Vikipediya azad ensiklopediya Send Krik QətliamıHindu müharibələriTarix 1864 cü il 29 noyabrYeri Kayova KoloradoNəticəsi

Vikipediya azad ensiklopediya Send Krik QetliamiHindu muharibeleriTarix 1864 cu il 29 noyabrYeri Kayova KoloradoNeticesi ABS nin qelebesiMunaqise terefleriABS Sayenler Arapaho xalqiKomandan lar Con Civinqton Qara Qazan basci Tereflerin quvvesi700 60 200Itkiler24 olu 52 yarali 163 olu esasen qadinlar ve usaqlar Vikianbarda elaqeli mediafayllarQara Qazan qebile bascisi Con Civinqton Send Krik Qetliami Polkovnik Con Cevinqtonun komandanligi altinda amerikalilarin muntezem qosunlarinin ve konullulerinin Send Krik cayi uzerindeki sayenlerin ve arapaxolarin dusergesine hucumu Umumi melumat span 1868 ci il 29 sentyabr Arapaho sayen ve kayovalilarin qebile bascilari Denverde danisiq apararken 1858 ci ilde Kolorado daglarinda qizil tapildi Payk Pik qizil herisliyi Bu genis hindu rezervasiyalari erazisinden qizil axtaranlarin axininin artmasina sebeb oldu Qizil axtaranlarin artmasi hindularla gelenler arasinda qarsidurmalara getirib cixardi Kolorado hakimiyyeti federal daireleri rezervasiya erazisinin azaldilmasi telebi ile muraciet etdi 1861 ci ilde Qara Qazan ve Ag Antilop da daxil olmaqla alti sayen qebile bascisi ve Sol Elde olan dord arapaho qebile bascisi Fort VizedeABS resmileri ile yeni bir muqavile imzaladilar 3 Bu muqavile ile hindular oz erazilerinin ekserinden imtina etdiler Muqavile hindular ucun cox elverissiz idi Cunki muqavile rezervasiya erazisini 13 defeden cox azaldirdi Aglarin nezareti altinda yasamayacaqlarini deyen sayenlerin Herbi kopekleri muqavileni tanimaqdan imtina etdiler Hindularla amerikalilar arasinda qarsidurmalar davam edirdi 1864 cu ilde Amerika qosunlari muharibe elan etmeden sayenlerin butun yasayis menteqelerini dagitmaga basladi Neticede menteqelerin 10 ni mehv etdiler Leytenant Corc S Ayranin rehberi oldugu bolmeler sayenlerin Kanzasdaki Smoki Hill cayi sahilindeki yay ov dusergesine yaxinlasdilar Hindu qebile bascilari Ariq Ayi ve Ulduz sulh danisiqlari aparmaq ucun gelselerde ancaq oldurulduler Bu hadise Kanzasdaki sayenlerin qisas muharibesine sebeb oldu Kolorado qubernatoru ve qayidan konulluler alayinin komandiri polkovnik Cevinqton ag kockunlerin erzaq ogurlamaqda gunahlandirdiqlari hindulara qarsi sert siyaset yurutmeye cagirirdilar Hindulari seven her kesin cani cehenneme Men hindulari mehv etmek ucun gelmisem Inaniram ki rebbimizin semasi altinda onlarin mehve layiq olduguna ve bunun ucun her vasite yaxsidi Boyuk ve kicik aman vermeden her kesi oldurun ve bas derilerini soyun Polkovnik Con Milton Cevinqton Lakin Qara Qazan ve Sol Elin rehberlik etdiyi sayen ve arapaho qebileleri Send Krikde kicik bir rezarvasiyada yerli sakinlerle barisiq seraitinde yasamaga razi oldular Kolorado hakimiyyeti ile danisiqlardan sonra 800 e yaxin dinc hindu muharibe aparan hindulardan ferqlenmek ucun dusergelerini amerikalilar terefinden mueyyen edilmis yerde qurdular Sulh dusergesini Amerika qosunlarinin hucumundan qorumaq ucun Qara Qazan oz cadirinin uzerine hakimiyyet terefinden ona teqdim edilmis boyuk bir Amerika bayragi dalgalandirmisdi Hakimiyyetin vedlerine