Tsikloparafinlər - alifatik karbohidrogenlərə bənzəyir. Kimyəvi xassələrinə görə polimetilen karbohidrogenləri doymuş karbohidrogenlərə bənzəyir, buna görə də onlara tsikloparafinlər deyilir.
Tsikloparafinlərin fiziki xassələri
Tsikloparafinlərin C5-ə qədər karbonu olanları qaz, C5-C15-ə qədər olanları maye, C15-dən çox karbonu olanları isə bərk maddələrdir. Molekul çəkiləri artdıqca onların qaynama dərəcələri və xüsusi çəkiləri yüksəlir. Tsikloparafinlər suda həll olmur.
Tsikloparafinlərin kimyəvi xassələri
Parafinlər kimi tsikloparafinlər də əksərən birləşmə reaksiyalarına qabil olmayıb, əvəzlənmə reaksiyalarına asan girişir. Ancaq tsiklopropan və qismən tsiklobutan bu qaydaya tabe olmayaraq birləşmə reaksiyalarına girişir. Bu zaman onların qapalı halqaları qırılır və açıq zəncirli (alifatik) birləşmələr alınır. Aşağıdakı reaksiyaları buna misal göstərmək olar:
Hidrogenin təsiri. Tsiklopropana, nikel katalizator olmaq şərtilə, hidrogenlə təsir etdikdə 800C temperaturda o, hidrogeni özünə birləşdirib propana çevrilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, hidrogeni birləşdirmə qabiliyyətinə görə trimetilen, doymamış karbohidrogenlərdən az fərqlənir. Məlumdur ki, nikel katalizatorunun iştirakı ilə etilenə hidrogen birləşdirmək üçün 400C temperatur tələb olunur. Tetrametilen həmin şəraitdə 1800C-də hidrogeni birləşdirib, normal butana çevrilir. Pentametilen isə platin katalizatoru ilə 3000C-də hidrogeni qismən birləşdirə bilər (N.D. Zelinski). Pentametilenin bəzi homoloqları (1,2,4-trimetiltsiklopentan) isə hidrogeni heç bir şəraitdə birləşdirmir. Heksametilen və daha çox karbon halqası olan birləşmələr də bu cəhətdən pentametilenə bənzəyir.
Halogenlərin təsiri. Trimetilenə xlorla təsir etdikdə əvəzlənmə reaksiyası ilə yanaşı olaraq birləşmə reaksiyası da gedir.
Xlorla başqa tsikloparafinlərə təsir etdikdə əsasən əvəzlənmə reaksiyası gedir və müvafiq xlortsikloparafinlər alınır. Brom ilə təsir etdikdə tsiklopropan bromu birləşdirir və trimetilenbromid əmələ gətirir. Tsiklobutan, brom ilə həm birləşmə. Həm də əvəzlənmə reaksiyası verir. Tsiklopentan və daha çox karbonu olan tsikloparafinlər bromla yalnız əvəzlənmə reaksiyasına girir.
Hidrogen-halogenid turşularının təsiri. Tsiklopropan HBr və xüsusən HJ-la asan birləşərək, propilbromid və ya propilyodid əmələ gətirir.
siklobutan halqası (yalnız qızdırmaq şərtilə) HBr və HJ-un təsirindən qırılıb, butilbromid və ya butilyodidə çevrilir.
Oksidləşdiricilərin təsiri. Tsikloparafinlər etilen karbohidrogenlərindən fərqli olaraq adi temperaturda permanqanatla oksidləşmir.
Yüksək temperaturda tsikloparafinlər permanqanat və başqa qüvvətli oksidləşdiricilərin təsirindən, halqanın qırılması nəticəsində, müvafiq ikiəsaslı turşulara çevrilir. Bu reakrsiyadan tsiklik birləşmənin halqasından neçə karbon atomu olduğunu təyin etmək üçün istifadə edirlər.
Nitrolaşma reaksiyası. Tsikloparafinlər sulu nitrat turşusu ilə 1000C temperaturda müvafiq nitrobirləşmələr əmələə gətirir.
Mənbə
M.Mövsümzadə "Üzvi kimya", Maarif 1966.
