fbpx
Wikipedia

Ukraynanın kənd təsərrüfatı

Avqust 12, 2021

Ukraynanın kənd təsərrüfatı- Ukrayna iqtisadiyyatının aparıcı filiallarından biridir.

Ukraynanada əkinçilik ,ölkə əhalisini sabit, keyfiyyətli, ərzaqla təmin etməklə yanaşı, qlobal aclıq probleminin həllinə də böyük töhfə verə bilər. Kənd təsərrüfatında istehsal potensialı daxili bazarın tələbatından çoxdur.

Kənd təsərrüfatı 42 milyon hektarlıq torpaqları və ya ümumi fondun 70 faizini təşkil edir. Əkinçilik ərazilərinin 78,9 faizi, çoxillik torpaq sahələri, 13,0 faizi otlaq, 8,4 faizi çöl sahələri olub. Əkin torpağının ən yüksək (70-80%) nisbəti meşə zonasına düşür.Çayırlar əsasən Karpat dağlarında, Polissya və Cənub-Şərqi çöl ərazilərində, çöl sahələrində - meşə və meşə-çöl zonalarının çaylarında cəmlənir.

2015-ci ildən Ukraynanın kənd təsərrüfatı istehsalçıları öz məhsullarını dünyanın 190 ölkəsinə çatdırırlar.

Ümumi xüsusiyyətlər

Kənd təsərrüfatı bitkiçilik və heyvandarlıqdan ibarətdir. İstehsal qiyməti məhsul istehsalında heyvandarlıq istehsalından artıqdır.

Bitkiçilik məhsulunu taxıl, texniki yem, tərəvəz, qovun və kartof, bağçılıq və çiçəklərin becərilməsini əhatə edir.

Kənd təsərrüfatında aparıcı məhsullar taxıllardır: qış və yazlıq buğda, çovdar, qış və yaylıq arpa, qarğıdalı, yulaf, darı və düyü və s.

Ukraynada əsas taxıl məhsulu qış buğdasıdır. Onun becərildiyi əsas sahələr Şimal-Şərq və Şimal bölgələridir. Buğda qışda daha az məhsuldarlığa malikdir, məhsulları əsasən qalıcı qar örtüyü olmayan qış şərtləri ilə Ukraynanın çöl ərazilərində yerləşir.

Qiymətli qida məhsulu qış çovdardır. Onun yetişdirilməsinin əsas istiqamətləri Polissya və meşə-çöl əraziəri olub, yulaf və çovdar kimi oxşar ərazilərdə becərilir və taxılçılıqda köməkçi sahə kimi xidmət edir.

Arpa Ukraynanın ikinci böyük taxıl məhsuludur. Arpa Polissya-da, qışda - Stepanın cənub hissəsində və Krımın ətəyində yetişdirilir.

Ukraynada əkin sahəsindəki üçüncü yerdə qarğıdalıdır. Onun becərilməsi üçün ən yaxşı şərtlər şimal və mərkəzi Steppe, Lisosteppenin cənubundadır.

Ukraynada qarğıdalı əhəmiyyətli sahələrdən sayılır. Ən böyük qarğıdalı bitkiləri Polissia, bəzən isə Lisostepdə becərilir.

Mikrokova, Xerson bölgələrində və Krımda sulanan torpaqlarda yemək üçün düyü yetişdirilir.

Taxıl əkilməsi, Ukrayna aqrar sektorunda çörək və çörək məhsullarının sabit bir şəkildə təmin edilməsi, eləcə də sənaye emalı üçün xammalın təmin edilməsində mühüm rol oynayır.

Taxıl istehsalı səviyyəsinə görə Ukrayna dünyanın aparıcı yerlərindən birinə sahibdir. Dünya taxıl bazarında, son 10 il ərzində orta hesabla Ukrayna buğda istehsalı üzrə 11-ci, arpa istehsalı üzrə 7-ci yeri tutmuşdur. Bu göstəricilərin müəyyən bir artımı 2000-ci ildə başlamış, nəticədə Ukraynanın buğda istehsalı üzrə ilk onluğa, arpa istehsalı isə yeddinci yerə çıxmasına səbəb olmuşdur.

