| Sesamoid sümük | |
|---|---|
![]() Ayağın birinci metatarsal sümüyünün distal ucunda sesamoid sümüklər. | |
Sesamoid sümük (/ˈsɛsəmɔɪd/) — anatomiyada vətər və ya əzələ içərisində yerləşmiş sümük.
Adı yunanca "küncüt toxumu" sözündən götürülmüşdür və sesamoidlerin əksəriyyətinin kiçik ölçüsünü göstərir. Çox vaxt bu sümüklər gərginliyə cavab olaraq əmələ gəlir, lakin anatomik quruluş kimi də mövcud ola bilərlər.
Diz qapağı bədəndəki ən böyük sesamoid sümükdür. Sesamoid əzələlər vətərlərin sürüşməsi üçün hamar bir səth təmin edir, vətərlərin əzələ qüvvələrini ötürmə qabiliyyətini artırır.
Strukturu
| ]
Sesamoid sümükləri insan bədəninin bütün oynaqlarında tapıla bilər, o cümlədən:
- Dizdə —- diz qapağı (budun dördbaşlı əzələsinin içərisində). O, ən böyük sesamoid sümükdür.
- Əldə — 2 səsamoid sümük adətən birinci metakarpal sümüyün distal hissələrində baş barmağın adduktor əzələsi və fleksor pollicis brevisin vətərlərində) olur. İkinci metakarpal sümüyün distal hissələrində də adətən səsamoid sümük olur.
- Biləkdə — biləyin noxudabənzər sümük hissəsi küncütvari sümükdür (biləyi bükən dirsək əzələsi vətərinin daxilində). 9–12 yaşlı uşaqlarda sümükləşməyə başlayır.
- Ayaqda — birinci metatarsal sümük adətən baş barmağı ilə birləşən iki küncütvari sümükdən ibarətdir. Biri birinci metatarsalın yan tərəfində, digəri isə ortada yerləşir. Bəzi insanlarda birinci metatarsal sümükdə yalnız bir səsamoid var.
Ümumi variantları
| ]
- Birinci metatarsofalangeal oynağın (baş barmağın) altındakı sesamoid sümüklərdən biri və ya hər ikisi çoxhissəli ola bilər — 2 və ya 3 hissəli (əsasən iki hissəli)
- Fabella — bəzi məməlilərdə tapılan kiçik səsamoid sümükdür, bud sümüyünün lateral kondilinin arxasında qastroknemius əzələsinin yan başının vətərinə yapışdırılır. Normal anatomiyanın bir variantıdır və insanlarda 10% -dən 30% -ə qədər mövcuddur. Fabella həm də çoxtərəfli və ya ikitərəfli ola bilər.
- Siamella — dizaltı vətərinə yerləşdirilən kiçik sesamoid sümükdür. Bu normal anatomiyanın bir variantıdır. İnsanlarda nadir hallarda müşahidə olunur, daha çox digər primatlar və bəzi digər heyvanlarda olur.
-
Yan görünüş. - Yetkin bir qadının sol ayağının baş barmağının birinci metatarsofalangeal birləşməsinin altındakı ikitərəfli medial sesamoid sümük.
Klinik əhəmiyyəti
| ]- Rəqqaslarda tez-tez rast gəlinən ayaq xəstəliyi sesamoiditdir (baş barmağın birinci metatarsofalangeal oynağının altında səsamoid sümüklərin iltihabı). Bu, sesamoidi əhatə edən vətərənin iltihabı və ya qıcıqlanması nəticəsində yaranan tendinitin bir formasıdır.
- Sesamoid sümükləri ümumiyyətlə çox məhdud qan tədarükünə malikdir, bu da onları müalicə etmək çox çətin olan avaskulyar nekroza (qan təchizatı çatışmazlığından sümük ölümü) meyilli edir.
Heyvanlarda
| ]At anatomiyasında sesamoid termini adətən arxa və ön ayaqların metakarpofalangeal və metatarsofalangeal oynaqlarının arxasında yerləşən iki səsamoid sümüyünə aiddir. Onları proksimal sesamoid sümüklər, navikulyar isə distal sesamoid sümükləri adlandırmaq lazımdır.
