Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
"Suilanları kraliçası Eqle" (lit. Eglė žalčių karalienė) — ən məşhur və nadir Litva xalq nağıllarından biridir. Bu nağılın 100-dən artıq fərqli variantları mövcuddur.
| Suilanları kraliçası Eqle | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
"Suilanları kraliçası Eqle" nağılı əfsanəyə dönmüş ən qədim Litva nağıllardan biri olaraq Litva xalqının duyum və təsvir dünyasının təşəkkül tapmasında həlledici rol oynamışdır. Bu nağıl Litva şifahi xalq ədəbiyyatının xristianlığa qədərki dövrünə aiddir və onun əsasında duran mifologemotik arxaiklik, həmçinin litvalıların baltik mənşəli etiqadları və mərasimləri ilə qarşılıqlı əlaqələri bir sıra tədqiqatçılara belə bir fikri yürütməyə əsas yaratmışdır ki, onlar dəfələrlə "Suilanları kraliçası Eqle" nağılını millətin soykökünü üzə çıxaran və milli şüurun inkişafını açıb göstərən Litva milli dastanı kimi təqdim etmişlər. Ona görə də təsadüfi deyildir ki, sənətkarlar bu nağıldan və yaxud onun motivlərindən milli özgünlük göstəricisi, milli identikliyin istinad nöqtəsi kimi yararlanaraq dəfələrlə Litva yazılı ədəbiyyatında, musiqi və incəsənətdə istifadə etmişlər.
Süjeti
Nağılın süjeti mürəkkəb deyildir, lakin çoxlu surətdə arxetip motivlərlə zəngindir. Yerin üstündə yaşayan torpaq qızı Eqle göldə bacıları ilə birgə çimərkən, sürünüb onun köynəyinin qoluna girmiş suilanına — dənizin dibindəki yeraltı dünyada yaşayan xtonik varlığa ərə getməyə söz verir. Atası onu ər evinə köçürdür və Eqle yeraltı dünyada peyda olur. Bu hadisənin üstündən düz doqquz il ötüb keçir. Eqle onun qabağına qoyulmuş ən mürəkkəb şərtləri yerinə yetirdikdən sonra ata yurduna baş çəkmək üçün ərindən icazə ala bilir və uşaqları — üç oğlu və bir qızı ilə bərabər müvəqqəti olaraq yerin üstünə qayıdır. Amma, Eqlenin suilanının evinə qayıtmasını istəməyən qardaşları onun qızını möhkəm sorğu-suala tuturlar və nəticədə suilanını dənizin dərinliklərindəki sarayından sahilə necə tovlayıb çıxartmağın yolunu Eqlenin qızından öyrənə bilirlər. Suilanı sahildə görünən kimi, qardaşlar onu dəryazla doğrayıb öldürürlər. Ərinin ölümünə görə dərdə-qəmə bataraq təlatümlü iztirablar yaşayan Eqle oğlanlarını — palıd ağacına (litvaca — Ajuolas), göyrüş ağacına (Uosis) və tozağacına (Bərjas), qızını ağcaqovaq (Drəbule) ağacına, özünü isə küknara (Eqle) döndərir (göstərilən ağac adlarından Litvada həm də şəxs adları kimi də istifadə olunur).
Qədim əsatirlərlə mövzu yaxınlığı və etnokulturoloji xüsusiyyətləri
Nağıldakı əfsanəvi arxetiplər və adət-ənənələr, öldürülən tanrıların yenidən canlanması haqqında digər millətlərin folklorunda mövcud olan əfsanə və mərasimlərlə müqayisə olunduqda, həmin arxetiplər xüsusilə qabarıq bir şəkildə görsənirlər. Litva mifologiyasının tədqiqatçısı Norbertas Velyusun fikrincə, bu baxımdan "Suilanları kraliçası Eqle"ni qədim Misir, Finikiya və yunan əsatirlərində təsvir olunan əfsanəvi tanrılar — Persefona və Hades, Adonis və Astarta, Attis və Kibela, Oziris və İzida, eləcə də Dionis kimi mifoloji obrazlar, həmçinin buna oxşar digər əfsanələr və əsatiri mərasimlər bir-birinə bağlayır.
Nağılın əfsanə xarakterli strukturuna və simvollarına istinad edərək litvalıların milli identiklik əlamətlərini, soyköklü əsaslarını üzə çıxartmaq səyləri və milli özgünlük xüsusiyyətlərini vücuda gətirmək cəhdləri ilk dəfə 1-ci müstəqil Litva Respublikasının mövcud olduğu dövrdə — 1918–1940-cı illərdə özünü daha fəal surətdə göstərmişdir. Litva dilinin dünya dilçiləri arasında qəbul olunmuş qədimliyinə söykənərək və o vaxtkı danışıq dilinə, eləcə də xalq nağıllarına əsalanaraq məhz həmin illərdə litvalıların ilk milli xalq dastanını yaratmaq və bu sahədəki boşluğu doldurmaq cəhdləri edilmişdir.
