Starıy Krım' - Keçmiş zamanlarda qədim Kafa şəhərinə yaxın Çürük Su çayı üstündə məşhur moğal-türk şəhəri Kırım Kirman (yəni Kırım qalası) yerləşirdi. Indiki Kırım ölkəsinin adının da vaxtilə bu məntəqənin adından yarandığı söylənilir. Övliya Çələbi də "eski taxt mərkəzi" Əski Kırım şəhərinin lap əvvəlki adının Kırım Kirman olduğunu yazır. Kırımın tam istilasından sonra 1784-cü ildə Əski Kırım şəhərinin də adı rus dilinə tərcümə olunaraq Starıy Kırım adlanmışdır.1. Şəhərin mərkəzində mərmərdən məscdi və digər ictimai binalar, xüsusən məktəb səyyahların heyrətinə səbəb olurdu. Övliya Çələbi də həmin heyrətlə bu şəhərə sığışan, lakin hər hansı bir vilayətə, ölkəyə süs verə biləcək zəngin imarətləri - əsərləri, abidələri sadaladıqca insan bunların indi xarabalıqlar yox, mədəni və ehtişamlı şəhərlər olduğunu güman edir. Odur ki, səyyah dərhal təəssüratlarını təbiilik, həqiqilik qiyafəsinə salaraq yazır: əgər məndən yazdığım bu qədər əsər və binaları bəs nerədən bulub yaza bildin?-deyə sorsalar, "hələ də burada yüz minlərlə əsər – bina, qübbələr durmaqdadır. Kırım şəhərinin qapısının iç üzündə Mengli Gəray xan camisinin yanında bulunan yüksək mərmər sütun üzərində Kırımın bütün imarətləri, vəqf edilmiş əsərlərin və sahiblərinin isimlərini də yazmışlar,-deyərək cavab verərəm.2."Vaxtilə Əski Kırımda möhtəşəm Özbək xan məscidi (XIV), Baybars məscidi (XIII), Ətirli məscid (XIV), Kurşun caminin bu gün xarabalıqları belə insanı heyrətə salmaqdadır. İstilalar nəticəsində dağıdılmış şəhərin fəlakətini böyük rus tarixçisi Karamzin "allahın bəlasına tuş oldu,"-deyə xəbər verir. Böyük tarixçi hər halda xalq rəvayətlərindən bolluca bəhrələnərək: Kırım əhalisi həm varlı, həm də xəsis idilər; kasıba əl tutmazdılar. Günahlarının çoxluğunun qorxusundan belə gözəl məscid tikdirmişdilər. İndiki Starıy Kırım məntəqəsi həmin qədim və zəngin şəhərin yoxsul qalıqlarıdır.3. Övliya Çələbi isə elə övliya zəndi ilə bütün bunların səbəbini qəzavü-qədərə, "etdiklərinin cəzasını bir gün görəcəksən"- ibrətinə bağlayır: əvvəlcə xalqı son dərəcə zəngin tüccarlar olmuş, mallarının zəkatını verməz, güclü olanları həccə getməz, yoxsullara və düşkünlərə yardım etməz, müsafir sevməz, alim-salih və qəriblərdən üz çevirmiş kimsələr olmuşlar. Allahın hikmətimdəndir ki, bir soyuq gecə zəif yoxsul bir dərviş qışın qiyamətində ac-yalavac varlı evlərin pəncərələri qabağında titrəyir, allah rizasına yardım istəyir. Lakin onun üzünə kimsə baxmayır, yalvarışlarına kimsə etina etməyir, qapıdan-qapıya qovurlar. Dərviş dünya görmüşdü, odur ki, darvaza qabağında atılıb qalmış süpürgəni əlinə alib küçələri süpürməyə başlayır. Kırım Kirmanın küçələrini süpürə-süpürə sabaha çıxır, donub ölməkdən canını qurtarır. Qərib dərvişin ah-nalə ilə açdığı sabah şəhər xalqına düşmür. Sanki o gündən şəhər əhalisi sanki qarğışa düşür; var-dövlətlərinə süpürgə çəkilir. Işlər günü-gündən tənəzzülə uğrayır, adamlar müflis olub bu lənətlənmiş şəhərdən çıxıb qaçırlar... Övliya Çələbi "əgər yıxıq evlərin, abidələrin tarixini yazsam bir kitab olar... Quşlara və heyvanlara yuva olmuş xarab bir şəhərdir," desə də amma yenə də Övliya səyyah şirin nağıllardan yan keçə bilmir: deyirlər, bir varlı tacir cami tikdirmək istəyirmiş. Bu zaman şəhərə Xütən, Çin və Maçin müşk-ənbərini gətirən tacirdən onun bütün dəvə karvanı olan ətir yükünü alıb tikilinin palçığına su əvəzinə töküb. Caminin adı da buradan yaranmışdı: Ənbəri-Çin camisi. Indi Əski Kırımın Kafa qapısının dibində viran bir haldadır. Nə vaxt yağış yağır, ətir qoxusu hər yanı tutur. Maraq üçün özüm bir parça götürüb oda tutdum. Həqiqətən ətir qoxumağa başladı. Övliya Ata xaraba şəhərin ziyarətgahlarına - əbədi şöhrət soraqlı yadigarlara, salamat qalan xatirələrə üz tutur: Kamal Ata Sultan, Aləmdar Sultan, Pəncəli Baba Sultan kimi övliyalar burada yatmaqdadır. Bunların sırasında Əski Kirimin viran olmasına səbəb olan "Dərviş xarabı" məzarı da var ki, xalq onu ziyarət etməyib, lənət deyib keçərlər. Övliya Ata isə: "Allah hamısına rəhmət eləsin," deyə şəhərdən ayrılır.
