Tirso de Molina (isp.Tirso de Molina, əsl adı və soyadı Qabriel Telesisp.Gabriel Téllez; 1579—1648) — ispan dramaturqu.
Həyatı
Lope de Veqanın dramatik ənənələrini davam etdirən görkəmli ispan dramaturqlarından ən məşhuru Tirso de Molina təxəllüsü ilə yazıb yaradan Qabriel Tellesdir. Tirso de Molina rahib və mənsub olduğu ordenin tarixçisi idi. Buna baxmayaraq o, dini pyeslərlə yanaşı şən, həyatsevər komediyalar da yazmışdır. Ədib özünü Lope de Veqanın şagirdi adlandırmış, bununla fəxr etmişdir. Lakin Tirso de Molinanın yaradıcılığında artıq ispan dramaturgiyasının yeni inkişaf mərhələsinin cizgiləri müşahidə olunur. Xristian tövbəkarlığı mövzusu onu Lope de Veqadan çox Kalderona yaxınlaşdırır. Eyş-işrət və həzzin günah olması mövzusu artıq özlüyündə dramaturqun intibah dünyagörüşündən imtina etdiyini, orta əsrlər teatrının ideya mövqelərinə qayıtdığını təsdiq edirdi. Tirso de Molina Lope de Veqanın komediyaya estetik həzz mənbəyi kimi baxmaq ənənəsindən də uzaqlaşır, dini öyüdçülük, nəsihətçilik mövqelərinə qayıdır. Əlbəttə, Tirso de Molinanın yaradıcılığında xristian moizəçiliyi ruhu birdən-birə əmələ gəlmir. Onun ilk komediyalarında məharətlə qurulmuş intriqalar, səhvlər, paltar dəyişmələrlə birlikdə əsl intibah həyatsevərliyi, şən əfval-ruhiyyə hakimdir. Tirso de Molina dörd yüzə qədər komediya yazmışdır. Bunlardan ancaq səksən altı əsər qalmışdır. Bu səksən altı əsərdən beşi auto sakramentale formasında yazılmışdır. Auto sakramentale pasxa günlərində İspaniyanın şəhər meydanlarında ifa olunmaq üçün nəzərdə tutulan və bibliya əfsanələri mövzularında yazılan birpərdəli dini pyes formasıdır. Lope de Veqa kimi Tirso de Molinanın yaradıcılığı da ziddiyyətlidir. Bununla bərabər o, həm də dini fəlsəfi dram janrının ilk nümunələrini yaratmaqla Kalderon üçün zəmin hazırlamışdır. Dramaturqu bütün dünyada tanıtdıran "Sevilya dəcəli, yaxud daş qonaq" komediyası da həmin qrupa daxil olan əsərlərdəndir. Tirso de Molina 1630-cu ildə yazdığı bu komediyada Don Juan haqqındakı əfsanəni ilk dəfə yazılı ədəbiyyata gətirmiş, bu süjeti sonralar işləyən Molyer, Merime, Puşkin, Bayron, A.K.Tolstoy, M.İbrahimov və başqaları üçün bir mənbə rolunu oynamışdır. Don Juan mövzusunun dünya ədəbiyyatında belə geniş yayılmasının bir çox səbəbləri var idi. Hər şeydən əvvəl, bu mövzu insan həyatının ən mühüm və mürəkkəb məsələlərindən daha dərindən maraqlanmağa və ciddi söhbət aparmağa imkan verirdi. Maddi aləm və din, əxlaqi normalar və xudbin arzuların, istəklərin hüdudsuzluğu, sevgi və ehtiras kimi məqsədlərdən danışmaq üçün Don Juan əfsanəsi əlverişli material verirdi.
