Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Tobot (Xunzax) — Dağıstan Respublikasında, eyni adlı çayda yerləşən şəlalə.
| Tobot | |
|---|---|
| rus. Tobot | |
 Solotlin kanyonu və Tobot şəlaləsi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Hündürlüyü | 70 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Vilayət | |
| | |
| | |
Ümumi məlumat
Tobot şəlaləsi Xunzax yayalasında, Xunzax rayonunun Xunzax kəndindən 1 km şimal-şərqdə yerləşir. Şəlalənin 500 metrliyində Xunzax qalası var.
Maqomed Eldarovun məlumatına görə Tobot şəlaləsinin hündürlüyü — 70 metrdir. Görkəmli azərbaycanlı alim, coğrafiyaçı Qasım Gülün fikirlərinə görə isə şəlalənin hündürlüyü 100 metrdir. 1985-ci ildə geodeziyaçılıarı kanyonda apardığı ölçmə işlərinə əsasən şəlalənin hündürlüyü 50 metr müəyyən olundu. Belə nəticəyə səbəb su damcısının ilk və son düşmə nöqtəsinin fərqli metodlarla müəyyənləşdirməsi idi.Tobot şəlaləsi eyni adlı Tobot çayı üzərində yerləşib Solotlin kanyonuna daxildir. Şəlalə yaxınlığında çayın orta illik su sərfi 1,05 kub.m/saniyədir. Çayın su toplayıcı sahəsi 63,1 km²-dir.
Şəlalə il boyu bol sulu olmur. Su əsasən may-iyun aylarında çoxalır. Buna səbəb qarın əriməsi və yağıntıların bol düşməsidir. İlin soyuq aylarında şəlalə donur və böyük buz sütunu formalaşır. Sütünun daxilində çox vaxt oyuq meydana gəlir.
Bir çox ədəbiyyatlarda və digər mənbələrdə şəlalənin adı Xunzax kimi göstərilir. Tanınmış dağıstan ölkəşünası B.Hacıyev isə şəlaləni başqa cür adlandırır - «Arani şəlaləsi». Arani şəlaləyə yaxın olan digər avar kəndidir. Tobot şəlaləsi Dağıstanın populyar ekskursiya obyektlərindən biri hesab olunur. 2020-ci ildə keçirilən «Маршруты России – 2020» müsabiqəsində Tobot şəlaləsi də daxil olmaqla «Rasul Həmzətovun doğma yuvasına səyahət» marşrutu «Etnoqrafik marşrut» nominasiyası üzrə qalib olmuşdur.
Tarixi
Tobolt şəlaləsi haqqında ilk məlumat XIX əsrin ilk yarılarına təsadüf edir. Rus yazıçısı və səyyahı Yakov İvanoviç özünün «1837-ci ildə Qafqaz ekspedisiyası zamanı avarlar haqqında» qeydlərində göstərir ki şəlalə Dağıstan ərazisində mövcud şəlalələrin içində ən hündürüdür.
Şəlalə bədii ədəbiyyatda
Tanınmış avar şairi Rəsul Həmzətov özünün "Mənim Dağıstanım" kitabında doğulduğu yeri təsvir edərək şəlalə haqqında qısa sətirlər yazmışdır:
 | Там, как волки, вгрызшиеся в стадо, Злятся волны бешеной реки, |  |
İstinadlar
- "15 мест в Дагестане, которые стоит увидеть каждому — Межрегиональный Информационный Ресурс Молодежи" (rus). 2021-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-05.
- "Эльдаров, Магомед Магомедханович - Уникальные памятники природы Дагестана [Текст]". 2021-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-15.
- "Водопад Тобот. Подробная информация: расписание, фото, адрес и т. д. на официальном сайте Культура.РФ". Культура.РФ (rus). 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-05.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-15.
- "Два турмаршрута Дагестана стали призерами Национальной премии «Маршруты России – 2020»". Информационный портал РИА "Дагестан" (rus). 2021-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-05.