Mənbə
Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix.Dəyişdirilən adlar.Bakı, Nurlar, 2009, səh.95-97
September 04, 2021
starıy, krım, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, keçmiş, zamanlarda, qədim, kafa, şəhərinə, yaxın, çürük, çayı, üstündə, məşhur, moğal, türk, şəhəri, kırım, kirman, yəni, kır. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Stariy Krim Kecmis zamanlarda qedim Kafa seherine yaxin Curuk Su cayi ustunde meshur mogal turk seheri Kirim Kirman yeni Kirim qalasi yerlesirdi Indiki Kirim olkesinin adinin da vaxtile bu menteqenin adindan yarandigi soylenilir Ovliya Celebi de eski taxt merkezi Eski Kirim seherinin lap evvelki adinin Kirim Kirman oldugunu yazir Kirimin tam istilasindan sonra 1784 cu ilde Eski Kirim seherinin de adi rus diline tercume olunaraq Stariy Kirim adlanmisdir 1 Seherin merkezinde mermerden mescdi ve diger ictimai binalar xususen mekteb seyyahlarin heyretine sebeb olurdu Ovliya Celebi de hemin heyretle bu sehere sigisan lakin her hansi bir vilayete olkeye sus vere bilecek zengin imaretleri eserleri abideleri sadaladiqca insan bunlarin indi xarabaliqlar yox medeni ve ehtisamli seherler oldugunu guman edir Odur ki seyyah derhal teessuratlarini tebiilik heqiqilik qiyafesine salaraq yazir eger menden yazdigim bu qeder eser ve binalari bes nereden bulub yaza bildin deye sorsalar hele de burada yuz minlerle eser bina qubbeler durmaqdadir Kirim seherinin qapisinin ic uzunde Mengli Geray xan camisinin yaninda bulunan yuksek mermer sutun uzerinde Kirimin butun imaretleri veqf edilmis eserlerin ve sahiblerinin isimlerini de yazmislar deyerek cavab vererem 2 Vaxtile Eski Kirimda mohtesem Ozbek xan mescidi XIV Baybars mescidi XIII Etirli mescid XIV Kursun caminin bu gun xarabaliqlari bele insani heyrete salmaqdadir Istilalar neticesinde dagidilmis seherin felaketini boyuk rus tarixcisi Karamzin allahin belasina tus oldu deye xeber verir Boyuk tarixci her halda xalq revayetlerinden bolluca behrelenerek Kirim ehalisi hem varli hem de xesis idiler kasiba el tutmazdilar Gunahlarinin coxlugunun qorxusundan bele gozel mescid tikdirmisdiler Indiki Stariy Kirim menteqesi hemin qedim ve zengin seherin yoxsul qaliqlaridir 3 Ovliya Celebi ise ele ovliya zendi ile butun bunlarin sebebini qezavu qedere etdiklerinin cezasini bir gun goreceksen ibretine baglayir evvelce xalqi son derece zengin tuccarlar olmus mallarinin zekatini vermez guclu olanlari hecce getmez yoxsullara ve duskunlere yardim etmez musafir sevmez alim salih ve qeriblerden uz cevirmis kimseler olmuslar Allahin hikmetimdendir ki bir soyuq gece zeif yoxsul bir dervis qisin qiyametinde ac yalavac varli evlerin pencereleri qabaginda titreyir allah rizasina yardim isteyir Lakin onun uzune kimse baxmayir yalvarislarina kimse etina etmeyir qapidan qapiya qovurlar Dervis dunya gormusdu odur ki darvaza qabaginda atilib qalmis supurgeni eline alib kuceleri supurmeye baslayir Kirim Kirmanin kucelerini supure supure sabaha cixir donub olmekden canini qurtarir Qerib dervisin ah nale ile acdigi sabah seher xalqina dusmur Sanki o gunden seher ehalisi sanki qargisa dusur var dovletlerine supurge cekilir Isler gunu gunden tenezzule ugrayir adamlar muflis olub bu lenetlenmis seherden cixib qacirlar Ovliya Celebi eger yixiq evlerin abidelerin tarixini yazsam bir kitab olar Quslara ve heyvanlara yuva olmus xarab bir seherdir dese de amma yene de Ovliya seyyah sirin nagillardan yan kece bilmir deyirler bir varli tacir cami tikdirmek isteyirmis Bu zaman sehere Xuten Cin ve Macin musk enberini getiren tacirden onun butun deve karvani olan etir yukunu alib tikilinin palcigina su evezine tokub Caminin adi da buradan yaranmisdi Enberi Cin camisi Indi Eski Kirimin Kafa qapisinin dibinde viran bir haldadir Ne vaxt yagis yagir etir qoxusu her yani tutur Maraq ucun ozum bir parca goturub oda tutdum Heqiqeten etir qoxumaga basladi Ovliya Ata xaraba seherin ziyaretgahlarina ebedi sohret soraqli yadigarlara salamat qalan xatirelere uz tutur Kamal Ata Sultan Alemdar Sultan Penceli Baba Sultan kimi ovliyalar burada yatmaqdadir Bunlarin sirasinda Eski Kirimin viran olmasina sebeb olan Dervis xarabi mezari da var ki xalq onu ziyaret etmeyib lenet deyib kecerler Ovliya Ata ise Allah hamisina rehmet elesin deye seherden ayrilir Menbe RedakteMinaxanim Tekleli Turk kitabi Unudulan tarix Deyisdirilen adlar Baki Nurlar 2009 seh 95 97Menbe https az wikipedia org w index php title Stariy Krim amp oldid 4338082, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
