fbpx
Wikipedia

USB

İyun 02, 2022

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: USB (dəqiqləşdirmə).

USB (Universal Serial Bus) — ingiliscədə, (yığcam) universal ardıcıl şin sözlərinin baş hərflərindən əmələ gəlmişdir. USB, periferiya qurğuları üçün nəzərdə tutulub və məlumatın ardıcıl, yəni bit-bit ötürülməsi üçün interfeysdir. Bu standart, Compaq, Digital Equipment, IBM, Intel, Microsoft, NEC və Northern Telecom şirkətləri tərəfindən hazırlanıb. USB verilənlərin fərdi kompüter ilə orta sürətli periferiya qurğuları arasında mübadiləsi üçün standart 1994-ci ildə yeddi aparıcı kompüter və telekommunikasiya firması (Compaq, IBM, Intel, NEC, Microsoft, Digital, Northern Telecom) tərəfindən təklif olunub. Qurğunun qoşulmasından sonra kompüteri yenidən yükləməyə, sistemin konfiqurasiyasını dəyişməyə, yaxud interfeys kartını quraşdırmağa gərək yoxdur. Qurğunun tanınması və uyğun drayverin quraşdırılması insan müdaxiləsi olmadan avtomatik yerinə yetirilir. Bir USB portuna ardıcıl olaraq 127-dək qurğu qoşmaq olar, kabelin uzunluğu isə 5 metrədək ola bilər. USB-kabeli dörd naqildən ibarətdir: iki sarınmış cütlük, 5V qida və ümumi naqil. Beləliklə, bu kabellə gücü az olan qurğuları qidalandırmaq da olar. 1999-cu ildə Intel tərəfindən işlənib hazırlanmış USB 2.0 standartı verilənləri 480 Kbayt/san-dək sürətlə ötürməyə imkan verir.

USB interfeysi portları və konnektorları

USB şini kontrollerinə konsentratorlar zənciri vasitəsilə 127-yədək ("ulduz" topologiyasından istifadə etməklə) qurğu qoşula bilər.

USB kabeli 4 məftildən ibarətdir. Bunlardan bir cütü informasiyanı hər iki tərəfə ötürməyə, digər cütü isə gərginliyi 5V olan elektrik cərəyanı xətti kimi istfadə olunur. Bu xətt sayəsində USB portuna qoşulan periferiya qurğusu kənar cərəyan mənbəyinə ehtiyac duymadan qidalana bilər. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, bu zaman cərəyan şiddətinin qiyməti 0,5A-i aşmamalıdır. Periferiya qurğuları USB porno fiziki qoşulmaq üçün əsasən A və B tip konnektorlardan istifadə edirlər.

USB interfeysi maksimal uzunluğu 5 m olan kabeldən və bir neçə cür konnektordan istifadə etməyə imkan verir.

USB versiyaları

İlkin versiyaları

  • USB 0.7: spesifikasiya 1994-cü ilin noyabr ayında çıxarılıb;
  • USB 0.8: spesifikasiya 1994-cü ilin dekabr ayında çıxarılıb;
  • USB 0.9: spesifikasiya 1995-ci ilin aprel ayında çıxarılıb;
  • USB 0.99: spesifikasiya 1995-ci ilin avqust ayında çıxarılıb;
  • USB 1.0 Release Candidate: spesifikasiya 1995-ci ilin noyabr ayında çıxarılıb.

USB 1.0

 
Ənənəvi loqo

Spesifikasiya 1996-cı il yanvar ayının 15-də çıxarılıb. Qoşulan qurğuların maksimal sayı 127-dir. Periferiya qurğuları üçün enerji təchizatı gərginliyi 5 V-dur, periferiya qurğusu tərəfindən sərf edilən cərəyanın maksimal gücü 500 mA-dir. Verilənlərin ötürülməsinin 2 rejimi mövcuddur:

  • yüksək sürətli ötürülmə rejimi (Full-Speed) — 12 Mbit/s (1.5 Mbayt/s); (yüksək sürətli ötürülmə rejimi üçün kabelin maksimal uzunluğu — 5 M;)
  • aşağı sürətli ötürülmə rejimi (Low-Speed) 1.5 Mbit/s (0.1875 Mbayt/s); (kabelin maksimal uzunluğu — 3 M;)

USB 1.1

Spesifikasiya 1998-ci ilin sentyabr ayında çıxarılıb. USB 1.0 versiyasında aşkar edilən səhvlər və problemlər aradan qaldırılıb.

