fbpx
Wikipedia

Ukok şahzadəsi

September 25, 2021

"Ukok şahzadəsi"-1993-cü ildə Rusiyanın Altay diyarında yerləşən Ukok yaylasındakı kurqandan tapılmış qadın mumiyası.

Tapıntının tarixi

 
Ukok şahzadəsinin muniyasının fotosu

Altay dağ silsiləsində yerləşən Ukok (monqolca Tavan-Boqdo-Ula) yaylası monqol və çinli buddistlər üçün müqəddəs məkan sayılır. Altayda yaşayan türk xalqları üçün də bu yerlər müqəddəsdir. 1993-cü ildə abidələrlə bol olan bu yaylada rus alimi, tarix elmləri doktoru Natalya Polosmakın rəhbərliyi altında aparılmış qazıntılarda maraqlı tapıntı aşkar edildi. Yayladan keçən Ağ Alaxa çayının mənsəbində aşkar edilmiş kurqanların birində, donmuş torpaq qatı altında çox yaxşı vəziyyətdə qalmış qadın mumiyası var idi. Tədqiqatların nəticəsinə görə, elmdə "Ukok şəhzadəsi" adlanan mumiyalanmış qadın "Pazırık" dövründəki türk cəmiyyətinin orta təbəqəsinə aid bir əsilzadə idi. Hal-hazırda mumiya aparılmış olduğu Novosibirsk arxeologiya və etnoqrafiya muzeyində saxlanılır. 1995-ci ildə isə, yenə də Ukok yaylasında akademik Vyaçeslav Molodinin rəhbərliyi altındakı ekspedisiya ortabab vəziyyətdə olan kişi mumiyasını da aşkar etdi. Bu mumiya da Novosibirskə aparıldı.

Altayın türk cəmiyyətləri 90-cı illərin ikinci yarısından etibarən həmin mumiyaların geri qaytarılmasında israrlıdır.Altaylılar bu mumiyaları öz mifik türk əcdadları ilə bağlayır, heç bir əsas olmadan bu mumiyaların Novosibirskdə saxlanılmasını yerli türk mədəniyyətinin talanması kimi qiymətləndirirlər.

Mütəxəssislər mumiyanın selkup və uyğurlara yaxın olduğunu sübut edirlər. "Pazırık" dövründəki adamlarla əlaqələndirirlər..

Rus alimləri isə, indiyədək israr edirlər ki, "Ukok prinsesinin" türk xalqlarına heç bir aidiyyatı yoxdur. Çünki monqoloid irqinə aid cizgilər mumiyada çox cüzidir. Rus və Avropa elmində ilk türklər "sarı", yəni monqoloid irqinə aid edildiyindən, avropoid irqinə mənsub "Ukok şəhzadəsi" yalnız "Altaya gedib çıxmış ari-fars sivilizasiyasının nümayəndəsi olmuşdur" fikri irəli sürülməkdədir. Məsələnin kökü siyasətə gedib çıxır.

Rus və Avropa elmi ilkin türklərin monqoloid olması fikrini qətiyyətlə müdafiə edir. Altaydakı e.ə. VII-II əsr Pazırık (yerli və qədim skif) sivilizasiyasının "ağ irqə", yəni avropoidlərə mənsubiyyəti bəllidir. Əgər Pazırık sivilizasiyasını yaratmışların türk dilli olması elmdə qəbul edilsə, onda elə çıxacaq ki, 1) ilkin türklər avropoidlər idi; 2) ilkin türk dili Altayda yox, daha qərbdə yaranmışdı; 3) Avropa sivilizasiyasının əsasını qoymuş skif-sak mədəniyyəti türkköklü idi; 4) hind-avropa dilli xalqlar bütün mədəniyyətini türklərdən götürmüşlər; 5) Şərqdə yaşayan türklər monqoloid irqi ilə qarışmadan yaranmış; 6) Qərb türkləri (Şərqi Anadolu, Krım, Volqa-Ural tatarları, azərbaycanlılar və d.) isə, daha çox irqi təmizliyini saxlamış türklərdir. Sözsüz ki, nə rus, nə də Avropa alimləri elmdə bu fikrin möhkəmlənməsinə yol vermək istəməzlər. Ona görə də onlar, Pazırık sivilizasiyası kimi, "Ukok şəhzadəsini" də "ari-fars köklü" elan edirlər.

(Xatırladaq ki, Pazırık sivilizasiyasının ilk abidələri ötən əsrdə Altaydakı Pazırık (Basırıq) uçurumundan aşkar edilmişdi. Sonradan bunlara oxşar, e.ə. VII-II əsrlərə aid abidələr Güney Sibirin bir çox yerlərindən tapıldı. Böyük arealı əhatə edən bu mədəniyyətə "Pazırık sivilizasiyası" adı verildi. Buradan hətta Qarabağ məktəbinə aid xalça da tapılmışdı. Bu xalçanı ermənilər öz adlarına yazdılar. Bu məsələ isə tamam ayrı mövzudur)

"Ukok şəhzadəsi"nin Altaya qaytarılmasını əngəlləmək üçün rus alimlərinin əlindəki ikinci bəhanə bu idi ki, Altayda mumiya saxlanılması üçün yararlı muzey yoxdur.