Ukraynada taxıl istehsalı, emalı və ixracı büdcəyə əhəmiyyətli nağd pul axınını təmin edir və ölkə əhalisinin məşğulluğu üçün vacib sahələrdəndir. Bundan əlavə, ölkənin taxıl sənayesi, əsasən zəngin torpaq ehtiyatlarının mövcudluğu və yetərli miqdarda ixtisaslı əmək sayəsində inkişaf üçün əhəmiyyətli potensiala malikdir.

Texniki bitkilər olduqca müxtəlifdir: günəbaxan, şəkər çuğunduru, kətan, şirniyyat, tütün.

Günəbaxan ümumi sənaye sahəsinin (2,1 milyon hektar) təxminən üçdə bir hissəsini tutur. Günəbaxan əsas sahələri çöl zonasında və Lisosteppenin cənubunda cəmlənmişdir. Bitkilərin ən yüksək konsentrasiyası Donetsk, Dnepropetrovsk, Lugansk, Zaporozhye bölgələrində müşahidə olunur.

Şəkər istehsalı üçün istifadə olunan şəkər çuğunduru texniki bitkilər arasında vacib yer tutur. Şəkər çuğundurunun əsas bölgələri Lisosteppe, Steppe, Polissiyanın cənub hissəsidir.

Digər sənaye məhsulları arasında nisbətən böyük sahələr Kətançılıqdır. Onun əkin sahələri - Çernigov, Zhytomyr, Rivne, Volyn, Sumy, Lviv və Ivano-Frankivsk bölgələridir.

Cənub Ukraynasında ricinus yetişdirilir ki, buda aviasiya, parfümeriya, tibbi, dəri və digər sənaye sahələrində geniş istifadə olunur.

Tütün bitkiləri Krım, Dnestryanı və Transcarpathiyada becərilir. Çuğundur , maya və çörəkçilik sənayesinin ehtiyacları üçün istifadə olunur. Bu məhsullar daha çox Zhytomyr, Rivne bölgələrində yetişdirilir.

Kartof və digər tərəvəzlər - qida sənayesi və qiymətli qida üçün xammal olan qiymətli, zəngin vitaminli qidadır. Kartof istehsalı həcminə görə, taxıldan sonra ikinci yeri tutur və spirt, nişasta, bəhməz və heyvan yemi üzrə texniki emal üçün qida məhsulu kimi istifadə olunur. Kartof istehsalının əsas sahələri Polissya və Ukraynanın Lisosteppe, eləcə də böyük şəhərlərin ətraflarıdır.

Tərəvəz əkinçiliyi Ukrayna ərazisində əsasən azonal xarakter daşıyır. Tərəvəz məhsullarının ən böyük cəmlənmə yerləri əhalini təzə məhsullarla təmin etmək üçün böyük şəhərlər ətrafında olan təsərrüfatlara xasdır. Məsələn, Polissiyada tərəvəzlərdən əsasən xiyar, yerkökü, şəkər çuğunduru, kələm, lisostepada xiyar, pomidor, soğan, bibər, badımcan yetişdirilir.

Kənd təsərrüfatı istehsalının əhəmiyyətli bir sahəsi bağçılıq və bostançılıqdır. Ukraynanın müxtəlif bölgələri müxtəlif meyvələrin yetişdirilməsində ixtisaslaşır.

Alma və armudun əsas məskəni olan Lisostep və Polissiyada, albalı, ərik, şaftalı, qoz və s. yetişir.

Ukraynanın Orta və cənub bölgələrində , yollar boyunca meşə sahələrində, albalı, qoz-fındıq, ərik və digər meyvə ağacları yetişir. Son vaxtlarda şəhər ətrafındakı yazlıq ərazilərdə meyvə ağaclarının sayı artmışdır.

Böyük üzüm plantasiyaları ölkənin cənubunda və Transcarpathiyada yerləşir. Üzüm bağları bütün sahələrin təxminən 80% -ni təşkil edir. Xerson, Odesa bölgələri və Krımda yetişdirilir. Yüksək keyfiyyətli Avropa növləri Krımın cənub hissəsində becərilir.

Ukraynada dərman bitkiləri də yetişdirilir. Əkin sahələrinin əsas sahələri Krımdadır.

Ukraynada mal-qara sahələri ənənəvi olaraq ət, ət məhsulları, süd, yumurta və digər qida məhsulları istehsalına görə ixtisaslaşmışdır.