USB xab

Eyni anda bir neçə USB qurğusunun qoşulması üçün xab (hubs) istifadə etmək lazımdır. Praktiki olaraq, bütün sistem lövhələri 2–4 USB portuna malikdir. Onların hər birinə funksional qurğu və ya xab qoşula bilər. Xarici xablar (sistem blokunda ön hissədə yerləşən USB portları) sistemin funksionallığını genişləndirir və əlavə qurğular qoşmağa imkan yaradır. Ulduz topologiyası əsasında xab çoxlu qurğu qoşmağa imkan verir. Hər bir qoşulma nöqtəsi port adlanır. Əksər xablar 4 və ya 8 porta malikdirlər. Bundan başqa bir xabın portlarına əlavə xablar qoşmaq olar. Xab bilavasitə həm qoşulmanı, həm də qoşulmuş qurğular arasındakı enerjinin paylanmasını idarə edir. Periferiya qurğularının qoşulması üçün əlavə portların verilməsindən başqa, xab enerjinin paylanmasına da nəzarət edir. O, qoşulmuş periferiya qurğusunu dinamik şəkildə tanıyır və quraşdırılmadan sonra qurğunu ən azı 0.5 V enerji ilə təmin edir. Bütövlükdə xab 2.5 V enerjiyə qədər verə bilər, bu qurğunun proqram drayverindən asılıdır. Əsas xab və ya avtonom qidalanan xab (dəyişən cərəyan adapterinə qoşulan xab) bütün öz portlarını 500 mA cərəyan ilə təmin edir. Lakin şindən qidalanan xablar (dəyişən cərəyan adapteri olmayan xablar) portları yalnız 100 mA elektrik enerjisi ilə təmin edir, çünki xab özü şin tərəfindən ötürülən elektrik enerjisini bütün portları arasında paylamalıdır.

USB 2.0 (Hi-Speed)

 
USB 2.0 loqosu

USB 2.0 spesifikasiyası 2000-ci ilin aprel ayında çıxarılıb. USB 2.0 spesifikasiyası USB 1.1 ilə uyğundur və eyni kabel, konnektor və proqram təminatı istifadə edir, lakin 1.0 və 1.1 versiyalarından 40 dəfə sürətli işləyir. Məhsuldarlığın belə artımı daha müasir periferiya qurğularından (video konfranslar üçün kamera, skaner, printer məlumatların saxlanılması qurğuları və s) istifadə etməyə imkan yaradır. Bütün mövcud USB 1.1 qurğuları USB 2.0 şini ilə işləyir, belə ki USB 2.0 standartı aşağı sürətləri də dəstəkləyir.

USB 3.0 (SuperSpeed)

 
USB 3.0 loqosu

USB 3.0 (SuperSpeed) spesifikasiyasının son (final) versiyası 2008-ci il noyabr ayının 17-də çıxarılıb. Onun hazırlanması ilə Intel, Microsoft, Hewlett-Packard, Texas Instruments, Nec və NXP şirkətləri məşğul olublar. USB 3.0 spesifikasiyasında verilənlərin ötürülməsinin maksimal sürəti 10 dəfə – 5 Qbit/s-ə qədər artırılıb. Bu isə SATA-300 interfeysinin ötürülmə sürətindən 1.5 dəfə çoxdur. Bundan başqa, USB 2.0 standartının çatışmazlıqları nəzərə alınıb. Birincisi, enerjiyə qənaətin bir neçə rejimi daxil edilib. Əgər qurğular verilənləri ötürmürlərsə, avtomatik olaraq "sönürlər". Sönmüş vəziyyətdən aktivə keçid praktik olaraq ani baş verir. İkincisi, hər porta verilən cərəyanın gücü 500 mA-dan 900mA-ya kimi artırılıb. Kabellərə bəzi əhəmiyyətli dəyişliklər edilib. Birincisi, məftillərin sayı (4-dən 9-a qədər) artıb və şnur (izolyasiya edilmiş elektrik məftili) daha qalın olub. Verilənlər əlavə edilən 5 məftildən 4-ü üzrə ötürülür: bir cüt məftil verilənlərin qəbulu, digər cüt isə ötürülməsi üçün istifadə olunur. Bu halda tam dupleks rejim dəstəklənir, yəni qurğu tam ötürmə sürətini hər iki istiqamətdə alır. Müvafiq olaraq, konnektorların quruluşu da dəyişib, bununla belə istehsalçılar USB 2.0 ilə uyğunluğu saxlamağa çalışıblar. Kabelin uzunluğu 3 metrdən artıq ola bilməz.