Tirso de Molinanın belə bir mövzuya müraciət etməsi bir tərəfdən Lope de Veqanın irsi ilə bağlı idi. Lope de Veqanın əsərlərində ispan hakim dairələrinin əxlaqi düşkünlüyü dönə-dönə tənqid edilmişdir. Tirso de Molina da Don Juan surətini yaratmaqla düşkünləşmiş ispan zadəganlığının qadın dalınca qaçmaq ehtirasının adi bir idmana çevrildiyinə etirazını bildirmişdir. Tirso de Molina ölmüş adamın heykəlini qonaq çağırıb, bu cəsarətinə görə həyatını qurban verən Don Juanı əsərinə qəhrəman seçmiş, qadınları vicdansızcasına aldadaraq yoldan çıxaran əxlaqsız bir zadəgan surəti yaratmışdır. Don Juan öz dostunun nişanlısı Donya Annanın sevgisindən ləzzət almaq üçün onun görkəmini qəbul edib qızın yanına gəlir. Burada o, qızın atası komandorla qarşılaşır və onu öldürür. Bu vaxta qədər bir çox qadınları yoldan çıxaran Don Juan istehza ilə öldürdüyü komandorun heykəlini şam yeməyinə çağırır. Sonra komandorun dəvətini qəbul edib komandorun basdırıldığı kilsəyə gedir. Burada yer yarılır və o, cəhənnəmə yuvarlanır. Tirso de Molinanın qəhrəmanı hələ ibtidai səciyyə daşıyır. O, qadınları şəxsi cazibəsinin hesabına yoldan çıxarmır, daha kobud vasitələrə əl atır. Aristokrat qadınları müxtəlif üsullarla aldadırsa, sadə xalq qızlarını onlara evlənəcəyini və onları kübar xanımına çevirəcəyini vəd etməklə istəklərinə tabe edir. Eyni zamanda o, həyatsevərliyi, tükənməz enerjisi, qeyri-adi cəsarəti ilə insanı heyran edir. Müəllif öz qəhrəmanını bu baxımdan ittiham etsə də, onu cəzbedici cizgilərlə göstərir. Heykəlin gəlişindən sonra soyuq tər basan Don Juan tezcə özünü ələ alır və deyir: "Bütün bunlar ancaq xəyalın oyunudur. Rədd olsun axmaq qorxaqlıq!.. Qəlbi, gücü, ağlı olan canlı bədənlərdən qorxma-yan mənmi, mənmi ölümdən qorxmalıyam? Bir halda ki, mən dəvət olunmuşam, sabah kilsəyə gedəcəyəm, qoy bütün Seviliya mənim qorxu bilməz şücaətimə heyran qalsın." Don Juan Tirso de Molinanın təsvirində heç də dinsiz və allahsız deyildir. O hələ belə güman edir ki, düzəlməyə vaxtı var, ona qədər həyatdan zövq almaq, kef görmək fikrindədir. Nə nökəri Katalinonun, nə də başqalarının öyüdləri ona kar edir. Ölüm onu qəfildən yaxalayan vaxt, heykələ qışqırıb keşiş çağırmaq, günahlardan təmizlənmək istədiyini bildirsə də, buna imkan tapmır, tövbə etməmiş məhv olur. Tirso de Molina öz qəhrəmanını haqq məhkəməsi ilə cəzalandırır. Orta əsrlər klerikal teatrının yolu ilə gedərək günaha görə cəzalandırmaq prinsipini əsas götürür. Dramaturq dönə-dönə qeyd edir və nəzərə çatdırır ki, peşman olmaq, tövbə etmək üçün vaxt həmişə azdır. "Hələ qarşımda vaxt çoxdur" deyirsə, səhv edir. Don Juan ölü ilə şam edərkən eyni məzmunlu axirət nəğməsi səslənir. Bu yolla Tirso de Molina tövbəyə, özünü hər şeydən məhrum etməyə çağırır. Kim bilir ölüm nə vaxt gələcək, ona görə hər vaxt canını axirətə tapşırmağa hazır ol, sabahkı günün qorxusu ilə özünə əzab ver. Müəllif əsər boyu oxucunu allahın cəzası ilə qorxudur. "Allahın möcüzələrinin ölçüsü yoxdur" deyərək hər yerdə insanı ilahinin