Heyvandarlıq (maldarlıq), donuzçuluq, qoyunçuluq, quşçuluq və s.sahələrə bölünür. Heyvandarlıq , yem bazasına böyük təsir göstərir.

Heyvandarlıqda əsas məhsullar süd, ət və heyvan dərisidir.Heyvandarlıq hər yerdə inkişaf edir. Süd və ət məhsulları üzrə ixtisaslaşan təsərrüfatlar Polissya və Lisosteppedə böyük şəhər ətraflarında yerləşir. Steppdə ət və süd Sığır yetişdirilməsi üstünlük təşkil edir.

Donuzçuluq ikinci ən əhəmiyyətli heyvandarlıq sənayesidir. Donuzlar əhalini ərzaq məhsulları ilə təmin edir - ət və yağ, yüngül sənaye - dəri və s. Donuz məhsulları əsasən Lisosteppe və Steppdə istehsal olunur.

Ukraynada qoyunçuluq köməkçi rol oynayır. Xüsusilə, qoyun yetişdirilməsi, Stepp və Karpatın dağlıq otlaqlarında inkişaf edir. Bu sahə ölkəni ət, yun, qoyun, yağ, qoyun südü ilə təmin edir.

Quşçuluq və əkinçilik, böyük şəhərlərin şəhərətrafı ərazilərində inkişaf edir. Bu sahə toyuq, hindtoyuğu, ördək, qaz, ət, yumurta, lələk istehsalına uyğun olaraq ixtisaslaşır. Bütün təbii və iqtisadi zonalarda sənaye quşçuluğu inkişaf edir. Böyük quş əti və yumurta istehsalçıları Lisostep və Steppdədir. Ukraynada bu sahə üzrə ilk yeri Krım tutur.

Ukraynada mal-qaranın strukturu, yerləşməsi, ixtisaslaşması yemlik bazasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir, bu da dövlətin müxtəlif yerlərində bir sıra yerli xüsusiyyətlərə əsaslanır

Bitki istehsalı

Ukraynanın Aqrar Siyasəti və Qida Nazirliyi hesab edir ki, Ukrayna müstəqillik dövründə ən böyük taxıl məhsulunu 2016-cı ildə - 66 milyon tona çatdırmışdır. Əvvəlki il bu rəqəm təxminən 6 milyon ton a idi. 2016-cı ildə taxıl məhsuldarlığının rekord səviyyələri müəyyən edilib: buğda - 42,1 sentner , çovdar - 27,3 sentner, qarğıdalı - 66 sentner , noxud - 31,3 sentner.

Taxıl və dənli paxlalılar

  • 1991 - 38,7 milyon ton taxıl
  • 1997 - 35,4 milyon ton taxıl
  • 2009 - 1 dekabr tarixində 15,4 milyon hektar ərazidən 47,9 milyon ton torpaq qazılmışdır.
  • 2010 - 1 dekabr tarixində 14,6 milyon hektar sahədən 41,5 milyon ton ərazi əkilib. Ortalama gəlir - 2,85 t / ha

Mısır qarğıdalı üçün

  • 2009 - 1 dekabr tarixində 1992.0 min hektar ərazidən 10,1 milyon ton, məhsuldarlığı isə 5,09 t / ha olmuşdur.
  • 2010 - 1 dekabr tarixində orta hesabla 4.58 ton / hektar olan 2625.0 min hektar ərazidən 12.0 milyon ton toplanmışdır.

Şəkər çuğunduru

  • 1991 - 36.3 milyon ton
  • 1997 - 17,5 milyon ton
  • 2009-cu ilin dekabr ayının 1-də 10.3 milyon ton 324.0 min hektar ərazidən çıxarılmışdır
  • 2010-cu il dekabr ayının 1-də 14,8 milyon ton 495,0 min hektar məhsul yığılmış və 14,5 milyon ton çıxarılmış, orta məhsul 29,9 ton / hektardır.


Soya

  • 2009 - 624.0 min hektar ərazidə 1,02 milyon ton, orta hesabla həcmi 1,63 ton olan məhsul.
  • 2010 - 1038,0 min hektar ərazidən 1,67 milyon ton, Orta həcmi - 1,61 t / ha.

Günəbaxan toxumu

  • 2010 - 4436,0 min hektar ərazidən 7,15 milyon ton, hasilat isə 1,61 t / ha olmuşdur.