USB OTG

2001-ci ilin dekabr ayında USB-IF USB 2.0 standartına USB On-The-Go adlanan əlavə edib. USB On-The-Go standartı USB qurğuların kompüterə qoşulmadan bir-biri ilə əlaqəsi üçün təyin edilib. Məsələn, rəqəmsal fotoaparatı fotoprinterə, əgər hər ikisi USB OTG standartını dəstəkləyirsə, qoşmaq olar.

Wireless USB

Wireless USB (WUSB) verilənlərin yüksək sürətli ötürülməsi ilə simsiz əlaqə yaratmağa imkan verən USB texnologiyasıdır. Certified Wireless USB spesifikasiyası 2004-cü ildə USB-IF-də elan edilib, 2005-ci ilin may ayında isə onun ilk versiyası (1.0) çıxarılıb. Certified Wireless USB standartı 3 metr məsafədən verilənlərin ötürülmə sürətini 480 Mbit/s-ə (60 Mbayt/s) kimi, 10 metr məsafədən isə 110 Mbit/s-ə (13.75 Mbayt/s) kimi dəstəkləyir.

USB konnektorlar

USB spesifikasiyası ailəsi (USB 1.1, USB 2.0, USB OTG, USB 3.0) bir neçə konnektor tipinə malikdir. İlk əvvəl USB konnektorların 4 tipi (A və B tipi, Mini-A və Mini-B) təyin olunub. A tipli konnektor qurğu və USB port/xab arasında verilənlərin daxil olan axınının təmini üçün istifadə olunur. Sistem lövhələrdə və xablarda olan USB portlar adətən A tipinə aiddirlər. B tipli konnektorlar ayrılan kabellərlə verilənlərin azalan axımının qurğuya ötürülməsi üçün hazırlanıb. Kiçik form-faktorlu mini-konnektorlar, sadəcə olaraq, standart konnektorların kiçildilmiş versiyasıdır. Həmin konnektorlarla rəqəmsal fotokamera, cib kompüterləri və s. kimi kiçik qabaritli qurğular təchiz olunur. USB On-The-Go qurğuları üçün xüsusi Mini-AB konnektoru hazırlanıb.

2006-cı ilin aprel ayında USB konnektor ailəsinə Micro-B və Micro-AB daxil edilib, 2007-ci ilin may ayında isə Mini-A və Mini-AB dəstəklənən konnektorlar siyahısından çıxarılıblar. Belə olab halda isə 2007-ci ilin ortalarındakı vəziyyətə əsasən, dəstəklənən konnektorlar aşağıdakılardır: A tipi, B tipi, Mini-B, Micro-B və Micro-AB (sonuncu yalnız On-The-Go qurğularında istifadə olunur). USB konnektorunun kontaktı yoxdur ki əyilsin və ya qırılsın, ona görə də konnektorun möhkəmliyi çox yüksəkdir.

USB bağlayıcı pinləri

USB baglayıcıları 4 pin-dən ibarətdir.

  • 1 pin +5V güc enerji bağlantısı üçündür,
  • 2 pin məlumat ötürmək üçündür,
  • 1 pin isə torpaqlama üçündür.

