Bəzi qaynaqlara görə anlamı yer, yurd, durulan, yaşanılan yer, ömür, yaşam ya da ömürlü, durucu, uzun yaşamlı mənalarına gəldiyi bildirilən Turqut adı, bəzi lüğətlərdə bəldə, məkan, məskən olaraq yer alır.
Tarix səhnəsində Turqut, Turgavut, Turud, Turagut, Tourout, Torgut, Turqutoğulları, Turqutlu kimi isimlərlə gördüyümüz el ya da ellər haqqında çeşidli söz-savlar ortaya atılmaqdadır. Bir görüşə görə Turqut boyundan (Turgot) qərbə köç edərək Anadoluya yerləşənlər Kalmıklardır (Kalmuklar). Monqollar bunları (Turqutları) “Xas Monqol” saymazlar. Onlara görə Turqut boyu, Monqollaşmış Türklərdirlər.
Faruk Sümərin tanımlaması isə bu görüşün əksi yönündədir:
“Kalmuk=Kalmak” deyilən qövm həqiqi Monqollar olub ünləri daha Əmir Teymur dönəmində Mavəraünnəhrə qədər çatmışdı. Kalmıklar Buddist idilər. Kalmıkların batıya gələnlərinin çoğunu Torgut (Turqut) adlı Monqol boyu təşkil edirdi. Torgutlar və ya Kalmıklar əski müttəfikləri olan Monqol boyunun sıxışdırması üzərinə qərbə köç etdilər. Önlərinə çıkan qövmləri yernilgiyer uğratıp Yayıka kadar gəldilər və Harizmə akınlara başladılar”
Bir diplomat olan Eugənə Schuylər Türküstan isimli əsərində, Turqutlardan söz edir. Faruk Sümərin görüşünü qismən dəstəkləyern müəllif, onların Monqol boyundan olduğunu söylərir:
“Çingiz xanın xələfləri ilə apardığı hakimiyert mücadələləri sırasında Cungarya (Yarış Ovası) üç kuvvətli Monqol kabilələrinin savaş alanıydı. Bunlar, Çuraslar (Çoros), Hoşutlar və (Turgot)Turqutlardı”.
Əugənə Schuylərə görə, Turqutların Asyada qalan bir bölümü Kungəs və Təkəs çayları arasında yer alan Cungarya (Yarış Ovası) ismi ilə anılan hövzədə yaşayırlar. Ünlü diplomat, bu bölgədə yaşayan Turqutlar için belə deyir:
“Kalmuklar, hala Turqutlar adıyla yaşadıkları Kunges və Təkəsdəki mükəmməl otlaqlara yerləşmələrinə izin verildi. Bunlar köçəri bir həyat sürərlər. Sığır və at bəsləyirlər. Əkinçi olmuşdular. Kunges və Keş vadiləri son əsrin başında Aşağı İtildən dönən Kalmık qəbilələrinin törəmələri olan Turqutlar tərəfindən məskun edilməktədir. Turqutlar tərəfindən məskun edilən Kungəs vadisi, sürülər için çox uyğun deyildir. Zirai otlaq bol olmasına rəğmən yayları çox sıcak olur, qışda isə qar çox dərindir. Turqutların qışlaqları Kungəs və Keşin arasındaki dağlardır.”
Ədəbiyyat
Wang Jinglan, Shao Xingzhou, Cui Jing et al. Anthropological survey on the Mongolian Tuerhute tribe in He shuo county, Xinjiang Uigur autonomous region // Acta anthropologica sinica. Vol. XII, № 2. May, 1993. p. 137-146.
Санчиров В. П. О Происхождении этнонима торгут и народа, носившего это название // Монголо-бурятские этнонимы: cб. ст. — Улан-Удэ: БНЦ СО РАН, 1996. C. 31—50.
Хойт С.К. Генетическая структура европейских ойратских групп по локусам ABO, RH, HP, TF, GC, ACP1, PGM1, ESD, GLO1, SOD-A // Проблемы этнической истории и культуры тюрко-монгольских народов. Сборник научных трудов. Вып. I. Элиста: КИГИ РАН, 2009. с. 146-183.
[hamagmongol.narod.ru/library/khoyt_2008_r.htm Хойт С.К. Антропологические характеристики калмыков по данным исследователей XVIII-XIX вв. // Вестник Прикаспия: археология, история, этнография. № 1. Элиста: Изд-во КГУ, 2008. с. 220-243.]
[hamagmongol.narod.ru/library/khoyt_2012_r.htm Хойт С.К. Калмыки в работах антропологов первой половины XX вв. // Вестник Прикаспия: археология, история, этнография. № 3, 2012. с. 215-245.]
İstinadlar
Встречаются варианты наименования: торгууд, торгауд, торгаут, торгоуд, торгоуты, торгут, торгуд, тургут, тургауд, туркаут.
Yılmaz Öztuna. Türkiyer Gazətəsi. 26 Haziran 2010, s 10.
Faruk Sümər. Oğuzlar. İstanbul:Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. 1992 s 160, 178, 179, 227, 330, 636, 652, 664.