inanan ekser kisiler bizon ovlamaq ucun dusergeni terk etmisdiler Qadinlar ve usaqlar ile birlikde yalniz 60 a yaxin doyuscu qalmisdi Qetliam span Noyabrin 28 de dusmen hindularin aylarla neticesiz axtarislarindan sonra Koloradonun 1 ci ve 3 cu suvari alaylarinin 700 doyuscusu ve atli konulluler polkovnik Cevinqtonun rehberliyi ile dinc hindularin dusergesine yaxinlasdilar Noyabrin 29 na kecen gece esgerler ve konulluler evvelceden qelebelerini qeyd ederek icki meslisi qurdular 1864 cu il noyabrin 29 u seheri Cevinqton esgerlerine dusergeye hucum etmeyi emr etdi Kapitan Silas Soul ve 1 ci Kolorado Suvari alayinin leytenanti Cozef Kramer emre tabe olmaqdan imtina etdiler ve tabeliyinde olanlara ates acmamaq emrini verdiler Ancaq esgerler ates acdiqdan derhal sonra dusergenin ustundeki qaldirilmis Amerika bayragi ve ag bayraqdan asili olmayaraq qalan hisseler derhal dusergeye hucum etdiler Hucum hindular ucun tamamile gozlenilmez oldu bezileri atlara minnereq cayin axini boyu qacmaga basladilar Oldurulen ilk insanlardan biri amerikalilarla barisiq imzalamis yetmis bes yasli sayen qebile bascisi Ag Antilop idi Ag insanlarin sehven hucum etdiyine inanan arapaho qebilesi bascisi Sol El ellerini sinesine sixaraq tufeng ve artilleriya atesi altinda dayanmisdi O olumcul yaralansada doyus bolgesinden cixarildi ve bir nece gun sonra oldu Hucumda istirak eden atli konulluler qasmaq isteyen insanlarin yolunu kesmek ucun onlari teqib edirdiler Esgerler ise yavas yavas onlarin ardinca gederek hindu dusergesini temizleyirdiler Kanyonun cenub yamacindan artilleriya qacan insanlari atese tuturdu Bezi hindular ozlerini cay qumuna basdirmaga calisirdilar Saylari ele de cox olmayan sayen ve arapaho doyusculeri qadin ve usaqlarin yaxinliqdaki tepelerde siginmaq ucun geri cekilmesini temin edirdiler Hindu doyusculeri dord saat muqavimet gosterse de ekseriyyeti helak oldu Sag qalanlar ise cayin yuxari axarina dogru cekildiler Onlarin aralarinda qebile bascisi Qara Qazan da var idi Cevinqtonun esgerleri cox vehsilik toretdiler Onlar oldurulmus kisilerin basinin derisini soyub qadinlarin doslerini kesdirdiler Cesedler taninmaz hala salinmisdi Hec bir muqavimet gostermeyen qadinlar ve usaqlar oldurulur yaralilar sag qoyulmurdu Hindularin cesedlerini gordum hisselere bolunmusduler tesevvur etmek mumkun deyil cox sarsidicidi taninmaz halda kicik parcalara kesilmis qadinlar bicaqlarla bas derisi aciq kelle sumuyu iki ayliq korpeler korpelerden tutmus doyusculere qeder her yasda insanlar var idi Ve bu vehsiliyi kim etmisdir elbetteki ABS ordusu Con S Smit Konqres Komissiyasinin ifadeleri 1865Barmaqlar ve qulaqlar bezek esyalari ile birlikde bedenlerden kesilmisdi Kanyonun dibinde qelan aebile bascisi Ag Antilopun cesedine xususi diqqet yetirilmisdi Esgerler onun bas derisini soymaqdan elave onun burnunu qulaqlarini ve yanaqlarini canta duzeltmek ucun kesmisdiler Sten Hoyq Hetta gederken de esgerler dusergede tapilan yaralilari qetle yetirmeye davam edir hind cadirlarini talan edir ve atlari qacirirdilar Qetliamdan sonra Cevinqtonun esgerleri parcalanmis cesedlerin o cumleden qurbanlarin cinsiyyet orqanlarini ve hetta insan embrionlarini