Mənbə

  • M.A.Camalbəyov, R.Ə.Fərəməzov. IBM PC tipli kompüterlərin arxitekturası, sistem proqram təminatı və əməliyyat sistemləri. Bakı, H.Əliyev adına AAHM, 2009. – 307 səh.
  • İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

İstinadlar

  1. ↑ USB interfeysi[ölü keçid]

İyun 02, 2022
adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, universal, serial, ingiliscədə, yığcam, universal, ardıcıl, şin, sözlərinin, baş, hərflərindən, əmələ, gəlmişdir, periferiya, qurğuları, üçün, nəzərdə, tutulub, məlumatın, ardıcıl, yəni, ötürülməsi, üçün, . Bu adin diger istifade formalari ucun bax USB deqiqlesdirme USB Universal Serial Bus ingiliscede yigcam universal ardicil sin sozlerinin bas herflerinden emele gelmisdir USB periferiya qurgulari ucun nezerde tutulub ve melumatin ardicil yeni bit bit oturulmesi ucun interfeysdir Bu standart Compaq Digital Equipment IBM Intel Microsoft NEC ve Northern Telecom sirketleri terefinden hazirlanib USB verilenlerin ferdi komputer ile orta suretli periferiya qurgulari arasinda mubadilesi ucun standart 1994 ci ilde yeddi aparici komputer ve telekommunikasiya firmasi Compaq IBM Intel NEC Microsoft Digital Northern Telecom terefinden teklif olunub Qurgunun qosulmasindan sonra komputeri yeniden yuklemeye sistemin konfiqurasiyasini deyismeye yaxud interfeys kartini qurasdirmaga gerek yoxdur Qurgunun taninmasi ve uygun drayverin qurasdirilmasi insan mudaxilesi olmadan avtomatik yerine yetirilir Bir USB portuna ardicil olaraq 127 dek qurgu qosmaq olar kabelin uzunlugu ise 5 metredek ola biler USB kabeli dord naqilden ibaretdir iki sarinmis cutluk 5V qida ve umumi naqil Belelikle bu kabelle gucu az olan qurgulari qidalandirmaq da olar 1999 cu ilde Intel terefinden islenib hazirlanmis USB 2 0 standarti verilenleri 480 Kbayt san dek suretle oturmeye imkan verir USB interfeysi portlari ve konnektorlariUSB sini kontrollerine konsentratorlar zenciri vasitesile 127 yedek ulduz topologiyasindan istifade etmekle qurgu qosula biler USB kabeli 4 meftilden ibaretdir Bunlardan bir cutu informasiyani her iki terefe oturmeye diger cutu ise gerginliyi 5V olan elektrik cereyani xetti kimi istfade olunur Bu xett sayesinde USB portuna qosulan periferiya qurgusu kenar cereyan menbeyine ehtiyac duymadan qidalana biler Ancaq nezere almaq lazimdir ki bu zaman cereyan siddetinin qiymeti 0 5A i asmamalidir Periferiya qurgulari USB porno fiziki qosulmaq ucun esasen A ve B tip konnektorlardan istifade edirler USB interfeysi maksimal uzunlugu 5 m olan kabelden ve bir nece cur konnektordan istifade etmeye imkan verir Mundericat 1 USB versiyalari 1 1 Ilkin versiyalari 1 2 USB 1 0 1 3 USB 1 1 1 4 USB xab 1 5 USB 2 0 Hi Speed 1 6 USB 3 0 SuperSpeed 1 7 USB OTG 1 8 Wireless USB 1 9 USB konnektorlar 2 USB baglayici pinleri 3 Menbe 4 IstinadlarUSB versiyalari RedakteIlkin versiyalari Redakte USB 0 7 spesifikasiya 1994 cu ilin noyabr ayinda cixarilib USB 0 8 spesifikasiya 1994 cu ilin dekabr ayinda cixarilib USB 0 9 spesifikasiya 1995 ci ilin aprel ayinda cixarilib USB 0 99 spesifikasiya 1995 ci ilin avqust ayinda cixarilib USB 1 0 Release Candidate spesifikasiya 1995 ci ilin noyabr ayinda cixarilib 1 USB 1 0 Redakte Enenevi loqo Spesifikasiya 