Sergey Pürbü

Sergey Pürbü (tuvaca: Сергей Бакизович Пюрбю, d. 7 sentyabr 1913 – 27 dekabr 1975) – Tuvanın Tndı Tıva bölgəsinin Beezi (indiki Uluq-Hem) beldesinin Oduruq-Aksı kəndində anadan olmuş tuvalı şair, dramaturq, nasir və mənzumə ustası, tərcüməçi. “Millətin yazçısı” adlandırılan Sergey Pürpü özünün millətçi-turançı xətti ilə seçilir. Tuva Yazıçılar Birliyinin ilk sədri olmaqla yanaşı, həm də Tuva ədəbiyyatı araşdırmaçısıdır.

Sergey Pürbü
Сергей Бакизович Пюрбю
Doğum tarixi	7 sentyabr 1913
Doğum yeri	Tuva
Vəfat tarixi	27 dekabr 1975 (62 yaşında)
Milliyyəti	Tuva türkü
Fəaliyyəti	Şair, dramaturq, tərcüməçi
Əsərlərinin dili	Tuva dili
İlk əsəri	Çeçek (1939)

Həyatı

1 sentyabr 1913-cü ildə Tandı Tıvanın Beezi bölgəsində anadan olmuşdur. Uşaqlığında məbəddə təlim görmüş, Tibet və monqol yazısını öyrənmişdir. Qızıl şəhərində ilk təhsilini almış, 1928-ci ildə Leninqrad şəhərində Şimal Millətləri Araşdırma İnistitutunun Fəhlə fakültəsində təhsil almışdır. 1932-ci ildə Gertsen adına Müəllimlər İnistitutunda Sovet Şərq Millətləri Pedoqoji Təhsil fakültəsini bitirmişdir. Tuva mədəniyyət nazirliyində, milli nəşriyyatda, inqilabi partiyanın mərkəzi komitəsində də digər inzibati idarələrdə çalışmışdır. 1942-ci ildə qurulan Tuva Yazıçılar Birliyinin ilk rəhbərliyində çalışmışdır. 1948-ci ildə stalinist təzyiqlərə məruz qalmış və 1954-cü ildə bəraət almışdırş Şaqaan-Arıq məktəbinə rəhbərlik etmiş, bir çox tədris kitablarının tərcüməsində iştirak etmişdir. Millətçi Ədəbiyyat Mərkəzinin rəhbərliyini yerinə yetirmişdir. Tuva Sənət-Teatr Mərkəzinin ədəbiyyat bölməsinin müdiri olmuşdur.

Ədəbi fəaliyyətə 1933-cü ildə başladı. 1939-cu ildə işıq üzü görən ilk kitab müəllif Tuvanın versifikasiya qanunlarını müəyyənləşdirməyə çalışdığı “Gənc yazarlara kömək etmək” ədəbi kitabı idi. İlk əsərləri toplusu 1973-cü ildə nəşr olunmuşdur. Kitablar rus dilində nəşr olunmuşdur: "Ad günü" (1963), "Həyat qışqırıqları" (1967), "Kranlar uçanda". Tuvan ədəbiyyatında ilk şeirinə - "Yoxlama" (1944). Tuvan dilindəki tərcümələrində kitablar nəşr olunmuşdur: V. Şekspirin “Romeo və Cülyetta”, Puşkinin “Yevgeniy Onegin”, A. Tolstoyun “Nikitanın uşaqlığı”, “Artamonovlar işi”, M.Qorkinin “Qız və ölüm”, “Hacı Murat” "L. Tolstoy," Kapitan Saburovun Feat "K. Simonov, M. Şolokhov tərəfindən" Bakirə Torpaq Yıxıldı ". Tuvan dilindən Tuvan yazıçılarının rus hekayələrinə tərcümə edilmişdir. Tərcüməçi kimi Sergey Purbinin yaradıcılığının zirvəsi romanın Tuvan dilində "Yevgeniy Onegin" şeirlərindəki nəşri idi. S. Pürby J. Künzegesh, A. Darjai, S. Tamba müəllimləri idi.

Əsərləri

1930-cu ildə yazıçılıq fəaliyyətinə başlamışdır. Əsərləri bunlardır:

1. «Çeçek» (1939)
2. «Kızıl koştu» (1942)
3. "Anıyak çogaalçılarga duza" (1939)
4. «Küderek dugayında çeçen çugaalar»,
5. «Ergeppey dugayında tooju» denemeler,
6. «Inakşıldı kamnaar herek
7. «Kızıl üyer»,
8. «Açılıg salçaaşkın».
9. «Kızıl koş» (1942),
10. «Ertenginiñ ırı» (1944),
11. «Çurttalganıñ ayalgazı» (1958),
12. «Şınappaynıñ çugaazı» (1960),
13. «Delgemnerje oruk» (1961),
14. «Çaa üye şapkınçızı» (1962),
15. «Şılgalda» (1966),
16. «Mergen biçiiler bolgaş melegey küçütenner» (1968),
17. «Çarılbazım çalıı nazın» (1970),
18. «Çogaaldar çıındızı» (1973),
19. «Söölgü şülükter» (1976),
20. «Öşpes odum» (1982),
21. «Ayan tudup çedip keldim» (1993)

Tərcümələri

1. V.Şekspir «Romeo bile Djuleta»,
2. A.Puşkin. «Evgeniy Onegin»,
3. L.Tolstoy. «Hacı Murat»,
4. M.Qorki. «Artomonovtarnıñ heree».

İstinadlar

1. "Sergey Pürbü". kyzyl-online.ru. 28 iyun 2020 tarixində .
2. "Литературная неделя «Тыва чогаалдын шинчээчизи - Сергей Бакизович Пюрбю» Сут-Хольской ЦБС". lib.rtyva.ru. 19 sentaybr 2013. 22 fevral 2015 tarixində .
3. "Сергей Пюрбю". tuva.asia. 28 iyun 2020 tarixində .
4. "Sergey Pürbünün ədəbi fəaliyyəti". enterasia.ru. 28 iyun 2020 tarixində .
5. "ЧҮГҮРҮК УГААН БОЛГАШ САЛЫМ-ЧАЯАН". narod.ru. 28 iyun 2020 tarixində .
6. "Sergey Pürbünün əsərləri". tuvaonline.ru. 28 iyun 2020 tarixində .