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 2 il əvvəl Araz Yaquboglu tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)
Avqust 29, 2021
tsikloparafinlər, alifatik, karbohidrogenlərə, bənzəyir, kimyəvi, xassələrinə, görə, polimetilen, karbohidrogenləri, doymuş, karbohidrogenlərə, bənzəyir, buna, görə, onlara, tsikloparafinlər, deyilir, fiziki, xassələri, redaktəin, qədər, karbonu, olanları, qəd. Tsikloparafinler alifatik karbohidrogenlere benzeyir Kimyevi xasselerine gore polimetilen karbohidrogenleri doymus karbohidrogenlere benzeyir buna gore de onlara tsikloparafinler deyilir Tsikloparafinlerin fiziki xasseleri RedakteTsikloparafinlerin C5 e qeder karbonu olanlari qaz C5 C15 e qeder olanlari maye C15 den cox karbonu olanlari ise berk maddelerdir Molekul cekileri artdiqca onlarin qaynama dereceleri ve xususi cekileri yukselir Tsikloparafinler suda hell olmur Tsikloparafinlerin kimyevi xasseleri RedakteParafinler kimi tsikloparafinler de ekseren birlesme reaksiyalarina qabil olmayib evezlenme reaksiyalarina asan girisir Ancaq tsiklopropan ve qismen tsiklobutan bu qaydaya tabe olmayaraq birlesme reaksiyalarina girisir Bu zaman onlarin qapali halqalari qirilir ve aciq zencirli alifatik birlesmeler alinir Asagidaki reaksiyalari buna misal gostermek olar Hidrogenin tesiri Tsiklopropana nikel katalizator olmaq sertile hidrogenle tesir etdikde 800C temperaturda o hidrogeni ozune birlesdirib propana cevrilir Qeyd etmek lazimdir ki hidrogeni birlesdirme qabiliyyetine gore trimetilen doymamis karbohidrogenlerden az ferqlenir Melumdur ki nikel katalizatorunun istiraki ile etilene hidrogen birlesdirmek ucun 400C temperatur teleb olunur Tetrametilen hemin seraitde 1800C de hidrogeni birlesdirib normal butana cevrilir Pentametilen ise platin katalizatoru ile 3000C de hidrogeni qismen birlesdire biler N D Zelinski Pentametilenin bezi homoloqlari 1 2 4 trimetiltsiklopentan ise hidrogeni hec bir seraitde birlesdirmir Heksametilen ve daha cox karbon halqasi olan birlesmeler de bu cehetden pentametilene benzeyir Halogenlerin tesiri Trimetilene xlorla tesir etdikde evezlenme reaksiyasi ile yanasi olaraq birlesme reaksiyasi da gedir Xlorla basqa tsikloparafinlere tesir etdikde esasen evezlenme reaksiyasi gedir ve muvafiq xlortsikloparafinler alinir Brom ile tesir etdikde tsiklopropan bromu birlesdirir ve trimetilenbromid emele getirir Tsiklobutan brom ile hem birlesme Hem de evezlenme reaksiyasi verir Tsiklopentan ve daha cox karbonu olan tsikloparafinler bromla yalniz evezlenme reaksiyasina girir Hidrogen halogenid tursularinin tesiri Tsiklopropan HBr ve xususen HJ la asan birleserek propilbromid ve ya propilyodid emele getirir siklobutan halqasi yalniz qizdirmaq sertile HBr ve HJ un tesirinden qirilib butilbromid ve ya butilyodide cevrilir Oksidlesdiricilerin tesiri Tsikloparafinler etilen karbohidrogenlerinden ferqli olaraq adi temperaturda permanqanatla oksidlesmir Yuksek temperaturda tsikloparafinler permanqanat ve basqa quvvetli oksidlesdiricilerin tesirinden halqanin qirilmasi neticesinde muvafiq ikiesasli tursulara cevrilir Bu reakrsiyadan tsiklik birlesmenin halqasindan nece karbon atomu oldugunu teyin etmek ucun istifade edirler Nitrolasma reaksiyasi Tsikloparafinler sulu nitrat tursusu ile 1000C temperaturda muvafiq nitrobirlesmeler emelee getirir Menbe RedakteM Movsumzade Uzvi kimya Maarif 1966 Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 2 il evvel Araz Yaquboglu terefinden redakte olunub Yenile Menbe https az wikipedia org w index php title Tsikloparafinler amp oldid 4673943, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