1996 ci il yanvar ayinin 15 de cixarilib Qosulan qurgularin maksimal sayi 127 dir Periferiya qurgulari ucun enerji techizati gerginliyi 5 V dur periferiya qurgusu terefinden serf edilen cereyanin maksimal gucu 500 mA dir Verilenlerin oturulmesinin 2 rejimi movcuddur yuksek suretli oturulme rejimi Full Speed 12 Mbit s 1 5 Mbayt s yuksek suretli oturulme rejimi ucun kabelin maksimal uzunlugu 5 M asagi suretli oturulme rejimi Low Speed 1 5 Mbit s 0 1875 Mbayt s kabelin maksimal uzunlugu 3 M 1 USB 1 1 Redakte Spesifikasiya 1998 ci ilin sentyabr ayinda cixarilib USB 1 0 versiyasinda askar edilen sehvler ve problemler aradan qaldirilib 1 USB xab Redakte Eyni anda bir nece USB qurgusunun qosulmasi ucun xab hubs istifade etmek lazimdir Praktiki olaraq butun sistem lovheleri 2 4 USB portuna malikdir Onlarin her birine funksional qurgu ve ya xab qosula biler 1 Xarici xablar sistem blokunda on hissede yerlesen USB portlari sistemin funksionalligini genislendirir ve elave qurgular qosmaga imkan yaradir Ulduz topologiyasi esasinda xab coxlu qurgu qosmaga imkan verir Her bir qosulma noqtesi port adlanir Ekser xablar 4 ve ya 8 porta malikdirler Bundan basqa bir xabin portlarina elave xablar qosmaq olar Xab bilavasite hem qosulmani hem de qosulmus qurgular arasindaki enerjinin paylanmasini idare edir Periferiya qurgularinin qosulmasi ucun elave portlarin verilmesinden basqa xab enerjinin paylanmasina da nezaret edir O qosulmus periferiya qurgusunu dinamik sekilde taniyir ve qurasdirilmadan sonra qurgunu en azi 0 5 V enerji ile temin edir Butovlukde xab 2 5 V enerjiye qeder vere biler bu qurgunun proqram drayverinden asilidir Esas xab ve ya avtonom qidalanan xab deyisen cereyan adapterine qosulan xab butun oz portlarini 500 mA cereyan ile temin edir Lakin sinden qidalanan xablar deyisen cereyan adapteri olmayan xablar portlari yalniz 100 mA elektrik enerjisi ile temin edir cunki xab ozu sin terefinden oturulen elektrik enerjisini butun portlari arasinda paylamalidir 1 USB 2 0 Hi Speed Redakte USB 2 0 loqosu USB 2 0 spesifikasiyasi 2000 ci ilin aprel ayinda cixarilib USB 2 0 spesifikasiyasi USB 1 1 ile uygundur ve eyni kabel konnektor ve proqram teminati istifade edir lakin 1 0 ve 1 1 versiyalarindan 40 defe suretli isleyir Mehsuldarligin bele artimi daha muasir periferiya qurgularindan video konfranslar ucun kamera skaner printer melumatlarin saxlanilmasi qurgulari ve s istifade etmeye imkan yaradir Butun movcud USB 1 1 qurgulari USB 2 0 sini ile isleyir bele ki USB 2 0 standarti asagi suretleri de destekleyir 1 USB 3 0 SuperSpeed Redakte USB 3 0 loqosu USB 3 0 SuperSpeed spesifikasiyasinin son final versiyasi 2008 ci il noyabr ayinin 17 de cixarilib Onun hazirlanmasi ile Intel Microsoft Hewlett Packard Texas Instruments Nec ve NXP sirketleri mesgul olublar USB 3 0 spesifikasiyasinda verilenlerin oturulmesinin maksimal sureti 10 defe 5 Qbit s e qeder artirilib Bu ise SATA 300 interfeysinin oturulme suretinden 1 5 defe coxdur Bundan basqa USB 2 0 standartinin catismazliqlari nezere alinib Birincisi enerjiye qenaetin bir nece rejimi daxil edilib Eger qurgular verilenleri oturmurlerse avtomatik olaraq sonurler Sonmus veziyyetden aktive kecid praktik olaraq