Bir çox ətyeyən heyvanların radial sesamoid sümükləri olmasına baxmayaraq, nəhəng panda və qırmızı panda müstəqil olaraq genişlənmiş radial sesamoid sümüyə sahib olmaq üçün evolyusiya keçirmişlər. Qırmızı panda bambuk yeməyə keçdikdə, böyüdülmüş sümük bambuku tutmağa kömək etdi.
Bu yaxınlarda pambıq siçovullarının genişlənmiş radial sesamoid sümüyü tədqiq edilmişdir. Onların böyüdülmüş radial sesamoid sümüyü və nəhəng panda sümüyü əlin qalan hissəsi ilə müqayisədə oxşar morfologiyaya və ölçüyə malikdir. Bu dəyişikliyinin səbəbi hələ də məlum deyil, lakin kiçik əşyaları və nazik budaqları tutmağa kömək etmək üçün ola bilər.
Fillərin həm ön, həm də arxa ayaqlarında oxşar şəkildə böyüdülmüş səsamoid sümükləri var, bunlar müvafiq olaraq prepolleks və prehalluks adlanır. Bu sesamoid sümükləri heyvanların çəkisini bölüşdürməyə kömək etmək üçün "altıncı barmaqlar" kimi fəaliyyət göstərir. Fillərdə 3–7 yaşlarında sümükləşən digər sesamoidlərdən fərqli olaraq, prepolleks və prehalluksun sümükləşməsi gecikir və 20 yaşdan yuxarı heyvanlarda hələ baş vermədiyi məlumdur. Prehalluks daha iki elementə bölünür: onların proksimalı sabit, distal hissəsi isə hərəkətlidir.
Köstəbəklərin ön pəncələri də böyüdülmüş, oraq formalı sesamoiddən ibarət bir prepolleksə malikdir.
İstinadlar
| ]- OED 2nd edition, 1989 as /sεsəmɔɪd/
- Entry "sesamoid" Arxivləşdirilib 2019-12-06 at the Wayback Machine in Merriam-Webster Online Dictionary Arxivləşdirilib 2017-09-22 at the Wayback Machine.
- "Sesamoid Injuries". aofas.org. 19 avqust 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2023.
- Saladin, Kenneth S. Anatomy and Physiology (6th). New York: McGraw Hill. 2012. səh. 234. ISBN .
- Erica Chu, Donald Resnick. "Sesamoid Bones: Normal and Abnormal". MRI Web Clinic. iyun 2014. 7 noyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
- Chen W, Cheng J, Sun R, Zhang Z, Zhu Y, Ipaktchi K, və b. "Prevalence and variation of sesamoid bones in the hand: a multi-center radiographic study". Int J Clin Exp Med. 8 (7). 2015: 11721–11726. PMC 4565393. PMID 26380010.
- White, Tim D. Human Osteology (2nd). San Diego: Academic Press. 2000. 199, 205. ISBN .
- Saladin, Kenneth S. Anatomy and Physiology (6th). New York: McGraw Hill. 2012. səh. 263. ISBN .
- "Arxivlənmiş surət". 14 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2023.
- Reference list for image is located at Commons:Template:Accessory and sesamoid bones of the foot - references.
- Knipe, Henry. "Multipartite hallux sesamoid | Radiology Reference Article | Radiopaedia.org". radiopaedia.org (ingilis). 6 oktyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2023.
- "Arxivlənmiş surət". 14 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2023.
- Luijkx, Tim; Knipe, Henry. "Fabella". Radiopaedia. 8 sentyabr 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 sentyabr 2015.
- Akansel, Gur; Inan, Nagihan; Sarisoy, H. Tahsin; Anik, Yonca; Akansel, Sertaç. "Popliteus muscle sesamoid bone (Cyamella): Appearance on radiographs, CT and MRI". Surgical and Radiologic Anatomy. 28 (6). 2006: 642–645. doi:10.1007/s00276-006-0134-8. PMID 17066262.
- "bunion, hammer toe, nail fungus, hallux rigidus". footankleinstitute.com. 20 dekabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2023.
- Antón, Mauricio; Salesa, Manuel J.; Pastor, Juan F.; Peigné, Stéphane; Morales, Jorge. "Implications of the functional anatomy of the hand and forearm of Ailurus fulgens (Carnivora, Ailuridae) for the evolution of the 'false-thumb' in pandas". Journal of Anatomy (ingilis). 209 (6). 1 dekabr 2006: 757–764. doi:10.1111/j.1469-7580.2006.00649.x. ISSN 1469-7580. PMC 2049003. PMID 17118063.