İstinadlar

  1. Про схвалення Стратегії розвитку аграрного сектору економіки на період до 2020 року: Кабінет Міністрів України; Розпорядження, Стратегія від 17.10.2013 № 806-р
  2. УКРАЇНА ПОСТАЧАЄ СІЛЬГОСППРОДУКЦІЮ ДО 190 КРАЇН СВІТУ
  3. Украина собрала рекордный урожай зерновых

Avqust 12, 2021
ukraynanın, kənd, təsərrüfatı, ukrayna, iqtisadiyyatının, aparıcı, filiallarından, biridir, ukraynanada, əkinçilik, ölkə, əhalisini, sabit, keyfiyyətli, ərzaqla, təmin, etməklə, yanaşı, qlobal, aclıq, probleminin, həllinə, böyük, töhfə, verə, bilər, kənd, təsə. Ukraynanin kend teserrufati Ukrayna iqtisadiyyatinin aparici filiallarindan biridir Ukraynanada ekincilik olke ehalisini sabit keyfiyyetli erzaqla temin etmekle yanasi qlobal acliq probleminin helline de boyuk tohfe vere biler Kend teserrufatinda istehsal potensiali daxili bazarin telebatindan coxdur 1 Kend teserrufati 42 milyon hektarliq torpaqlari ve ya umumi fondun 70 faizini teskil edir Ekincilik erazilerinin 78 9 faizi coxillik torpaq saheleri 13 0 faizi otlaq 8 4 faizi col saheleri olub Ekin torpaginin en yuksek 70 80 nisbeti mese zonasina dusur Cayirlar esasen Karpat daglarinda Polissya ve Cenub Serqi col erazilerinde col sahelerinde mese ve mese col zonalarinin caylarinda cemlenir 2015 ci ilden Ukraynanin kend teserrufati istehsalcilari oz mehsullarini dunyanin 190 olkesine catdirirlar 2 Umumi xususiyyetler RedakteKend teserrufati bitkicilik ve heyvandarliqdan ibaretdir Istehsal qiymeti mehsul istehsalinda heyvandarliq istehsalindan artiqdir Bitkicilik mehsulunu taxil texniki yem terevez qovun ve kartof bagciliq ve ciceklerin becerilmesini ehate edir Kend teserrufatinda aparici mehsullar taxillardir qis ve yazliq bugda covdar qis ve yayliq arpa qargidali yulaf dari ve duyu ve s Ukraynada esas taxil mehsulu qis bugdasidir Onun becerildiyi esas saheler Simal Serq ve Simal bolgeleridir Bugda qisda daha az mehsuldarliga malikdir mehsullari esasen qalici qar ortuyu olmayan qis sertleri ile Ukraynanin col erazilerinde yerlesir Qiymetli qida mehsulu qis covdardir Onun yetisdirilmesinin esas istiqametleri Polissya ve mese col erazieri olub yulaf ve covdar kimi oxsar erazilerde becerilir ve taxilciliqda komekci sahe kimi xidmet edir Arpa Ukraynanin ikinci boyuk taxil mehsuludur Arpa Polissya da qisda Stepanin cenub hissesinde ve Krimin eteyinde yetisdirilir Ukraynada ekin sahesindeki ucuncu yerde qargidalidir Onun becerilmesi ucun en yaxsi sertler simal ve merkezi Steppe Lisosteppenin cenubundadir Ukraynada qargidali ehemiyyetli sahelerden sayilir En boyuk qargidali bitkileri Polissia bezen ise Lisostepde becerilir Mikrokova Xerson bolgelerinde ve Krimda sulanan torpaqlarda yemek ucun duyu yetisdirilir Taxil ekilmesi Ukrayna aqrar sektorunda corek ve corek mehsullarinin sabit bir sekilde temin edilmesi elece de senaye emali ucun xammalin temin edilmesinde muhum rol oynayir Taxil istehsali seviyyesine gore Ukrayna dunyanin aparici yerlerinden birine sahibdir Dunya taxil bazarinda son 10 il erzinde orta hesabla Ukrayna bugda istehsali uzre 11 ci arpa istehsali uzre 7 ci yeri tutmusdur Bu gostericilerin mueyyen bir artimi 2000 ci ilde baslamis neticede Ukraynanin bugda istehsali