- Костенецкий Яков Иванович. Записки об Аварской экспедиции на Кавказе 1837 года. — Санкт-Петербург: типография Эдуарда Праца, 1851. — С. 122.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tobot Xunzax Dagistan Respublikasinda eyni adli cayda yerlesen selale Tobotrus TobotSolotlin kanyonu ve Tobot selalesiUmumi melumatlarHundurluyu 70 mYerlesmesi42 33 19 sm e 46 43 08 s u Olke RusiyaVilayet DagistanTobotTobotUmumi melumatTobot selalesi Xunzax yayalasinda Xunzax rayonunun Xunzax kendinden 1 km simal serqde yerlesir Selalenin 500 metrliyinde Xunzax qalasi var Maqomed Eldarovun melumatina gore Tobot selalesinin hundurluyu 70 metrdir Gorkemli azerbaycanli alim cografiyaci Qasim Gulun fikirlerine gore ise selalenin hundurluyu 100 metrdir 1985 ci ilde geodeziyaciliari kanyonda apardigi olcme islerine esasen selalenin hundurluyu 50 metr mueyyen olundu Bele neticeye sebeb su damcisinin ilk ve son dusme noqtesinin ferqli metodlarla mueyyenlesdirmesi idi Tobot selalesi eyni adli Tobot cayi uzerinde yerlesib Solotlin kanyonuna daxildir Selale yaxinliginda cayin orta illik su serfi 1 05 kub m saniyedir Cayin su toplayici sahesi 63 1 km dir Selale il boyu bol sulu olmur Su esasen may iyun aylarinda coxalir Buna sebeb qarin erimesi ve yagintilarin bol dusmesidir Ilin soyuq aylarinda selale donur ve boyuk buz sutunu formalasir Sutunun daxilinde cox vaxt oyuq meydana gelir Bir cox edebiyyatlarda ve diger menbelerde selalenin adi Xunzax kimi gosterilir Taninmis dagistan olkesunasi B Haciyev ise selaleni basqa cur adlandirir Arani selalesi Arani selaleye yaxin olan diger avar kendidir Tobot selalesi Dagistanin populyar ekskursiya obyektlerinden biri hesab olunur 2020 ci ilde kecirilen Marshruty Rossii 2020 musabiqesinde Tobot selalesi de daxil olmaqla Rasul Hemzetovun dogma yuvasina seyahet marsrutu Etnoqrafik marsrut nominasiyasi uzre qalib olmusdur TarixiTobolt selalesi haqqinda ilk melumat XIX esrin ilk yarilarina tesaduf edir Rus yazicisi ve seyyahi Yakov Ivanovic ozunun 1837 ci ilde Qafqaz ekspedisiyasi zamani avarlar haqqinda qeydlerinde gosterir ki selale Dagistan erazisinde movcud selalelerin icinde en hundurudur Selale bedii edebiyyatdaTaninmis avar sairi Resul Hemzetov ozunun Menim Dagistanim kitabinda doguldugu yeri tesvir ederek selale haqqinda qisa setirler yazmisdir Tam kak volki vgryzshiesya v stado Zlyatsya volny beshenoj reki Tam so lvinoj grivoj vodopady S ptichimi glazami rodniki Tam doroga mezhdu skal otvesnyh Slovno vytekaet iz kamnej Tam iz za bugra vyhodit pesnya Na verstu operediv lyudejIstinadlar 15 mest v Dagestane kotorye stoit uvidet kazhdomu Mezhregionalnyj Informacionnyj Resurs Molodezhi rus 2021 05 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 05 Eldarov Magomed Magomedhanovich Unikalnye pamyatniki prirody Dagestana Tekst 2021 05 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 10 15 Vodopad Tobot Podrobnaya informaciya raspisanie foto adres i t d na oficialnom sajte Kultura RF Kultura RF rus 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 05 Arxivlenmis suret 2022 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2021 10 15 Dva turmarshruta Dagestana stali prizerami Nacionalnoj premii Marshruty Rossii 2020 Informacionnyj portal RIA Dagestan rus 2021 05 07 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 05 Kosteneckij Yakov Ivanovich Zapiski ob Avarskoj ekspedicii na Kavkaze 1837 goda Sankt Peterburg tipografiya Eduarda Praca 1851 S 122