- Salesa, Manuel J.; Antón, Mauricio; Peigné, Stéphane; Morales, Jorge. "Evidence of a false thumb in a fossil carnivore clarifies the evolution of pandas". PNAS. 103 (2). 2006: 379–382. Bibcode:2006PNAS..103..379S. doi:10.1073/pnas.0504899102. PMC 1326154. PMID 16387860.
- Abella, Juan; Pérez-Ramos, Alejandro; Valenciano, Alberto; Alba, David M.; Ercoli, Marcos D.; Hontecillas, Daniel; Montoya, Plinio; Morales, Jorge. "Tracing the origin of the panda's thumb". The Science of Nature (ingilis). 102 (5–6). 1 iyun 2015: 35. Bibcode:2015SciNa.102...35A. doi:10.1007/s00114-015-1286-3. hdl:10261/123456. ISSN 0028-1042. PMID 26036823.
- Endo, Hideki; Sasaki, Motoki; Kogiku, Hiroyuki; Yamamoto, Masako; Arishima, Kazuyoshi. "Radial sesamoid bone as a part of the manipulation system in the lesser panda (Ailurus fulgens)". Annals of Anatomy - Anatomischer Anzeiger. 183 (2). 2001: 181–184. doi:10.1016/s0940-9602(01)80045-5. PMID 11325067.
- Abella, Juan; Ruiz-Sánchez, Francisco J.; Valenciano, Alberto; Hontecillas, Daniel; Pérez-Ramos, Alejandro; Vera, Douglas; Santana-Cabrera, Jonathan A.; Cornejo, María H.; Montoya, Plinio. "When Cotton Rats Grasp Like Pandas". Journal of Mammalian Evolution (ingilis). 23 (3). 1 sentyabr 2016: 309–317. doi:10.1007/s10914-015-9314-9. hdl:10261/145693. ISSN 1064-7554.
- Hutchinson, John R.; Delmer, Cyrille; Miller, Charlotte E.; Hildebrandt, Thomas; Pitsillides, Andrew A.; Boyde, Alan. "From Flat Foot to Fat Foot: Structure, Ontogeny, Function, and Evolution of Elephant "Sixth Toes"". Science (ingilis). 334 (6063). 23 dekabr 2011: 1699–1703. Bibcode:2011Sci...334R1699H. doi:10.1126/science.1211437. ISSN 0036-8075. PMID 22194576. 17 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2023.
Xarici keçidlər
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Sesamoid sumukAyagin birinci metatarsal sumuyunun distal ucunda sesamoid sumukler Vikianbarda elaqeli mediafayllar Sesamoid sumuk ˈsɛsemɔɪd anatomiyada veter ve ya ezele icerisinde yerlesmis sumuk Adi yunanca kuncut toxumu sozunden goturulmusdur ve sesamoidlerin ekseriyyetinin kicik olcusunu gosterir Cox vaxt bu sumukler gerginliye cavab olaraq emele gelir lakin anatomik qurulus kimi de movcud ola bilerler Diz qapagi bedendeki en boyuk sesamoid sumukdur Sesamoid ezeleler veterlerin surusmesi ucun hamar bir seth temin edir veterlerin ezele quvvelerini oturme qabiliyyetini artirir Strukturu span Elin sesamoid sumuklerinin yayilmasi qurulusu ve yerleri Sesamoid sumukleri insan bedeninin butun oynaqlarinda tapila biler o cumleden Dizde diz qapagi budun dordbasli ezelesinin icerisinde O en boyuk sesamoid sumukdur Elde 2 sesamoid sumuk adeten birinci metakarpal sumuyun distal hisselerinde bas barmagin adduktor ezelesi ve fleksor pollicis brevisin veterlerinde olur Ikinci metakarpal sumuyun distal hisselerinde de adeten sesamoid sumuk olur Bilekde bileyin noxudabenzer sumuk hissesi kuncutvari sumukdur bileyi buken dirsek ezelesi veterinin daxilinde 9 12 yasli usaqlarda sumuklesmeye baslayir Ayaqda birinci metatarsal sumuk adeten bas barmagi ile birlesen iki kuncutvari sumukden ibaretdir Biri birinci metatarsalin yan terefinde digeri ise ortada yerlesir Bezi insanlarda birinci metatarsal sumukde yalniz bir sesamoid var Umumi variantlari span Ayagin rentgenoqrafiyasi Sesamoid sumukleri gosterir Birinci metatarsofalangeal oynagin bas