uzre ilk onluga arpa istehsali ise yeddinci yere cixmasina sebeb olmusdur Ukraynada taxil istehsali emali ve ixraci budceye ehemiyyetli nagd pul axinini temin edir ve olke ehalisinin mesgullugu ucun vacib sahelerdendir Bundan elave olkenin taxil senayesi esasen zengin torpaq ehtiyatlarinin movcudlugu ve yeterli miqdarda ixtisasli emek sayesinde inkisaf ucun ehemiyyetli potensiala malikdir Texniki bitkiler olduqca muxtelifdir gunebaxan seker cugunduru ketan sirniyyat tutun Gunebaxan umumi senaye sahesinin 2 1 milyon hektar texminen ucde bir hissesini tutur Gunebaxan esas saheleri col zonasinda ve Lisosteppenin cenubunda cemlenmisdir Bitkilerin en yuksek konsentrasiyasi Donetsk Dnepropetrovsk Lugansk Zaporozhye bolgelerinde musahide olunur Seker istehsali ucun istifade olunan seker cugunduru texniki bitkiler arasinda vacib yer tutur Seker cugundurunun esas bolgeleri Lisosteppe Steppe Polissiyanin cenub hissesidir Diger senaye mehsullari arasinda nisbeten boyuk saheler Ketanciliqdir Onun ekin saheleri Cernigov Zhytomyr Rivne Volyn Sumy Lviv ve Ivano Frankivsk bolgeleridir Cenub Ukraynasinda ricinus yetisdirilir ki buda aviasiya parfumeriya tibbi deri ve diger senaye sahelerinde genis istifade olunur Tutun bitkileri Krim Dnestryani ve Transcarpathiyada becerilir Cugundur maya ve corekcilik senayesinin ehtiyaclari ucun istifade olunur Bu mehsullar daha cox Zhytomyr Rivne bolgelerinde yetisdirilir Kartof ve diger terevezler qida senayesi ve qiymetli qida ucun xammal olan qiymetli zengin vitaminli qidadir Kartof istehsali hecmine gore taxildan sonra ikinci yeri tutur ve spirt nisasta behmez ve heyvan yemi uzre texniki emal ucun qida mehsulu kimi istifade olunur Kartof istehsalinin esas saheleri Polissya ve Ukraynanin Lisosteppe elece de boyuk seherlerin etraflaridir Terevez ekinciliyi Ukrayna erazisinde esasen azonal xarakter dasiyir Terevez mehsullarinin en boyuk cemlenme yerleri ehalini teze mehsullarla temin etmek ucun boyuk seherler etrafinda olan teserrufatlara xasdir Meselen Polissiyada terevezlerden esasen xiyar yerkoku seker cugunduru kelem lisostepada xiyar pomidor sogan biber badimcan yetisdirilir Kend teserrufati istehsalinin ehemiyyetli bir sahesi bagciliq ve bostanciliqdir Ukraynanin muxtelif bolgeleri muxtelif meyvelerin yetisdirilmesinde ixtisaslasir Alma ve armudun esas meskeni olan Lisostep ve Polissiyada albali erik saftali qoz ve s yetisir Ukraynanin Orta ve cenub bolgelerinde yollar boyunca mese sahelerinde albali qoz findiq erik ve diger meyve agaclari yetisir Son vaxtlarda seher etrafindaki yazliq erazilerde meyve agaclarinin sayi artmisdir Boyuk uzum plantasiyalari olkenin cenubunda ve Transcarpathiyada yerlesir Uzum baglari butun sahelerin texminen 80 ni teskil edir Xerson Odesa bolgeleri ve Krimda yetisdirilir Yuksek keyfiyyetli Avropa novleri Krimin cenub hissesinde becerilir Ukraynada derman bitkileri de yetisdirilir Ekin sahelerinin esas saheleri Krimdadir Ukraynada mal qara saheleri enenevi olaraq et et mehsullari sud yumurta ve diger qida mehsullari istehsalina gore ixtisaslasmisdir Heyvandarliq maldarliq donuzculuq qoyunculuq qusculuq ve s sahelere bolunur Heyvandarliq yem bazasina boyuk tesir gosterir