Toqon hökmdarlığı Tsaydamın düzən ətəklərində yerləşirdi. Hələ 312-ci ildə kiçik syanbi tayfasıMuyun nəslindən olan knyazlarla Cənubi Mancuriyadanm qərbə köçmüş və Kukunor gölü yaxınlığında məskən salmışdı. Burada syanbilər bir-birindən təcrid olunmuş Tibet tayfaları ilə müvəffəqiyyətlə döyüşürdülər, lakin onların tobalılarla mübarizəsi tam uğursuzluğa düçar olmuşdu. Nəticədə Toqon Vey imperiyasının vassalına çevrildi, lakin həmin imperiyanın süqutu toqonluların azadlığını yenidən özünə qaytardı. VI əsrin ikinci rübündə knyaz Kualyuy özünü xan elan etdi, 540-cı ildə isə Qao Xuanın yanına elçilər göndərərək əslində Yuyvın Tayın düşməninə çevrildi. Bu fakt Toqonun sonrakı xarici siyasətini müəyyənləşdirdi. Həmin xarici siyasətlə biz yenə üzləşəcəyik. Toqonun hətta şəhərlər yerləşən (aydın məsələdir ki, söhbət möhkəmləndirilmiş yaşayış məskənlərindən gedir) böyük ərazi tutmasına və çox güman ki, tobalılardan götürülmüş mütəşəkkil idarə sisteminə malik olmasına baxmayaraq, o, güclü dövlət deyildi. Silah gücünə itaətə gətirilmiş Tibet tayfaları azadlıq və intiqam haqqında düşünürdülər, iqtisadiyyat ekstensiv heyvandarlıq təsərrüfatı əsasında qurulmuşdu; mədəniyyətin səviyyəsi aşağı idi, xanların özbaşınalığı daim suiqəsdlərin, xəyanətlərin və cəza tədbirlərinin rəvasına imkan yaradır və beləliklə də, elə bil, alovun üstünə yağ tökürdü. Bütün bunlar öz növbəsində Toqonun imkanlarını məhdudlaşdırırdı və sonralar onun şərəfsiz aqibətinə səbəb oldu.
Şimali Çində yeni müharibə başlanmışdı. Şərqi Vey imperiyasının hakimi Qao Xuan Jujan xanı Anaxuan və Toqon hökmdarı Kualyuyla ittifaq bağlayaraq Qərbi Vey imperiyasına hücum etdi və rəqibi Yuyvın Tayı bərk sıxışdırdı. Lakin müttəfiqlər həlledici qələbə qazana bilmədilər. Özünə tərəfdarlar axtaran Qərbi Vey imperatoru Ven-di An Nopanto(Anna Nopanto «Tezyu-Tsyundan (yəni Xesidən) olan yadelli köçəri» adlandırılır . adlı bir nəfəri dostluq əlaqələri yaratmaq üçün türk knyazı Bumının yanına göndərdi.
Jujanların məhvində göstərdiyi köməyə görə türkyutlar elə həmin 556-cı ildə Qərbi Vey imperiyasının xəcalətindən çıxdılar. Jujan döyüşçülərinin kəsilən başları Çanyanın Şərq qapıları yanında yerə düşəndə birləşmiş türkyut—Çin dəstələri Toqona hücum etdilər. Şəhərin bütün əhalisi Nanşyan dağlarında sığınacaq axtarmalı oldu. Qaliblər xanın iqamətgahının yerləşdiyi Kukunor yaxınlığındakı Şudun şəhərciyini, habelə Xömçeni ələ keçirdilər. O biri il toqonlular Çin yürüşünə qarşı yürüşlə cavab vermək istədilər, lakin möhkəmləndirilmiş qalaları ala bilmədiklərindən geri çəkilməli oldular.
Çində baş verən çevrilişdən sonra türkyutlar ipəksiz qaldılar. Yan Tszyan barbarlarla diplomatik əlaqələri kəsdi. Həmin dövrdə ipək vasitəsi ilə xarici ticarət əslində köçəri xanların səfirləri ilə imperator sarayı arasında hədiyyələr mübadiləsindən başqa bir şey deyildi. Dərhal qüvvələrin yeni siyasi qruplaşması meydana çıxdı və Toqon xanı Kualyuy türkyut xanı Şabolionun dostuna çevrildi.
591-ci ildə Toqonda bacarıqlı xan Kualyuy öldü. Onun oğlu Şifu Çinlə ittifaq cəhdinə görə həyatla vidalaşsa da, qardaşı Fuyun 597-ci ildə neytral mövqe tutdu və beləliklə Suy imperiyasını qərb sərhədlərini qorumaq qayğısından azad etdi. Bu da çinlilərə özlərinin əsas qüvvələrini Sarı çayın sahillərində cəmləşdirməyə imkan verdi.