barmagin altindaki sesamoid sumuklerden biri ve ya her ikisi coxhisseli ola biler 2 ve ya 3 hisseli esasen iki hisseli Fabella bezi memelilerde tapilan kicik sesamoid sumukdur bud sumuyunun lateral kondilinin arxasinda qastroknemius ezelesinin yan basinin veterine yapisdirilir Normal anatomiyanin bir variantidir ve insanlarda 10 den 30 e qeder movcuddur Fabella hem de coxterefli ve ya ikiterefli ola biler Siamella dizalti veterine yerlesdirilen kicik sesamoid sumukdur Bu normal anatomiyanin bir variantidir Insanlarda nadir hallarda musahide olunur daha cox diger primatlar ve bezi diger heyvanlarda olur Yan gorunus Yetkin bir qadinin sol ayaginin bas barmaginin birinci metatarsofalangeal birlesmesinin altindaki ikiterefli medial sesamoid sumuk Klinik ehemiyyeti span Reqqaslarda tez tez rast gelinen ayaq xesteliyi sesamoiditdir bas barmagin birinci metatarsofalangeal oynaginin altinda sesamoid sumuklerin iltihabi Bu sesamoidi ehate eden veterenin iltihabi ve ya qiciqlanmasi neticesinde yaranan tendinitin bir formasidir Sesamoid sumukleri umumiyyetle cox mehdud qan tedarukune malikdir bu da onlari mualice etmek cox cetin olan avaskulyar nekroza qan techizati catismazligindan sumuk olumu meyilli edir Heyvanlarda span At anatomiyasinda sesamoid termini adeten arxa ve on ayaqlarin metakarpofalangeal ve metatarsofalangeal oynaqlarinin arxasinda yerlesen iki sesamoid sumuyune aiddir Onlari proksimal sesamoid sumukler navikulyar ise distal sesamoid sumukleri adlandirmaq lazimdir Bir cox etyeyen heyvanlarin radial sesamoid sumukleri olmasina baxmayaraq neheng panda ve qirmizi panda musteqil olaraq genislenmis radial sesamoid sumuye sahib olmaq ucun evolyusiya kecirmisler Qirmizi panda bambuk yemeye kecdikde boyudulmus sumuk bambuku tutmaga komek etdi Bu yaxinlarda pambiq sicovullarinin genislenmis radial sesamoid sumuyu tedqiq edilmisdir Onlarin boyudulmus radial sesamoid sumuyu ve neheng panda sumuyu elin qalan hissesi ile muqayisede oxsar morfologiyaya ve olcuye malikdir Bu deyisikliyinin sebebi hele de melum deyil lakin kicik esyalari ve nazik budaqlari tutmaga komek etmek ucun ola biler Fillerin hem on hem de arxa ayaqlarinda oxsar sekilde boyudulmus sesamoid sumukleri var bunlar muvafiq olaraq prepolleks ve prehalluks adlanir Bu sesamoid sumukleri heyvanlarin cekisini bolusdurmeye komek etmek ucun altinci barmaqlar kimi fealiyyet gosterir Fillerde 3 7 yaslarinda sumuklesen diger sesamoidlerden ferqli olaraq prepolleks ve prehalluksun sumuklesmesi gecikir ve 20 yasdan yuxari heyvanlarda hele bas vermediyi melumdur Prehalluks daha iki elemente bolunur onlarin proksimali sabit distal hissesi ise hereketlidir Kostebeklerin on penceleri de boyudulmus oraq formali sesamoidden ibaret bir prepollekse malikdir Istinadlar span OED 2nd edition 1989 as sesemɔɪd Entry sesamoid Arxivlesdirilib 2019 12 06 at the Wayback Machine in Merriam Webster Online Dictionary Arxivlesdirilib 2017 09 22 at the Wayback Machine Sesamoid Injuries aofas org 19 avqust 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 iyul 2023 Saladin Kenneth S Anatomy and Physiology 6th New York McGraw Hill 2012 seh 234 ISBN 978 0 07 337825 1 Erica Chu Donald Resnick Sesamoid Bones Normal and Abnormal MRI Web Clinic iyun 2014 7 noyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 noyabr 2017 Chen W Cheng J Sun R Zhang Z Zhu Y Ipaktchi K ve b Prevalence