Bu məsələ o qədər ciddi xarakter aldı ki, rus elitar təbəqələrində "turançılığa simpatiya ilə yanaşan, avroasiyaçılıq fikrinin" yeni nümayəndəsi kimi tanınmış publisist Dmitri Verxoturov Rusiya KİV-ində Altayın türk toplumunun tələblərini müdafiə edən səsini ucaltdı. Onun "Müstəmləkə arxeologiyası – "Ukok şahzadəsinin taleyi" məqaləsi böyük rezonansa səbəb oldu. Verxoturova qarşı rus alimləri, rus millətçiləri ilə yanaşı, anti-türkçü fars, tacik, erməni yazarlar da çıxış etməyə başladılar.

Dmitri Verxoturovun məqaləsində anti-türkçülərin qəzəbinə səbəb olmuş məqamları göstərək.

Dmitri Verxoturov: "Müstəmləkə arxeologiyası – Ukok şahzadəsinin taleyi"

..."Qazprom", Altay respublikasının təkidindən sonra mumiyanı saxlaya biləcək, müasir tələblərə cavab verən muzey inşa etmək üçün maliyyə yardımı vəd etdi. Bundan sonra Altay respublikasının türk cəmiyyəti mumiyaların geri qaytarılması məsələsini daha israrla tələb etməyə başladı.

Lakin Novosibirsk arxeologiya və etnoqrafiya institutu mumiyanın Dağlıq Altay respublikasına qaytarılmasına etiraz edir. İnstitutun müdir müavini, akademik V. Molodin bəyan etdi ki, "Mumiya mütləq Novosibirskdə qalmalıdır. Əgər sabah yenə nəyisə yoxlamaq lazım gələrsə, niyə biz Dağlıq Altaydakı muzeyə yol ölçməliyik?".

Deməli, əgər əvvəllər "Dağlıq Altayda şərait yoxdur" bəhanəsi var idisə, indi bu bəhanə üçün əsas aradan götürüldüyü zamanı məlum olur ki, akademik Molodin sadəcə Altaya getmək istəmir, mumiyanı özünə yaxın saxlamaq arzusundadır. Digəl ki, Altay respublikasında heç kim deməyib ki, açılacaq muzeydə mumiyanı akademikdən gizli saxlayaclar. Əslində, akademikin bəyanatı, Altayın milli sərvəti olan mumiyanın Molodinin şəxsi əmlakına çevrildiyi anlamına gəlir. Akademikin bu bəynatı Altayda yeni etiraz dalğasına səbəb oldu.

Sibirin müasir arxeologiyası öz mahiyəti etibarilə müstəmləkəçidir. Bu elm Sibir xalqlarının rusların gəlişinədək mədəniyyətini nəinki öyrənmək istəmir, hətta Sibirin yerli xalqlarını öz milli sərvətlərinə və tarixi yaddaşına hüquqlardan məhrum etməyə can atır. Bir çox rus arxeoloqları Sibir xalqlarının keçmişini kimə gəldi bağlamağa, hətta "rusların Altayda meydana gəlməsi" kimi fantastik nəzəriyyələri irəli sürməyə hazırdırlar. Təki rəngarəng arxeoloji mədəniyyətlər Sibir xalqlarının milli sərvəti olmasın.

Mumiyanı Altaya qaytarmamaq üçün novosibirskili arxeoloqlar belə bir dəlil gətirirlər ki, altaylıların mumiyaya heç bir tarixi hüququ yoxdur. "Fikirləşirəm ki, zamanı çatdıqda biz mumiyanı Dağlıq Altaya qaytaracağıq. Amma birincisi, bu məsələ ətrafında altaylıların vay-çivəni dayanmalıdır. İkincisi, Altayda mumiyanı saxlamaq üçün bütün lazımi şərait yaradılmalıdır. Üçüncüsü, bu obyektə tarixi yaddaş kimi yanaşılacaqdır. Daha indiki kimi milli simvol kimi yox. Bu vəhşilikdir!" – deyə V. Molodin ərz edir.

Mumiyanı milli simvol saymaq vəhşilik deyil, altaylıların mumiyanı öz milli sərvətləri hesab etmək hüququnun rus arxeoloqu tərəfindən inkarı vəhşilikdir! Əgər onun fikrincə "milli çalara" malik simvol ola bilməzsə (bu yerdə Molodin altaylıları nəzərdə tutur), onda elə onun özünün dediyi kimi, mumiya kimin tarixi yaddaşını ifadə edir?