Xanları
Muyun Tuyuhun (慕容吐谷渾) — 284-317
Muyun Tuyan (慕容吐延) — 317-329
Muyun Siyan (慕容葉延) — 329-351
Muyun Syuysi (慕容碎奚) — 351-371
Muyun Şilyan (慕容視連) — 371-390
Muyun Şipi (慕容視羆) — 390-400
Muyun Ugeti (慕容烏紇褆) — 400-405
Muyun Şuloqan (慕容樹洛干) — 405-417
Muyun Açay (慕容阿柴) — 417-424
Muyun Muquy (慕容慕璝) — 424-436
Muyun Muliyan (慕容慕利延) — 436-452
Muyun Şein (慕容拾寅) — 452-481
Muyun Dulhou (慕容度易侯) — 481-490
Muyun Fulyançou (慕容伏連籌) — 490-540
Muyun Kualyuy (慕容夸呂) — 540-591
Muyun Şifu (慕容世伏) — 591-597
Muyun Fuyun (慕容伏允) — 597-635
Muyun Şun (慕容順) — 635
Muyun Nohebo (慕容諾曷鉢) — 635-672
Ədəbiyyat
Lev Qumilyev, Qədim türklər (tərcümə edənlər: V.Quliyev, V.Həbiboğlu), Bakı, «Gənclik», 1993.
Николай Сычёв. Книга династий. — АСТ, Восток-Запад. — Т. 2005. — 960 с.
İstinadlar
Charles Holcombe, The Genesis of East Asia, 221 B.C.-A.D. 907: 221 B.C.-A.D.907, University of Hawaii Press, 2001 стр.130-131.
Н. Я. Бичурин. Собрание сведений… т. 1 с 228
Aşinanın ordası 100 il əvvəl həmin yerdən çıxmışdı. İlkin mənbədə onun mənşəyi təsadüfi göstərilmir. Türkyut knyazının yanına türkyut dilini bilən adam göndərilmişdi. Bu isə Aşina ordasının öz ilkin vətənləri ilə əlaqələrini itirmədiyini göstərir.
Orxon kitabələrində o, Bumın-xaqan adlandırılır. V. Bartold və P. M. Meleqoranski onu İstemi xanla bir şəxsdə eyniləşdirməyə çalışıblar. Lakin Tomson, Markvart, Aristov və Qrum-Qrjimaylo parlaq surətdə onların Çin mənbələrindəki İl-xan Qumına və Şetemiyə uyğun gələn iki qardaş olduqlarını sübut etmişlər.
September 28, 2021
toqon, çin, ənən, 吐谷渾, pinyin, tǔyùhùn, hərfi, mənası, tuyuhun, illərdə, iqtidarda, olmuş, syanbi, dövləti, monqolustan, tarixibu, məqalələr, ölkə, seriyasındandırqədim, tarixböyük, imperiyasıxianbei, dövlətijujan, xaqanlığıgöytürk, xaqanlığıuyğur, xaqanlığıor. Toqon cin enen 吐谷渾 pinyin Tǔyuhun herfi menasi Tuyuhun tib A zha 285 670 ci illerde iqtidarda olmus Syanbi dovleti Monqolustan tarixiBu meqaleler olke seriyasindandirQedim tarixBoyuk Hun ImperiyasiXianbei dovletiJujan xaqanligiGoyturk xaqanligiUygur xaqanligiOrta esrlerYenisey qirgizlariKidanXamaq MonqolBoyuk Monqol imperiyasiYuanSimali YuanMonqolustan Tzin sulalesinin terkibindeMuasir tarixMonqolustan Xalq RespublikasiMonqolustanMonqolustan portalibmr Mundericat 1 Tarixi 2 Xanlari 3 Edebiyyat 4 IstinadlarTarixi RedakteToqon hokmdarligi Tsaydamin duzen eteklerinde yerlesirdi Hele 312 ci ilde kicik syanbi tayfasi Muyun neslinden olan knyazlarla Cenubi Mancuriyadanm qerbe kocmus ve Kukunor golu yaxinliginda mesken salmisdi 1 Burada syanbiler bir birinden tecrid olunmus Tibet tayfalari ile muveffeqiyyetle doyusurduler lakin onlarin tobalilarla mubarizesi tam ugursuzluga ducar olmusdu Neticede Toqon Vey imperiyasinin vassalina cevrildi lakin hemin imperiyanin suqutu toqonlularin azadligini yeniden ozune qaytardi VI esrin ikinci rubunde knyaz Kualyuy ozunu xan elan etdi 540 ci ilde ise Qao Xuanin yanina elciler gondererek eslinde Yuyvin Tayin dusmenine cevrildi Bu fakt Toqonun sonraki xarici siyasetini mueyyenlesdirdi Hemin xarici siyasetle biz yene uzleseceyik Toqonun hetta seherler yerlesen aydin meseledir ki sohbet mohkemlendirilmis yasayis meskenlerinden gedir boyuk erazi tutmasina ve cox guman ki tobalilardan goturulmus mutesekkil idare sistemine malik olmasina baxmayaraq o guclu dovlet deyildi Silah gucune itaete getirilmis Tibet tayfalari azadliq ve intiqam haqqinda dusunurduler iqtisadiyyat ekstensiv heyvandarliq teserrufati esasinda qurulmusdu medeniyyetin seviyyesi asagi idi xanlarin ozbasinaligi daim suiqesdlerin