and variation of sesamoid bones in the hand a multi center radiographic study Int J Clin Exp Med 8 7 2015 11721 11726 PMC 4565393 PMID 26380010 White Tim D Human Osteology 2nd San Diego Academic Press 2000 199 205 ISBN 978 0 12 746612 5 Saladin Kenneth S Anatomy and Physiology 6th New York McGraw Hill 2012 seh 263 ISBN 978 0 07 337825 1 Arxivlenmis suret 14 iyul 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 iyul 2023 Reference list for image is located at Commons Template Accessory and sesamoid bones of the foot references Knipe Henry Multipartite hallux sesamoid Radiology Reference Article Radiopaedia org radiopaedia org ingilis 6 oktyabr 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 iyul 2023 Arxivlenmis suret 14 iyul 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 iyul 2023 Luijkx Tim Knipe Henry Fabella Radiopaedia 8 sentyabr 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 sentyabr 2015 Akansel Gur Inan Nagihan Sarisoy H Tahsin Anik Yonca Akansel Sertac Popliteus muscle sesamoid bone Cyamella Appearance on radiographs CT and MRI Surgical and Radiologic Anatomy 28 6 2006 642 645 doi 10 1007 s00276 006 0134 8 PMID 17066262 bunion hammer toe nail fungus hallux rigidus footankleinstitute com 20 dekabr 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 iyul 2023 Anton Mauricio Salesa Manuel J Pastor Juan F Peigne Stephane Morales Jorge Implications of the functional anatomy of the hand and forearm of Ailurus fulgens Carnivora Ailuridae for the evolution of the false thumb in pandas Journal of Anatomy ingilis 209 6 1 dekabr 2006 757 764 doi 10 1111 j 1469 7580 2006 00649 x ISSN 1469 7580 PMC 2049003 PMID 17118063 Salesa Manuel J Anton Mauricio Peigne Stephane Morales Jorge Evidence of a false thumb in a fossil carnivore clarifies the evolution of pandas PNAS 103 2 2006 379 382 Bibcode 2006PNAS 103 379S doi 10 1073 pnas 0504899102 PMC 1326154 PMID 16387860 Abella Juan Perez Ramos Alejandro Valenciano Alberto Alba David M Ercoli Marcos D Hontecillas Daniel Montoya Plinio Morales Jorge Tracing the origin of the panda s thumb The Science of Nature ingilis 102 5 6 1 iyun 2015 35 Bibcode 2015SciNa 102 35A doi 10 1007 s00114 015 1286 3 hdl 10261 123456 ISSN 0028 1042 PMID 26036823 Endo Hideki Sasaki Motoki Kogiku Hiroyuki Yamamoto Masako Arishima Kazuyoshi Radial sesamoid bone as a part of the manipulation system in the lesser panda Ailurus fulgens Annals of Anatomy Anatomischer Anzeiger 183 2 2001 181 184 doi 10 1016 s0940 9602 01 80045 5 PMID 11325067 Abella Juan Ruiz Sanchez Francisco J Valenciano Alberto Hontecillas Daniel Perez Ramos Alejandro Vera Douglas Santana Cabrera Jonathan A Cornejo Maria H Montoya Plinio When Cotton Rats Grasp Like Pandas Journal of Mammalian Evolution ingilis 23 3 1 sentyabr 2016 309 317 doi 10 1007 s10914 015 9314 9 hdl 10261 145693 ISSN 1064 7554 Hutchinson John R Delmer Cyrille Miller Charlotte E Hildebrandt Thomas Pitsillides Andrew A Boyde Alan From Flat Foot to Fat Foot Structure Ontogeny Function and Evolution of Elephant Sixth Toes Science ingilis 334 6063 23 dekabr 2011 1699 1703 Bibcode 2011Sci 334R1699H doi 10 1126 science 1211437 ISSN 0036 8075 PMID 22194576 17 iyul 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 iyul 2023 Xarici kecidler span Lugetler ve ensiklopediyalarBritannica onlayn Kateqoriyalar Sumuk sistemiAnatomiya