Ukokdakı qazıntıların ikinci müəllifi tarix elmləri doktoru Natalya Polosmak hesab edir ki, Altay mumiyası – farsdillilərin tarixi adibəsidir. "Yaraşıqlı yüngül kürklər, şiş papaqlar, pariklər, balzamlama ənənəsi və vasitələri, bədəni örtən nəfis dəri döymələri, Orta Asiya keşniş tumundan ətir kimi istifadə olunması, üzəri nəbati və heyvani rəsmlərlə bəzədilmiş parçalar və d. – sübut edir ki, Altayda iz qoymuş gözəl mədəniyyət öz mahiyyəti etibarilə farsköklü idi, onun daşıyıcıları da yerli deyildilər ".

Əvvəla, bu alimin, altaylıların uzaq əcdadlarının bu cür yaraşıqlı geyimə malik olmaması, geniş beynəlxalq ticarət əlaqələri vasitəsilə müxtəlif ölkələrdən mallar əldə edə bilməməsi barədə fikirləri qəribə görsənir. İkincisi, belə bir fikir geniş yayılmışdır ki, Altayda heç vaxt iran-farsdilli xalqlar yaşamamışlar. Ən müfəssəl tədqiqatlar, Altayda haçansa farsdilli-iranlı xalqların yaşadığını sübut edən əlamətləri belə, müəyyən edə bilməmişdir. Tarixən və Farsdilli-İran (tacik, şuqnan, yanqoblu, vaxanlı və d.) xalqlarının bu gün də yaşadığı ərazisi daha güneydə başlayır.

Bundan artığını da deyək. Altay mumiyalarından götürülmüş nümunələrin mitoxondral DNT analizi Molodin-Polosmakın nəzəriyyəsini bütünlüklə məhv etdi. Belə ki, analiz göstərdi ki, Altay mumiyalarının genomu müasir selkup və ketlərə daha yaxındır .

Beləliklə, Vyaçeslav Molodin və Natalya Polosmakın "Altaydakı iranlılar" barədə bəyanatları, müasir tədqiqatlarla tanış olmayan adamlar üçün nəzərdə tutulan əsassız hekayələr sayılmalıdır. Onlar bilərəkdən Altay Respublikasının ictimaiyyətini aldadırlar.

Altaylıların mumiyalara hüquqlarını inkar etmək üçün Molodin və Polosmak tərəfindən irəli sürülən digər saxta arqument budur ki, Pazırık mumiyaları antropoloji tipinə görə "avropoid" idilər, müasir altaylılar isə "monqoloid" irqinə aiddirlər. Buradan belə bir nəticə çıxarılır ki, müasir altaylıları və Pazırık mədəniyyəti insanlarını heç nə bağlamır. Lakin bu arxeoloqlar bilməmiş deyillər ki, Altayın Pazırık mədəniyyətinə aid kurqanlarından olan kəllələrin antropoloji tədqiqatları və onların Altay xalqları ilə müqayisəsi də aparılmışdır. Bu tədqiqatların materialları dəfələrlə, o cümlədən Qorno-Altayskda nəşr edilən "Drevnosti Altaya" jurnalında dərc edilib. Bu mövzular ilə işləyən istənilən alim, ilk növbədə Vyaçeslav Molodin kimi yüksək rütbəlisi, bu işlərin nəticələrilə tanış olmalı idi.

Pazırık mədəniyyəti dəfinələrindən olan kəllələrin antropoloji tədqiqatları, onların Güney Sibir irqi ilə (yəni, bu tipi ortaya qoyan əlamətlərin kompleksi ilə) oxşarlığını göstərir. Güney Sibir irqi 4 tipə bölünür və onlardan biri, Quzey Altay antropoloji tipi Pazırık mədəniyyəti insanlarının antropoloji tipinə yaxındır. Alimlərə görə, "...Quzey Altay populyasiyasına xas olan kranioloji əlamətlər uyğunluğu pazırıklıların kranioloji kompleksinin müasir modifikasiyası kimi baxıla bilər"

Tədqiqatçı Tur S.S. Tomsk, Barabin tatarlarının, kumandinlərin, selkupların, şorların, ketlərin, kaçinlilərin, saqaylıların, beltirlərin, koybalların, qazaxların, başqırdların, həmçinin Kulay (e.ə. II əsr – eramızın V əsrinədək) və Pazırık (e.ə. VII – II əsrlər) arxeoloji mədəniyyətlərindən olan kranioloji seriyaları özündə cəmləmiş antropoloji əlamətlərin kompyüter statistik analizini etdi. İyirmi əlamət üzrə müqayisə aparılırdı. Nəticə bu oldu: "... nəticələr, ... "klassik" pazırıklıların" kranioloji tipinin və müasir Quzey Altay populyasiyalarının – kumandinlərin, teleutların, tubaların və dağ şorların uyğunluğunu birmənalı olaraq təsdiq edir".