Ölüb yenidən cana gələn əsatiri tanrılarla bağlı mərasimləri və onların duyum dünyasını təsvir edən "Suilanları kraliçası Eqle" nağılının əfsanəvi qatları, eyni zamanda dramatik Litva tarixi və onun tarixi şəxsiyyətlərininn talelərindən xəbər verən milli allegoriyaya — litvalıların mücərrəd baxışlarını konkret obrazlarda ifadə edən hekayətə dönmüşdür.
Nağılın əsas qəhrəmanları — Eqle həmişəyaşıl bir ağac (Küknar) kimi, onun əri Jilvinas isə xtonik dünyanın varlığı qismində vaxtaşırı köhnə dərisindən sıyrılıb çıxan suilanı olaraq, xalqın daima yeniləşib dəyişən tarixini özündə təcəssüm edən surətlər tək təfsir olunmuşdur. Bu qəhrəmanlar arasındakı sıx münasibətlər min illər ərzində insanlarla mənəvi dünya arasında mövcud olan qırılmaz əlaqələrə işarədir.
İstinadlar
- "Suilanları kraliçası Eqe" (Litva xalq nağılı). "Nağıl körpüləri" toplusu. YUNESKO-nun Litva Milli Komissiyası tərəfindən beynəlxalq layihə çərçivəsində nəşr edilmiş kitab. Vilnüs, 2005-ci il, səh. 36–50, Litva dilindən Mahir Həmzəyev tərcümə edib.
- "Qafqaz uşaqlarına Baltik ərməğanı". YUNESKO-nun Litva Milli Komissiyası tərəfindən 2005-ci ildə Qafqaz dövlətləri ilə bağlı Vilnüsdə həyata keçirilmiş "Nağıl körpüləri" adlı beynəlxalq layihə barədə ədəbi-publisistik məqalə. Bakı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin "Ədəbiyyat qəzeti", 29 iyul 2005-ci il, № 30 (3469), səh.1. Litva dilindən Mahir Həmzəyev tərcümə edib.
- "Suilanları kraliçası Eqle" (Litva xalq nağılı). Bakı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin "Ədəbiyyat qəzeti", 29 iyul 2005-ci il, № 30 (3469), səh. 1, 3. Litva dilindən Mahir Həmzəyev tərcümə edib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanila bilmesi ucun elave menbelere ehtiyac var Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek onu tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Suilanlari kralicasi Eqle lit Egle zalciu karaliene en meshur ve nadir Litva xalq nagillarindan biridir Bu nagilin 100 den artiq ferqli variantlari movcuddur Suilanlari kralicasi Eqle Vikianbarda elaqeli mediafayllar Suilanlari kralicasi Eqle nagili efsaneye donmus en qedim Litva nagillardan biri olaraq Litva xalqinin duyum ve tesvir dunyasinin tesekkul tapmasinda helledici rol oynamisdir Bu nagil Litva sifahi xalq edebiyyatinin xristianliga qederki dovrune aiddir ve onun esasinda duran mifologemotik arxaiklik hemcinin litvalilarin baltik menseli etiqadlari ve merasimleri ile qarsiliqli elaqeleri bir sira tedqiqatcilara bele bir fikri yurutmeye esas yaratmisdir ki onlar defelerle Suilanlari kralicasi Eqle nagilini milletin soykokunu uze cixaran ve milli suurun inkisafini acib gosteren Litva milli dastani kimi teqdim etmisler Ona gore de tesadufi deyildir ki senetkarlar bu nagildan ve yaxud onun motivlerinden milli ozgunluk gostericisi milli identikliyin istinad noqtesi kimi yararlanaraq defelerle Litva yazili edebiyyatinda musiqi ve incesenetde istifade etmisler SujetiredakteNagilin sujeti murekkeb deyildir lakin coxlu suretde arxetip motivlerle zengindir Yerin ustunde yasayan torpaq qizi Eqle golde bacilari ile birge cimerken surunub onun koyneyinin qoluna girmis suilanina denizin dibindeki yeralti dunyada yasayan xtonik varliga ere getmeye soz verir Atasi onu er evine kocurdur ve Eqle yeralti dunyada peyda olur Bu hadisenin ustunden duz doqquz il otub kecir Eqle onun qabagina qoyulmus en murekkeb sertleri yerine yetirdikden sonra ata yurduna bas cekmek ucun erinden icaze ala bilir ve usaqlari uc oglu ve bir qizi ile beraber muveqqeti olaraq yerin ustune qayidir