Heyvandarliqda esas mehsullar sud et ve heyvan derisidir Heyvandarliq her yerde inkisaf edir Sud ve et mehsullari uzre ixtisaslasan teserrufatlar Polissya ve Lisosteppede boyuk seher etraflarinda yerlesir Steppde et ve sud Sigir yetisdirilmesi ustunluk teskil edir Donuzculuq ikinci en ehemiyyetli heyvandarliq senayesidir Donuzlar ehalini erzaq mehsullari ile temin edir et ve yag yungul senaye deri ve s Donuz mehsullari esasen Lisosteppe ve Steppde istehsal olunur Ukraynada qoyunculuq komekci rol oynayir Xususile qoyun yetisdirilmesi Stepp ve Karpatin dagliq otlaqlarinda inkisaf edir Bu sahe olkeni et yun qoyun yag qoyun sudu ile temin edir Qusculuq ve ekincilik boyuk seherlerin seheretrafi erazilerinde inkisaf edir Bu sahe toyuq hindtoyugu ordek qaz et yumurta lelek istehsalina uygun olaraq ixtisaslasir Butun tebii ve iqtisadi zonalarda senaye qusculugu inkisaf edir Boyuk qus eti ve yumurta istehsalcilari Lisostep ve Steppdedir Ukraynada bu sahe uzre ilk yeri Krim tutur Ukraynada mal qaranin strukturu yerlesmesi ixtisaslasmasi yemlik bazasina ehemiyyetli derecede tesir gosterir bu da dovletin muxtelif yerlerinde bir sira yerli xususiyyetlere esaslanirBitki istehsali RedakteUkraynanin Aqrar Siyaseti ve Qida Nazirliyi hesab edir ki Ukrayna musteqillik dovrunde en boyuk taxil mehsulunu 2016 ci ilde 66 milyon tona catdirmisdir Evvelki il bu reqem texminen 6 milyon ton a idi 2016 ci ilde taxil mehsuldarliginin rekord seviyyeleri mueyyen edilib bugda 42 1 sentner covdar 27 3 sentner qargidali 66 sentner noxud 31 3 sentner 3 Taxil ve denli paxlalilar 1991 38 7 milyon ton taxil 1997 35 4 milyon ton taxil 2009 1 dekabr tarixinde 15 4 milyon hektar eraziden 47 9 milyon ton torpaq qazilmisdir 2010 1 dekabr tarixinde 14 6 milyon hektar saheden 41 5 milyon ton erazi ekilib Ortalama gelir 2 85 t haMisir qargidali ucun 2009 1 dekabr tarixinde 1992 0 min hektar eraziden 10 1 milyon ton mehsuldarligi ise 5 09 t ha olmusdur 2010 1 dekabr tarixinde orta hesabla 4 58 ton hektar olan 2625 0 min hektar eraziden 12 0 milyon ton toplanmisdir Seker cugunduru 1991 36 3 milyon ton 1997 17 5 milyon ton 2009 cu ilin dekabr ayinin 1 de 10 3 milyon ton 324 0 min hektar eraziden cixarilmisdir 2010 cu il dekabr ayinin 1 de 14 8 milyon ton 495 0 min hektar mehsul yigilmis ve 14 5 milyon ton cixarilmis orta mehsul 29 9 ton hektardir Soya 2009 624 0 min hektar erazide 1 02 milyon ton orta hesabla hecmi 1 63 ton olan mehsul 2010 1038 0 min hektar eraziden 1 67 milyon ton Orta hecmi 1 61 t ha Gunebaxan toxumu 2010 4436 0 min hektar eraziden 7 15 milyon ton hasilat ise 1 61 t ha olmusdur 2014 cu ilde bolgede esas mehsullarin istehsali hasilati ve mehsuldarligi bugda arpa qargidali seker cugunduru gunebaxan soya kartof terevez meyve ve gilemeyveIstinadlar Redakte Pro shvalennya Strategiyi rozvitku agrarnogo sektoru ekonomiki na period do 2020 roku Kabinet Ministriv Ukrayini Rozporyadzhennya Strategiya vid 17 10 2013 806 r UKRAYiNA POSTAChAYe SILGOSPPRODUKCIYu DO 190 KRAYiN SVITU Ukraina sobrala rekordnyj urozhaj zernovyhMenbe https az wikipedia org w index php title Ukraynanin kend teserrufati amp oldid 5854679, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.