Alim dəqiq, tamamlayıcı sonuc edir: " Son dövr quzey altaylılar, teleutlar, dağ şorları, həmçinin Barabin tatarlarının aid olduğu Quzey Altay antropoloji tipi populyasiyaları Pazırık mədəniyyəti daşıyıcılarının varisləridir... Pazırıklılara xas olan kranioloji kompleks daha "təmiz" şəkildə son dövr teleutlarında və Barabin tatarlarında qalmaqdadır. Oxşar kraniotipə Mavlutov rayonunun başqırdları da malikdirlər".

Bax, beləcə dəqiq və aydın. Burada nəyi isə şərh etməyə ehtiyac yoxdur. Özələn də, Molodin və Polosmak bu tədqiqatların dərc edilməsindən sonra da, "Altaydakı iranlılar" barədə nağılları danışmaqda davam edirlər, altaylılarla pazırıklıların qətiyyətlə isbat edilmiş qohumluğunu təmamilə inkar etməkdədirlər.

Mumiyanın Altaya qaytarılmasına mane olmaq üçün Molodin və Polosmakın iki mühüm arqumenti heç bir elmi qiymətə malik deyillər və tədqiqatlarla rədd ediliblər. Bu iki alim tərəfindən KİV-də aparılan informasiya kampaniyası elmi diskussiya, müasir elmi kəşflərin təbliğatı deyildir, mahiyyəti etibarilə, Altay xalqlarının milli sərvətinin talanıdır.

Bir çox rus alimləri, özələn də Natalya Polosmak özlərini altaylıların milli özünüdərkinin hakimi hesab edir və onlara kimdən öz əcdadını başlamaq, kimdən isə, başlamamaq barədə göstəriş verirlər. Özünün "Parol Ukok" məqaləsində Polosmak yazır: "Pazırık kimi dünyaca məşhur gözəl mədəniyyətindən öz kökünü götürmək və xalqının qədimliyini sübut etmək istəyi altaylıları, tarixi çox da qədim olmayan, lakin mədəniyyəti Altayın əsil incisi olmuş Türklərdən olan öz əsil kökünü unutmağa məcbur edir. Hələ 1992-ci ildə A.M. Saqalayev paradoks kimi qeyd edirdi ki, Altayın müasir əhalisi buradakı bütün insan fəaliyyəti izlərini öz tarixinə calamaqla, öz tarixini qədimləşdirərək özlərini "köklü" xalq etmək, zaman və məkanda öz yerlərini təsbit etmək istəyirlər. Buradan irəli gələrək də altaylılar indi geniş məşhur olan qədim mədəniyyətin nümayəndisi olmuş, iki min ildən çox müddət əvvəl ölmüş, Ukokda basdırılmış və təsadüfən 1993-cü ildə aşkar edilmiş gənc qadınla "qohumlaşmaq" istəyirlər".

Yuxarıda göstərdiyimiz kimi müasir altaylılarla "Ukok şahzadəsinin" qohumluğu hələ 2003-cü ildə aparılmış antropoloji tədqiqatlar nəticəsində isbat edilib. Buna görə də, 2007-ci ildə Polosmakın "türklərlə Ukok şahzadəsi ilə" qohumluğun olmaması barədə dərc edilmiş fikirləri heç bir çəkiyə və mənaya malik deyillər. Digər tərəfdən, belə bir sual ortaya çıxır, Rusiya EA-sının yerli arxeologiya və etnoqrafiya institutunun paleometal şöbəsinin arxeoloqunu və baş elmi əməkdaşını altaylıların kimi öz əcdadları qəbul etməsi nə üçün belə narahat edir? Axı, bu məsələ onun elmi səlahiyyətinə aid deyil...

Cavab çox sadədir. Rus arxeoloqları arxeoloji materialları və kolleksiyaları "özününki" sayır. Onlar bu materiallara kənar müdaxiləni sevmir və bu materiallar üzərində öz elmi karyeralarını qururlar. Muzeylərdə isə, ruslara qədərki Sibirin tarixi və mədəniyyəti barədə materialların çox cüzi bir hissəsi sərgilənir.

Rus arxeoloqları qorxurlar ki, Altayın və Sibir xalqlarının milli özünüdərkinin artması onların bu materiallar üzərində olan inhisarını məhv edər. Onlar qorxurlar ki, onlardan yerli xalqların milli maraqlarına hörmət tələb edilər, insititutun saxlanğıclarındakı nəhəng material ehtiyatı milli muzeylərə verilər.

Məhz buna görə də Natalya Polosmak inandırmağa çalışır ki, altaylıların Pazırık mədəniyyətinə hüquqları yoxdur...