Amma Eqlenin suilaninin evine qayitmasini istemeyen qardaslari onun qizini mohkem sorgu suala tuturlar ve neticede suilanini denizin derinliklerindeki sarayindan sahile nece tovlayib cixartmagin yolunu Eqlenin qizindan oyrene bilirler Suilani sahilde gorunen kimi qardaslar onu deryazla dograyib oldururler Erinin olumune gore derde qeme bataraq telatumlu iztirablar yasayan Eqle oglanlarini palid agacina litvaca Ajuolas goyrus agacina Uosis ve tozagacina Berjas qizini agcaqovaq Drebule agacina ozunu ise kuknara Eqle donderir gosterilen agac adlarindan Litvada hem de sexs adlari kimi de istifade olunur Qedim esatirlerle movzu yaxinligi ve etnokulturoloji xususiyyetleriredakteNagildaki efsanevi arxetipler ve adet eneneler oldurulen tanrilarin yeniden canlanmasi haqqinda diger milletlerin folklorunda movcud olan efsane ve merasimlerle muqayise olunduqda hemin arxetipler xususile qabariq bir sekilde gorsenirler Litva mifologiyasinin tedqiqatcisi Norbertas Velyusun fikrince bu baximdan Suilanlari kralicasi Eqle ni qedim Misir Finikiya ve yunan esatirlerinde tesvir olunan efsanevi tanrilar Persefona ve Hades Adonis ve Astarta Attis ve Kibela Oziris ve Izida elece de Dionis kimi mifoloji obrazlar hemcinin buna oxsar diger efsaneler ve esatiri merasimler bir birine baglayir Nagilin efsane xarakterli strukturuna ve simvollarina istinad ederek litvalilarin milli identiklik elametlerini soykoklu esaslarini uze cixartmaq seyleri ve milli ozgunluk xususiyyetlerini vucuda getirmek cehdleri ilk defe 1 ci musteqil Litva Respublikasinin movcud oldugu dovrde 1918 1940 ci illerde ozunu daha feal suretde gostermisdir Litva dilinin dunya dilcileri arasinda qebul olunmus qedimliyine soykenerek ve o vaxtki danisiq diline elece de xalq nagillarina esalanaraq mehz hemin illerde litvalilarin ilk milli xalq dastanini yaratmaq ve bu sahedeki boslugu doldurmaq cehdleri edilmisdir Olub yeniden cana gelen esatiri tanrilarla bagli merasimleri ve onlarin duyum dunyasini tesvir eden Suilanlari kralicasi Eqle nagilinin efsanevi qatlari eyni zamanda dramatik Litva tarixi ve onun tarixi sexsiyyetlerininn talelerinden xeber veren milli allegoriyaya litvalilarin mucerred baxislarini konkret obrazlarda ifade eden hekayete donmusdur Nagilin esas qehremanlari Eqle hemiseyasil bir agac Kuknar kimi onun eri Jilvinas ise xtonik dunyanin varligi qisminde vaxtasiri kohne derisinden siyrilib cixan suilani olaraq xalqin daima yenilesib deyisen tarixini ozunde tecessum eden suretler tek tefsir olunmusdur Bu qehremanlar arasindaki six munasibetler min iller erzinde insanlarla menevi dunya arasinda movcud olan qirilmaz elaqelere isaredir Istinadlarredakte Suilanlari kralicasi Eqe Litva xalq nagili Nagil korpuleri toplusu YUNESKO nun Litva Milli Komissiyasi terefinden beynelxalq layihe cercivesinde nesr edilmis kitab Vilnus 2005 ci il seh 36 50 Litva dilinden Mahir Hemzeyev tercume edib Qafqaz usaqlarina Baltik ermegani YUNESKO nun Litva Milli Komissiyasi terefinden 2005 ci ilde Qafqaz dovletleri ile bagli Vilnusde heyata kecirilmis Nagil korpuleri adli beynelxalq layihe barede edebi publisistik meqale Baki Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Edebiyyat qezeti 29 iyul 2005 ci il 30 3469 seh 1 Litva dilinden Mahir Hemzeyev tercume edib Suilanlari kralicasi Eqle Litva xalq nagili Baki Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Edebiyyat qezeti 29 iyul 2005 ci il 30 3469 seh 1 3 Litva dilinden Mahir Hemzeyev tercume edib Menbe https az wikipedia org w index php title Suilanlari kralicasi Eqle amp oldid 8063962