qüdrəti ilə hədələyir. Bir cəhəti də mütləq qeyd etmək lazımdır ki, Tirso de Molinanın əsərində barokko cərəyanına bağlılıq da aydınca hiss olunur. Xüsusilə, son səhnədə dəhşətli səhnələrin təsvirinə olan xəstə meyl özünü aydın büruzə verir. Buradakı axirət kabusları və iyrənc naturalist səhnələr bu cəhəti bir daha təsdiqləməkdədir. Tirso de Molina eyni zamanda bir sıra şən kome-diyalar da yaratmışdır. A.A.Smirnov yazır: "İntriqa ustası kimi o, Lope de Veqadan geri qalmır, xarakterlərin işlənməsi baxımından isə çox vaxt onu ötür. Onun pyeslərində kişilərdən daha üstün görünən qadın surətlərinin yaradılmasında o daha çox müvəffəq olur. Onun qadın qəhrəmanları böyük ehtirası, nadir enerjisi, təşəbbüskarlığı, tədbirliliyi, öz hüququnu müdafiə etmək və öz səadətini qoruya bilmək bacarığı ilə seçilirlər." Doğrudan da, ədibin "Yaşıl şalvarlı Don Xil", "Mömin Marta" və başqa komediyalarında təsvir edilən qadın surətləri öz güclü xarakterləri, döyüşkənlikləri, cəsarətləri ilə seçilirlər. "Yaşıl şalvarlı Don Xil" komediyasında Donya Xuana kişi paltarı geyir və ağıllı tədbiri ilə istədiyi adamla ailə həyatı qurmağa nail olur. Haqlı olaraq, bir çox ispan ədəbiyyatı mütəxəssisləri bu əsəri bütün ispan və hətta Avropa ədəbiyyatında ən yüksək ustalıqla yaradılmış intriqa komediyası sayırlar. Tirso de Molinanın yaradıcılığındakı bu mürəkkəblik və ziddiyyət onun yaşadığı dövrün mürəkkəblik və ziddiyyətləri ilə bağlıdır. İspaniyada dövrün ən qabaqcıl və istedadlı adamlarında həmin ziddiyyətləri müxtəlif şəkillərdə müşahidə etmək mümkündür.
September 23, 2021
tirso, molina, əsl, adı, soyadı, qabriel, teles, gabriel, téllez, 1579, 1648, ispan, dramaturqu, həyatı, redaktəlope, veqanın, dramatik, ənənələrini, davam, etdirən, görkəmli, ispan, dramaturqlarından, məşhuru, təxəllüsü, ilə, yazıb, yaradan, qabriel, tellesdi. Tirso de Molina isp Tirso de Molina esl adi ve soyadi Qabriel Teles isp Gabriel Tellez 1579 1648 ispan dramaturqu Heyati RedakteLope de Veqanin dramatik enenelerini davam etdiren gorkemli ispan dramaturqlarindan en meshuru Tirso de Molina texellusu ile yazib yaradan Qabriel Tellesdir Tirso de Molina rahib ve mensub oldugu ordenin tarixcisi idi Buna baxmayaraq o dini pyeslerle yanasi sen heyatsever komediyalar da yazmisdir Edib ozunu Lope de Veqanin sagirdi adlandirmis bununla fexr etmisdir Lakin Tirso de Molinanin yaradiciliginda artiq ispan dramaturgiyasinin yeni inkisaf merhelesinin cizgileri musahide olunur Xristian tovbekarligi movzusu onu Lope de Veqadan cox Kalderona yaxinlasdirir Eys isret ve hezzin gunah olmasi movzusu artiq ozluyunde dramaturqun intibah dunyagorusunden imtina etdiyini orta esrler teatrinin ideya movqelerine qayitdigini tesdiq edirdi Tirso de Molina Lope de Veqanin komediyaya estetik hezz menbeyi kimi baxmaq enenesinden de uzaqlasir dini oyudculuk nesihetcilik movqelerine qayidir Elbette Tirso de Molinanin yaradiciliginda xristian moizeciliyi ruhu birden bire emele gelmir Onun ilk komediyalarinda meharetle