İstinadlar

  1. Тур С.С. СОВРЕМЕННЫЕ ПОТОМКИ НОСИТЕЛЕЙ ПАЗЫРЫКСКОЙ КУЛЬТУРЫ // Древности Алтая, 2003 № 10
  2. . 2012-01-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-16.
  3. M.İ. Voyevoda, V.V. Sitnikova, A.Q. Romaşenko "Rasovo- i etnospesifiçeskie osobennosti mtDNK predstaviteley pazırıkskoy kulturı Qornoqo Altaya // Fenomen altayskix mumiy – Novosibirsk, 2000, s. 224-230
  4. Tur S.S. "Sovremennıye potomki nositeley pazırıkskoy kulturı"// "Drevnosti Altaya", � 10, 2003

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

September 25, 2021
ukok, şahzadəsi, 1993, ildə, rusiyanın, altay, diyarında, yerləşən, ukok, yaylasındakı, kurqandan, tapılmış, qadın, mumiyası, mündəricat, tapıntının, tarixi, dmitri, verxoturov, müstəmləkə, arxeologiyası, taleyi, istinadlar, həmçinin, xarici, keçidlərtapıntını. Ukok sahzadesi 1993 cu ilde Rusiyanin Altay diyarinda yerlesen Ukok yaylasindaki kurqandan tapilmis qadin mumiyasi Mundericat 1 Tapintinin tarixi 2 Dmitri Verxoturov Mustemleke arxeologiyasi Ukok sahzadesinin taleyi 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerTapintinin tarixi Redakte Ukok sahzadesinin muniyasinin fotosu Altay dag silsilesinde yerlesen Ukok monqolca Tavan Boqdo Ula yaylasi monqol ve cinli buddistler ucun muqeddes mekan sayilir Altayda yasayan turk xalqlari ucun de bu yerler muqeddesdir 1993 cu ilde abidelerle bol olan bu yaylada rus alimi tarix elmleri doktoru Natalya Polosmakin rehberliyi altinda aparilmis qazintilarda maraqli tapinti askar edildi Yayladan kecen Ag Alaxa cayinin mensebinde askar edilmis kurqanlarin birinde donmus torpaq qati altinda cox yaxsi veziyyetde qalmis qadin mumiyasi var idi Tedqiqatlarin neticesine gore elmde Ukok sehzadesi adlanan mumiyalanmis qadin Pazirik dovrundeki turk cemiyyetinin orta tebeqesine aid bir esilzade idi Hal hazirda mumiya aparilmis oldugu Novosibirsk arxeologiya ve etnoqrafiya muzeyinde saxlanilir 1995 ci ilde ise yene de Ukok yaylasinda akademik Vyaceslav Molodinin rehberliyi altindaki ekspedisiya ortabab veziyyetde olan kisi mumiyasini da askar etdi Bu mumiya da Novosibirske aparildi Altayin turk cemiyyetleri 90 ci illerin ikinci yarisindan etibaren hemin mumiyalarin geri qaytarilmasinda israrlidir Altaylilar bu mumiyalari oz mifik turk ecdadlari ile baglayir hec bir esas olmadan bu mumiyalarin Novosibirskde saxlanilmasini yerli turk medeniyyetinin talanmasi kimi qiymetlendirirler Mutexessisler mumiyanin selkup ve uygurlara yaxin oldugunu subut edirler Pazirik dovrundeki adamlarla elaqelendirirler 1 2 Rus alimleri ise indiyedek israr edirler ki Ukok prinsesinin turk xalqlarina hec bir aidiyyati yoxdur Cunki monqoloid irqine aid cizgiler mumiyada cox cuzidir Rus ve Avropa elminde ilk turkler sari yeni monqoloid irqine aid edildiyinden avropoid irqine mensub Ukok sehzadesi yalniz Altaya gedib cixmis ari fars sivilizasiyasinin numayendesi olmusdur fikri ireli surulmekdedir Meselenin koku siyasete gedib cixir Rus ve Avropa elmi ilkin turklerin monqoloid olmasi fikrini qetiyyetle mudafie edir Altaydaki e e VII II esr Pazirik yerli ve qedim skif sivilizasiyasinin ag irqe yeni avropoidlere mensubiyyeti bellidir Eger Pazirik sivilizasiyasini yaratmislarin turk dilli olmasi elmde qebul edilse onda ele cixacaq ki 1 ilkin turkler avropoidler idi 2 ilkin turk dili Altayda yox daha qerbde yaranmisdi 3 Avropa sivilizasiyasinin esasini qoymus skif sak medeniyyeti turkkoklu idi 4 hind avropa dilli xalqlar butun medeniyyetini turklerden goturmusler 5 Serqde yasayan turkler monqoloid irqi ile qarismadan yaranmis 6 Qerb turkleri Serqi Anadolu Krim Volqa Ural tatarlari azerbaycanlilar ve d ise daha cox irqi temizliyini saxlamis turklerdir Sozsuz ki ne rus ne de Avropa alimleri elmde bu fikrin mohkemlenmesine yol vermek istemezler Ona gore de onlar Pazirik sivilizasiyasi