↑ Eugənə Schuylər. Türkistan. Tərcümə Fidəvs və Halil Çətin. Paradigma Yayıncılık 2007. S 501, 503, 508, 534, 535, 536
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Avqust 04, 2021
turqutlar, monqolların, qolu, oyrat, qrupundan, mündəricat, tarixi, ədəbiyyat, istinadlar, həmçinin, xarici, keçidlərtarixi, redaktəbəzi, qaynaqlara, görə, anlamı, yurd, durulan, yaşanılan, ömür, yaşam, ömürlü, durucu, uzun, yaşamlı, mənalarına, gəldiyi, bildi. Turqutlar 1 Monqollarin qolu Oyrat qrupundan Mundericat 1 Tarixi 2 Edebiyyat 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerTarixi RedakteBezi qaynaqlara gore anlami yer yurd durulan yasanilan yer omur yasam ya da omurlu durucu uzun yasamli menalarina geldiyi bildirilen Turqut adi bezi lugetlerde belde mekan mesken olaraq yer alir Tarix sehnesinde Turqut Turgavut Turud Turagut Tourout Torgut Turqutogullari Turqutlu kimi isimlerle gorduyumuz el ya da eller haqqinda cesidli soz savlar ortaya atilmaqdadir Bir goruse gore Turqut boyundan Turgot qerbe koc ederek Anadoluya yerlesenler Kalmiklardir Kalmuklar Monqollar bunlari Turqutlari Xas Monqol saymazlar Onlara gore Turqut boyu Monqollasmis Turklerdirler 2 Faruk Sumerin tanimlamasi ise bu gorusun eksi yonundedir Kalmuk Kalmak deyilen qovm heqiqi Monqollar olub unleri daha Emir Teymur doneminde Maveraunnehre qeder catmisdi Kalmiklar Buddist idiler Kalmiklarin batiya gelenlerinin cogunu Torgut Turqut adli Monqol boyu teskil edirdi Torgutlar ve ya Kalmiklar eski muttefikleri olan Monqol boyunun sixisdirmasi uzerine qerbe koc etdiler Onlerine cikan qovmleri yernilgiyer ugratip Yayika kadar geldiler ve Harizme akinlara basladilar 3 Bir diplomat olan Eugene Schuyler Turkustan isimli eserinde Turqutlardan soz edir Faruk Sumerin gorusunu qismen destekleyern muellif onlarin Monqol boyundan oldugunu soylerir Cingiz xanin xelefleri ile apardigi hakimiyert mucadeleleri sirasinda Cungarya Yaris Ovasi uc kuvvetli Monqol kabilelerinin savas alaniydi Bunlar Curaslar Coros Hosutlar ve Turgot Turqutlardi 4 Eugene Schuylere gore Turqutlarin Asyada qalan bir bolumu Kunges ve Tekes caylari arasinda yer alan Cungarya Yaris Ovasi ismi ile anilan hovzede yasayirlar Unlu diplomat bu bolgede yasayan Turqutlar icin bele deyir Kalmuklar hala Turqutlar adiyla yasadiklari Kunges ve Tekesdeki mukemmel otlaqlara yerlesmelerine izin verildi Bunlar koceri bir heyat surerler Sigir ve at besleyirler Ekinci olmusdular Kunges ve Kes vadileri son esrin basinda Asagi Itilden donen Kalmik qebilelerinin toremeleri olan Turqutlar terefinden meskun edilmektedir Turqutlar terefinden meskun edilen Kunges vadisi suruler icin cox uygun deyildir Zirai otlaq bol olmasina regmen yaylari cox sicak olur qisda ise qar cox derindir Turqutlarin qislaqlari Kunges ve Kesin arasindaki daglardir 4 Edebiyyat RedakteWang Jinglan Shao Xingzhou Cui Jing et al Anthropological survey on the Mongolian Tuerhute tribe in He shuo county Xinjiang Uigur autonomous region Acta anthropologica sinica Vol XII 2 May 1993 p 137 146 Sanchirov V P O Proishozhdenii etnonima torgut i naroda nosivshego eto nazvanie Mongolo buryatskie etnonimy cb st Ulan Ude BNC SO RAN 1996 C 31 50 Hojt S K Geneticheskaya struktura evropejskih ojratskih grupp po lokusam ABO RH HP TF GC ACP1 PGM1 ESD GLO1 SOD A Problemy etnicheskoj istorii i kultury tyurko mongolskih narodov Sbornik nauchnyh trudov Vyp I Elista KIGI RAN 2009 s 146 183 hamagmongol narod ru library khoyt 2008 r htm Hojt S K Antropologicheskie harakteristiki kalmykov po dannym issledovatelej XVIII XIX vv Vestnik Prikaspiya arheologiya istoriya etnografiya 1 Elista Izd vo KGU 2008 s 220 243 hamagmongol narod ru library khoyt 2012 r htm Hojt S K Kalmyki v rabotah antropologov pervoj poloviny XX vv Vestnik Prikaspiya arheologiya istoriya etnografiya 3 2012 s 215 245 Istinadlar Redakte Vstrechayutsya varianty naimenovaniya torguud torgaud torgaut torgoud torgouty torgut torgud turgut turgaud turkaut Yilmaz Oztuna Turkiyer Gazetesi 26 Haziran 2010 s 10 Faruk Sumer Oguzlar Istanbul Turk Dunyasi Arastirmalari Vakfi Yayinlari 1992 s 160 178 179 227 330 636 652 664 1 2 Eugene Schuyler Turkistan Tercume Fidevs ve Halil Cetin Paradigma Yayincilik 2007 S 501 503 508 534 535 536Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Turqutlar amp oldid 3942711, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