qurulmus intriqalar sehvler paltar deyismelerle birlikde esl intibah heyatseverliyi sen efval ruhiyye hakimdir Tirso de Molina dord yuze qeder komediya yazmisdir Bunlardan ancaq seksen alti eser qalmisdir Bu seksen alti eserden besi auto sakramentale formasinda yazilmisdir Auto sakramentale pasxa gunlerinde Ispaniyanin seher meydanlarinda ifa olunmaq ucun nezerde tutulan ve bibliya efsaneleri movzularinda yazilan birperdeli dini pyes formasidir Lope de Veqa kimi Tirso de Molinanin yaradiciligi da ziddiyyetlidir Bununla beraber o hem de dini felsefi dram janrinin ilk numunelerini yaratmaqla Kalderon ucun zemin hazirlamisdir Dramaturqu butun dunyada tanitdiran Sevilya deceli yaxud das qonaq komediyasi da hemin qrupa daxil olan eserlerdendir Tirso de Molina 1630 cu ilde yazdigi bu komediyada Don Juan haqqindaki efsaneni ilk defe yazili edebiyyata getirmis bu sujeti sonralar isleyen Molyer Merime Puskin Bayron A K Tolstoy M Ibrahimov ve basqalari ucun bir menbe rolunu oynamisdir Don Juan movzusunun dunya edebiyyatinda bele genis yayilmasinin bir cox sebebleri var idi Her seyden evvel bu movzu insan heyatinin en muhum ve murekkeb meselelerinden daha derinden maraqlanmaga ve ciddi sohbet aparmaga imkan verirdi Maddi alem ve din exlaqi normalar ve xudbin arzularin isteklerin hududsuzlugu sevgi ve ehtiras kimi meqsedlerden danismaq ucun Don Juan efsanesi elverisli material verirdi Tirso de Molinanin bele bir movzuya muraciet etmesi bir terefden Lope de Veqanin irsi ile bagli idi Lope de Veqanin eserlerinde ispan hakim dairelerinin exlaqi duskunluyu done done tenqid edilmisdir Tirso de Molina da Don Juan suretini yaratmaqla duskunlesmis ispan zadeganliginin qadin dalinca qacmaq ehtirasinin adi bir idmana cevrildiyine etirazini bildirmisdir Tirso de Molina olmus adamin heykelini qonaq cagirib bu cesaretine gore heyatini qurban veren Don Juani eserine qehreman secmis qadinlari vicdansizcasina aldadaraq yoldan cixaran exlaqsiz bir zadegan sureti yaratmisdir Don Juan oz dostunun nisanlisi Donya Annanin sevgisinden lezzet almaq ucun onun gorkemini qebul edib qizin yanina gelir Burada o qizin atasi komandorla qarsilasir ve onu oldurur Bu vaxta qeder bir cox qadinlari yoldan cixaran Don Juan istehza ile oldurduyu komandorun heykelini sam yemeyine cagirir Sonra komandorun devetini qebul edib komandorun basdirildigi kilseye gedir Burada yer yarilir ve o cehenneme yuvarlanir Tirso de Molinanin qehremani hele ibtidai seciyye dasiyir O qadinlari sexsi cazibesinin hesabina yoldan cixarmir daha kobud vasitelere el atir Aristokrat qadinlari muxtelif usullarla aldadirsa sade xalq qizlarini onlara evleneceyini ve onlari kubar xanimina cevireceyini ved etmekle isteklerine tabe edir Eyni zamanda o heyatseverliyi tukenmez enerjisi qeyri adi cesareti ile insani heyran edir Muellif oz qehremanini bu baximdan ittiham etse de onu cezbedici cizgilerle gosterir Heykelin gelisinden sonra soyuq ter basan Don Juan tezce ozunu ele alir ve deyir Butun bunlar ancaq