kimi Ukok sehzadesini de ari fars koklu elan edirler Xatirladaq ki Pazirik sivilizasiyasinin ilk abideleri oten esrde Altaydaki Pazirik Basiriq ucurumundan askar edilmisdi Sonradan bunlara oxsar e e VII II esrlere aid abideler Guney Sibirin bir cox yerlerinden tapildi Boyuk areali ehate eden bu medeniyyete Pazirik sivilizasiyasi adi verildi Buradan hetta Qarabag mektebine aid xalca da tapilmisdi Bu xalcani ermeniler oz adlarina yazdilar Bu mesele ise tamam ayri movzudur Ukok sehzadesi nin Altaya qaytarilmasini engellemek ucun rus alimlerinin elindeki ikinci behane bu idi ki Altayda mumiya saxlanilmasi ucun yararli muzey yoxdur Bu mesele o qeder ciddi xarakter aldi ki rus elitar tebeqelerinde turanciliga simpatiya ile yanasan avroasiyaciliq fikrinin yeni numayendesi kimi taninmis publisist Dmitri Verxoturov Rusiya KIV inde Altayin turk toplumunun teleblerini mudafie eden sesini ucaltdi Onun Mustemleke arxeologiyasi Ukok sahzadesinin taleyi meqalesi boyuk rezonansa sebeb oldu Verxoturova qarsi rus alimleri rus milletcileri ile yanasi anti turkcu fars tacik ermeni yazarlar da cixis etmeye basladilar Dmitri Verxoturovun meqalesinde anti turkculerin qezebine sebeb olmus meqamlari gosterek Dmitri Verxoturov Mustemleke arxeologiyasi Ukok sahzadesinin taleyi Redakte Qazprom Altay respublikasinin tekidinden sonra mumiyani saxlaya bilecek muasir teleblere cavab veren muzey insa etmek ucun maliyye yardimi ved etdi Bundan sonra Altay respublikasinin turk cemiyyeti mumiyalarin geri qaytarilmasi meselesini daha israrla teleb etmeye basladi Lakin Novosibirsk arxeologiya ve etnoqrafiya institutu mumiyanin Dagliq Altay respublikasina qaytarilmasina etiraz edir Institutun mudir muavini akademik V Molodin beyan etdi ki Mumiya mutleq Novosibirskde qalmalidir Eger sabah yene neyise yoxlamaq lazim gelerse niye biz Dagliq Altaydaki muzeye yol olcmeliyik Demeli eger evveller Dagliq Altayda serait yoxdur behanesi var idise indi bu behane ucun esas aradan goturulduyu zamani melum olur ki akademik Molodin sadece Altaya getmek istemir mumiyani ozune yaxin saxlamaq arzusundadir Digel ki Altay respublikasinda hec kim demeyib ki acilacaq muzeyde mumiyani akademikden gizli saxlayaclar Eslinde akademikin beyanati Altayin milli serveti olan mumiyanin Molodinin sexsi emlakina cevrildiyi anlamina gelir Akademikin bu beynati Altayda yeni etiraz dalgasina sebeb oldu Sibirin muasir arxeologiyasi oz mahiyeti etibarile mustemlekecidir Bu elm Sibir xalqlarinin ruslarin gelisinedek medeniyyetini neinki oyrenmek istemir hetta Sibirin yerli xalqlarini oz milli servetlerine ve tarixi yaddasina huquqlardan mehrum etmeye can atir Bir cox rus arxeoloqlari Sibir xalqlarinin kecmisini kime geldi baglamaga hetta ruslarin Altayda meydana gelmesi kimi fantastik nezeriyyeleri ireli surmeye hazirdirlar Teki rengareng arxeoloji medeniyyetler Sibir xalqlarinin milli serveti olmasin Mumiyani Altaya qaytarmamaq ucun novosibirskili arxeoloqlar bele bir delil getirirler ki altaylilarin mumiyaya hec bir tarixi huququ yoxdur Fikirlesirem ki zamani catdiqda biz mumiyani Dagliq Altaya qaytaracagiq Amma birincisi bu mesele etrafinda altaylilarin vay civeni dayanmalidir Ikincisi Altayda mumiyani saxlamaq ucun butun lazimi serait yaradilmalidir Ucuncusu bu obyekte tarixi yaddas kimi yanasilacaqdir Daha indiki kimi milli simvol kimi yox Bu vehsilikdir deye V Molodin erz edir Mumiyani milli simvol saymaq vehsilik deyil altaylilarin mumiyani oz milli servetleri hesab etmek huququnun rus arxeoloqu terefinden inkari vehsilikdir Eger onun fikrince milli calara malik simvol ola bilmezse bu yerde Molodin altaylilari nezerde tutur onda ele onun ozunun dediyi kimi mumiya kimin tarixi yaddasini ifade edir Ukokdaki qazintilarin ikinci muellifi tarix elmleri doktoru Natalya Polosmak hesab edir ki Altay mumiyasi