ani bas verir Ikincisi her porta verilen cereyanin gucu 500 mA dan 900mA ya kimi artirilib Kabellere bezi ehemiyyetli deyislikler edilib Birincisi meftillerin sayi 4 den 9 a qeder artib ve snur izolyasiya edilmis elektrik meftili daha qalin olub Verilenler elave edilen 5 meftilden 4 u uzre oturulur bir cut meftil verilenlerin qebulu diger cut ise oturulmesi ucun istifade olunur Bu halda tam dupleks rejim desteklenir yeni qurgu tam oturme suretini her iki istiqametde alir Muvafiq olaraq konnektorlarin qurulusu da deyisib bununla bele istehsalcilar USB 2 0 ile uygunlugu saxlamaga calisiblar Kabelin uzunlugu 3 metrden artiq ola bilmez 1 USB OTG Redakte 2001 ci ilin dekabr ayinda USB IF USB 2 0 standartina USB On The Go adlanan elave edib USB On The Go standarti USB qurgularin komputere qosulmadan bir biri ile elaqesi ucun teyin edilib Meselen reqemsal fotoaparati fotoprintere eger her ikisi USB OTG standartini destekleyirse qosmaq olar Wireless USB Redakte Wireless USB WUSB verilenlerin yuksek suretli oturulmesi ile simsiz elaqe yaratmaga imkan veren USB texnologiyasidir Certified Wireless USB spesifikasiyasi 2004 cu ilde USB IF de elan edilib 2005 ci ilin may ayinda ise onun ilk versiyasi 1 0 cixarilib Certified Wireless USB standarti 3 metr mesafeden verilenlerin oturulme suretini 480 Mbit s e 60 Mbayt s kimi 10 metr mesafeden ise 110 Mbit s e 13 75 Mbayt s kimi destekleyir 1 USB konnektorlar Redakte USB spesifikasiyasi ailesi USB 1 1 USB 2 0 USB OTG USB 3 0 bir nece konnektor tipine malikdir Ilk evvel USB konnektorlarin 4 tipi A ve B tipi Mini A ve Mini B teyin olunub A tipli konnektor qurgu ve USB port xab arasinda verilenlerin daxil olan axininin temini ucun istifade olunur Sistem lovhelerde ve xablarda olan USB portlar adeten A tipine aiddirler B tipli konnektorlar ayrilan kabellerle verilenlerin azalan aximinin qurguya oturulmesi ucun hazirlanib Kicik form faktorlu mini konnektorlar sadece olaraq standart konnektorlarin kicildilmis versiyasidir Hemin konnektorlarla reqemsal fotokamera cib komputerleri ve s kimi kicik qabaritli qurgular techiz olunur USB On The Go qurgulari ucun xususi Mini AB konnektoru hazirlanib 1 2006 ci ilin aprel ayinda USB konnektor ailesine Micro B ve Micro AB daxil edilib 2007 ci ilin may ayinda ise Mini A ve Mini AB desteklenen konnektorlar siyahisindan cixariliblar Bele olab halda ise 2007 ci ilin ortalarindaki veziyyete esasen desteklenen konnektorlar asagidakilardir A tipi B tipi Mini B Micro B ve Micro AB sonuncu yalniz On The Go qurgularinda istifade olunur USB konnektorunun kontakti yoxdur ki eyilsin ve ya qirilsin ona gore de konnektorun mohkemliyi cox yuksekdir 1 USB baglayici pinleri RedakteUSB baglayicilari 4 pin den ibaretdir 1 pin 5V guc enerji baglantisi ucundur 2 pin melumat oturmek ucundur 1 pin ise torpaqlama ucundur Menbe RedakteM A Camalbeyov R E Feremezov IBM PC tipli komputerlerin arxitekturasi sistem proqram teminati ve emeliyyat sistemleri Baki H Eliyev adina AAHM 2009 307 seh Ismayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 USB interfeysi olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title USB amp oldid 6175453, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.