabr 2017 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 27 noyabr 2021