farsdillilerin tarixi adibesidir Yarasiqli yungul kurkler sis papaqlar parikler balzamlama enenesi ve vasiteleri bedeni orten nefis deri doymeleri Orta Asiya kesnis tumundan etir kimi istifade olunmasi uzeri nebati ve heyvani resmlerle bezedilmis parcalar ve d subut edir ki Altayda iz qoymus gozel medeniyyet oz mahiyyeti etibarile farskoklu idi onun dasiyicilari da yerli deyildiler Evvela bu alimin altaylilarin uzaq ecdadlarinin bu cur yarasiqli geyime malik olmamasi genis beynelxalq ticaret elaqeleri vasitesile muxtelif olkelerden mallar elde ede bilmemesi barede fikirleri qeribe gorsenir Ikincisi bele bir fikir genis yayilmisdir ki Altayda hec vaxt iran farsdilli xalqlar yasamamislar En mufessel tedqiqatlar Altayda hacansa farsdilli iranli xalqlarin yasadigini subut eden elametleri bele mueyyen ede bilmemisdir Tarixen ve Farsdilli Iran tacik suqnan yanqoblu vaxanli ve d xalqlarinin bu gun de yasadigi erazisi daha guneyde baslayir Bundan artigini da deyek Altay mumiyalarindan goturulmus numunelerin mitoxondral DNT analizi Molodin Polosmakin nezeriyyesini butunlukle mehv etdi Bele ki analiz gosterdi ki Altay mumiyalarinin genomu muasir selkup ve ketlere daha yaxindir 3 Belelikle Vyaceslav Molodin ve Natalya Polosmakin Altaydaki iranlilar barede beyanatlari muasir tedqiqatlarla tanis olmayan adamlar ucun nezerde tutulan esassiz hekayeler sayilmalidir Onlar bilerekden Altay Respublikasinin ictimaiyyetini aldadirlar Altaylilarin mumiyalara huquqlarini inkar etmek ucun Molodin ve Polosmak terefinden ireli surulen diger saxta arqument budur ki Pazirik mumiyalari antropoloji tipine gore avropoid idiler muasir altaylilar ise monqoloid irqine aiddirler Buradan bele bir netice cixarilir ki muasir altaylilari ve Pazirik medeniyyeti insanlarini hec ne baglamir Lakin bu arxeoloqlar bilmemis deyiller ki Altayin Pazirik medeniyyetine aid kurqanlarindan olan kellelerin antropoloji tedqiqatlari ve onlarin Altay xalqlari ile muqayisesi de aparilmisdir Bu tedqiqatlarin materiallari defelerle o cumleden Qorno Altayskda nesr edilen Drevnosti Altaya jurnalinda derc edilib Bu movzular ile isleyen istenilen alim ilk novbede Vyaceslav Molodin kimi yuksek rutbelisi bu islerin neticelerile tanis olmali idi Pazirik medeniyyeti definelerinden olan kellelerin antropoloji tedqiqatlari onlarin Guney Sibir irqi ile yeni bu tipi ortaya qoyan elametlerin kompleksi ile oxsarligini gosterir Guney Sibir irqi 4 tipe bolunur ve onlardan biri Quzey Altay antropoloji tipi Pazirik medeniyyeti insanlarinin antropoloji tipine yaxindir Alimlere gore Quzey Altay populyasiyasina xas olan kranioloji elametler uygunlugu paziriklilarin kranioloji kompleksinin muasir modifikasiyasi kimi baxila biler 4 Tedqiqatci Tur S S Tomsk Barabin tatarlarinin kumandinlerin selkuplarin sorlarin ketlerin kacinlilerin saqaylilarin beltirlerin koyballarin qazaxlarin basqirdlarin hemcinin Kulay e e II esr eramizin V esrinedek ve Pazirik e e VII II esrler arxeoloji medeniyyetlerinden olan kranioloji seriyalari ozunde cemlemis antropoloji elametlerin kompyuter statistik analizini etdi Iyirmi elamet uzre muqayise aparilirdi Netice bu oldu neticeler klassik paziriklilarin kranioloji tipinin ve muasir Quzey Altay populyasiyalarinin kumandinlerin teleutlarin tubalarin ve dag sorlarin uygunlugunu birmenali olaraq tesdiq edir Alim deqiq tamamlayici sonuc edir Son dovr quzey altaylilar teleutlar dag sorlari hemcinin Barabin tatarlarinin aid oldugu Quzey Altay antropoloji tipi populyasiyalari Pazirik medeniyyeti dasiyicilarinin varisleridir Paziriklilara xas olan kranioloji kompleks daha temiz sekilde son dovr teleutlarinda ve Barabin tatarlarinda qalmaqdadir Oxsar kraniotipe Mavlutov rayonunun basqirdlari da malikdirler Bax belece deqiq ve aydin Burada neyi ise serh etmeye ehtiyac yoxdur Ozelen de Molodin