xeyanetlerin ve ceza tedbirlerinin revasina imkan yaradir ve belelikle de ele bil alovun ustune yag tokurdu Butun bunlar oz novbesinde Toqonun imkanlarini mehdudlasdirirdi ve sonralar onun serefsiz aqibetine sebeb oldu Simali Cinde yeni muharibe baslanmisdi Serqi Vey imperiyasinin hakimi Qao Xuan Jujan xani Anaxuan ve Toqon hokmdari Kualyuyla ittifaq baglayaraq Qerbi Vey imperiyasina hucum etdi ve reqibi Yuyvin Tayi berk sixisdirdi Lakin muttefiqler helledici qelebe qazana bilmediler Ozune terefdarlar axtaran Qerbi Vey imperatoru Ven di An Nopanto Anna Nopanto Tezyu Tsyundan yeni Xesiden olan yadelli koceri adlandirilir 2 3 adli bir neferi dostluq elaqeleri yaratmaq ucun turk knyazi Buminin 4 yanina gonderdi Jujanlarin mehvinde gosterdiyi komeye gore turkyutlar ele hemin 556 ci ilde Qerbi Vey imperiyasinin xecaletinden cixdilar Jujan doyusculerinin kesilen baslari Canyanin Serq qapilari yaninda yere dusende birlesmis turkyut Cin desteleri Toqona hucum etdiler Seherin butun ehalisi Nansyan daglarinda siginacaq axtarmali oldu Qalibler xanin iqametgahinin yerlesdiyi Kukunor yaxinligindaki Sudun seherciyini habele Xomceni ele kecirdiler O biri il toqonlular Cin yurusune qarsi yurusle cavab vermek istediler lakin mohkemlendirilmis qalalari ala bilmediklerinden geri cekilmeli oldular Cinde bas veren cevrilisden sonra turkyutlar ipeksiz qaldilar Yan Tszyan barbarlarla diplomatik elaqeleri kesdi Hemin dovrde ipek vasitesi ile xarici ticaret eslinde koceri xanlarin sefirleri ile imperator sarayi arasinda hediyyeler mubadilesinden basqa bir sey deyildi Derhal quvvelerin yeni siyasi qruplasmasi meydana cixdi ve Toqon xani Kualyuy turkyut xani Sabolionun dostuna cevrildi 591 ci ilde Toqonda bacariqli xan Kualyuy oldu Onun oglu Sifu Cinle ittifaq cehdine gore heyatla vidalassa da qardasi Fuyun 597 ci ilde neytral movqe tutdu ve belelikle Suy imperiyasini qerb serhedlerini qorumaq qaygisindan azad etdi Bu da cinlilere ozlerinin esas quvvelerini Sari cayin sahillerinde cemlesdirmeye imkan verdi Xanlari RedakteMuyun Tuyuhun 慕容吐谷渾 284 317 Muyun Tuyan 慕容吐延 317 329 Muyun Siyan 慕容葉延 329 351 Muyun Syuysi 慕容碎奚 351 371 Muyun Silyan 慕容視連 371 390 Muyun Sipi 慕容視羆 390 400 Muyun Ugeti 慕容烏紇褆 400 405 Muyun Suloqan 慕容樹洛干 405 417 Muyun Acay 慕容阿柴 417 424 Muyun Muquy 慕容慕璝 424 436 Muyun Muliyan 慕容慕利延 436 452 Muyun Sein 慕容拾寅 452 481 Muyun Dulhou 慕容度易侯 481 490 Muyun Fulyancou 慕容伏連籌 490 540 Muyun Kualyuy 慕容夸呂 540 591 Muyun Sifu 慕容世伏 591 597 Muyun Fuyun 慕容伏允 597 635 Muyun Sun 慕容順 635 Muyun Nohebo 慕容諾曷鉢 635 672Edebiyyat RedakteLev Qumilyev Qedim turkler tercume edenler V Quliyev V Hebiboglu Baki Genclik 1993 Nikolaj Sychyov Kniga dinastij AST Vostok Zapad T 2005 960 s Istinadlar Redakte Charles Holcombe The Genesis of East Asia 221 B C A D 907 221 B C A D 907 University of Hawaii Press 2001 str 130 131 N Ya Bichurin Sobranie svedenij t 1 s 228 Asinanin ordasi 100 il evvel hemin yerden cixmisdi Ilkin menbede onun menseyi tesadufi gosterilmir Turkyut knyazinin yanina turkyut dilini bilen adam gonderilmisdi Bu ise Asina ordasinin oz ilkin vetenleri ile elaqelerini itirmediyini gosterir Orxon kitabelerinde o Bumin xaqan adlandirilir V Bartold ve P M Meleqoranski onu Istemi xanla bir sexsde eynilesdirmeye calisiblar Lakin Tomson Markvart Aristov ve Qrum Qrjimaylo parlaq suretde onlarin Cin menbelerindeki Il xan Qumina ve Setemiye uygun gelen iki qardas olduqlarini subut etmisler Menbe https az wikipedia org w index php title Toqon amp oldid 3951135, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