xeyalin oyunudur Redd olsun axmaq qorxaqliq Qelbi gucu agli olan canli bedenlerden qorxma yan menmi menmi olumden qorxmaliyam Bir halda ki men devet olunmusam sabah kilseye gedeceyem qoy butun Seviliya menim qorxu bilmez sucaetime heyran qalsin Don Juan Tirso de Molinanin tesvirinde hec de dinsiz ve allahsiz deyildir O hele bele guman edir ki duzelmeye vaxti var ona qeder heyatdan zovq almaq kef gormek fikrindedir Ne nokeri Katalinonun ne de basqalarinin oyudleri ona kar edir Olum onu qefilden yaxalayan vaxt heykele qisqirib kesis cagirmaq gunahlardan temizlenmek istediyini bildirse de buna imkan tapmir tovbe etmemis mehv olur Tirso de Molina oz qehremanini haqq mehkemesi ile cezalandirir Orta esrler klerikal teatrinin yolu ile gederek gunaha gore cezalandirmaq prinsipini esas goturur Dramaturq done done qeyd edir ve nezere catdirir ki pesman olmaq tovbe etmek ucun vaxt hemise azdir Hele qarsimda vaxt coxdur deyirse sehv edir Don Juan olu ile sam ederken eyni mezmunlu axiret negmesi seslenir Bu yolla Tirso de Molina tovbeye ozunu her seyden mehrum etmeye cagirir Kim bilir olum ne vaxt gelecek ona gore her vaxt canini axirete tapsirmaga hazir ol sabahki gunun qorxusu ile ozune ezab ver Muellif eser boyu oxucunu allahin cezasi ile qorxudur Allahin mocuzelerinin olcusu yoxdur deyerek her yerde insani ilahinin qudreti ile hedeleyir Bir ceheti de mutleq qeyd etmek lazimdir ki Tirso de Molinanin eserinde barokko cereyanina bagliliq da aydinca hiss olunur Xususile son sehnede dehsetli sehnelerin tesvirine olan xeste meyl ozunu aydin buruze verir Buradaki axiret kabuslari ve iyrenc naturalist sehneler bu ceheti bir daha tesdiqlemekdedir Tirso de Molina eyni zamanda bir sira sen kome diyalar da yaratmisdir A A Smirnov yazir Intriqa ustasi kimi o Lope de Veqadan geri qalmir xarakterlerin islenmesi baximindan ise cox vaxt onu otur Onun pyeslerinde kisilerden daha ustun gorunen qadin suretlerinin yaradilmasinda o daha cox muveffeq olur Onun qadin qehremanlari boyuk ehtirasi nadir enerjisi tesebbuskarligi tedbirliliyi oz huququnu mudafie etmek ve oz seadetini qoruya bilmek bacarigi ile secilirler Dogrudan da edibin Yasil salvarli Don Xil Momin Marta ve basqa komediyalarinda tesvir edilen qadin suretleri oz guclu xarakterleri doyuskenlikleri cesaretleri ile secilirler Yasil salvarli Don Xil komediyasinda Donya Xuana kisi paltari geyir ve agilli tedbiri ile istediyi adamla aile heyati qurmaga nail olur Haqli olaraq bir cox ispan edebiyyati mutexessisleri bu eseri butun ispan ve hetta Avropa edebiyyatinda en yuksek ustaliqla yaradilmis intriqa komediyasi sayirlar Tirso de Molinanin yaradiciligindaki bu murekkeblik ve ziddiyyet onun yasadigi dovrun murekkeblik ve ziddiyyetleri ile baglidir Ispaniyada dovrun en qabaqcil ve istedadli adamlarinda hemin ziddiyyetleri muxtelif sekillerde musahide etmek mumkundur Menbe https az wikipedia org w index php title Tirso de Molina amp oldid 3809554, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