ve Polosmak bu tedqiqatlarin derc edilmesinden sonra da Altaydaki iranlilar barede nagillari danismaqda davam edirler altaylilarla paziriklilarin qetiyyetle isbat edilmis qohumlugunu temamile inkar etmekdedirler Mumiyanin Altaya qaytarilmasina mane olmaq ucun Molodin ve Polosmakin iki muhum arqumenti hec bir elmi qiymete malik deyiller ve tedqiqatlarla redd edilibler Bu iki alim terefinden KIV de aparilan informasiya kampaniyasi elmi diskussiya muasir elmi kesflerin tebligati deyildir mahiyyeti etibarile Altay xalqlarinin milli servetinin talanidir Bir cox rus alimleri ozelen de Natalya Polosmak ozlerini altaylilarin milli ozunuderkinin hakimi hesab edir ve onlara kimden oz ecdadini baslamaq kimden ise baslamamaq barede gosteris verirler Ozunun Parol Ukok meqalesinde Polosmak yazir Pazirik kimi dunyaca meshur gozel medeniyyetinden oz kokunu goturmek ve xalqinin qedimliyini subut etmek isteyi altaylilari tarixi cox da qedim olmayan lakin medeniyyeti Altayin esil incisi olmus Turklerden olan oz esil kokunu unutmaga mecbur edir Hele 1992 ci ilde A M Saqalayev paradoks kimi qeyd edirdi ki Altayin muasir ehalisi buradaki butun insan fealiyyeti izlerini oz tarixine calamaqla oz tarixini qedimlesdirerek ozlerini koklu xalq etmek zaman ve mekanda oz yerlerini tesbit etmek isteyirler Buradan ireli gelerek de altaylilar indi genis meshur olan qedim medeniyyetin numayendisi olmus iki min ilden cox muddet evvel olmus Ukokda basdirilmis ve tesadufen 1993 cu ilde askar edilmis genc qadinla qohumlasmaq isteyirler Yuxarida gosterdiyimiz kimi muasir altaylilarla Ukok sahzadesinin qohumlugu hele 2003 cu ilde aparilmis antropoloji tedqiqatlar neticesinde isbat edilib Buna gore de 2007 ci ilde Polosmakin turklerle Ukok sahzadesi ile qohumlugun olmamasi barede derc edilmis fikirleri hec bir cekiye ve menaya malik deyiller Diger terefden bele bir sual ortaya cixir Rusiya EA sinin yerli arxeologiya ve etnoqrafiya institutunun paleometal sobesinin arxeoloqunu ve bas elmi emekdasini altaylilarin kimi oz ecdadlari qebul etmesi ne ucun bele narahat edir Axi bu mesele onun elmi selahiyyetine aid deyil Cavab cox sadedir Rus arxeoloqlari arxeoloji materiallari ve kolleksiyalari ozununki sayir Onlar bu materiallara kenar mudaxileni sevmir ve bu materiallar uzerinde oz elmi karyeralarini qururlar Muzeylerde ise ruslara qederki Sibirin tarixi ve medeniyyeti barede materiallarin cox cuzi bir hissesi sergilenir Rus arxeoloqlari qorxurlar ki Altayin ve Sibir xalqlarinin milli ozunuderkinin artmasi onlarin bu materiallar uzerinde olan inhisarini mehv eder Onlar qorxurlar ki onlardan yerli xalqlarin milli maraqlarina hormet teleb ediler insititutun saxlangiclarindaki neheng material ehtiyati milli muzeylere veriler Mehz buna gore de Natalya Polosmak inandirmaga calisir ki altaylilarin Pazirik medeniyyetine huquqlari yoxdur Istinadlar Redakte Tur S S SOVREMENNYE POTOMKI NOSITELEJ PAZYRYKSKOJ KULTURY Drevnosti Altaya 2003 10 NEKOTORYE REZULTATY NAUChNYH ISSLEDOVANIJ SO RAN 2001 god 2012 01 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 16 M I Voyevoda V V Sitnikova A Q Romasenko Rasovo i etnospesificeskie osobennosti mtDNK predstaviteley pazirikskoy kulturi Qornoqo Altaya Fenomen altayskix mumiy Novosibirsk 2000 s 224 230 Tur S S Sovremenniye potomki nositeley pazirikskoy kulturi Drevnosti Altaya 10 2003Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteO princesse Ukoka na Mirovoj Arheologii Vechernij Novosibirsk Arxivlesdirilib 2015 07 05 at the Wayback Machine ob altajskoj princesse i zemletryasenii 1993 goda http www trud ru trud php id 200312182340601 Arxivlesdirilib 2015 07 04 at the Wayback Machine Statya v gazete Trud Menbe https az wikipedia org w index php title Ukok sahzadesi amp oldid 6077147, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.