trofey seklinde gotururduler Onlar oz qenimetler ini Denver sakinlerine gosterir kisi ve qadin cinsiyyet orqanlarini yalniz yeherlerden asmir hem de slyapalarini da bezeyirdiler Itkiler span Qetliami arasdiran Konqres komissiyasinin qarisinda Cevinqton 500 600 hindu doyuscusunun oldurulduyunu iddia edirdi Tarixci Alan Brinkli 133 hindunun qetle yetirildiyini onlardan 105 neferinin qadin ve usaq oldugunu yazirdi Belyj ochevidec Dzhon S Smit soobshal o 70 80 ubityh indejcah vklyuchaya 20 30 voinov Ag sahid Con Smit 70 80 neferin oldurulduyunu ve onlarin arasina 20 30 doyuscunun de daxil oldugunu soyleyirdi Bu da Brinklinin oldurulen doyuscu sayi barede melumatlarla uygun gelirdi Hucum esnasinda dusergede olan ve yaralanan anasi hindu qadin ag amerikali Villiyam Bentin oglu Corc Bent hindularin itkileri ile bagli ferqli reqemler saslendirirdi 1889 cu il martin 5 de o 137 helak olan barede yazirdi 28 doyuscu ve 109 qadin ve usaq Lakin ahil yasinda 1913 cu il aprelin 30 da oldurulmus ve cox sayda yaralidan texminen 53 kisi ve 110 qadin ve usaq haqqinda melumat verirdi Hindularin sayinin az olmasi sebebinden bezi tayfalar ucun qadin ve usaq itkisi cox agir bir zerbe idi Ilkin hesabatlarda 10 oldurulen ve 38 yarali amerika esgeri haqda melumat verilirdi Lakin sonda hesabatlarda 1 ci suvari alayinda 4 olu ve 21 yarali 3 cu alayda 20 olu ve 31 yarali eksini tapmisdir Belelikle cemi 24 nefer oldurulmus 52 nefer ise yaralanmisdir Hucumun qefil ve quvvelerin coxlugunu nezere alinaraq amerika ordusunun itkisi hedden artiq olmusdur Di Braun coxlu itkilerin Cevinqtonun serxos esgerlerinin dostluq atesinin neticesi oldugunu yazirdi lakin diger menbelerde bu ferziyye tesdiqlenmir Qetliamin neticeleri span Moci amerikalilarin esirlyinde Qetliamdan sag qurtulan ve sonra doyuscu olan sayen qebilesinden qadin Sand Krik qetliami sayenlerin enenevi icma sistemini siradan cixardi Ag insanlarla sulh terefdari olan bascilar olduruldu Hemise yadlarla her hansi bir sulhun baglanmasina ve onlarin rezervasiyalarda meskunlasmasina qarsi cixan Doyuscu Kopeklerin tesiri guclendi Sayenler oldurulen yaxinlarinin qisasini almaq isteyi ile alisib yanirdilar Aglarla dinc seraitde yasamaq arzusunda olan lakin hec bir sebeb olmadan qetliama ugrayan sulhsever hindular qetliamindan sonra fikirlerini deyisdiler Cenub ve simal sayenleri simal arapaho ve lakota tayfalari birleserek amerikalilara qarsi iyirmi ilden cox davam eden muharibede istirak etdiler 1865 ci ilin qisinda birlesmis siu sayen ve arapaho tayfalarinin herbi emeliyatlari qadin ve usaqlar da daxil olmaqla bir cox ag kockunun qaretine ve olumune sebeb oldu Bu qarsidurmalara son noqte yalniz 1890 ci ilde Yarali diz Vundet Ni deresindeki qetliamdan sonra qoyuldu ABS hokumeti polkovnik Cevinqtonun hereketlerinin arasdirilmasi ucun komissiya yaratmisdir ABS hokumeti Sand Krikdeki hadiselerde ozunun gunahkar oldugunu etiraf etdi ve sag qalan sayen ve arapaholara tezminat odemeye razi oldu Koloradonun qubernatoru istefaya gonderildi ancaq polkovnik Civinqtonun yegane cezasi onun siyasi ambisiyalarinin dagilmasi idi Incesenetde span Sand Krik qirgini bir cox filmlerde eksini tapmisdir Mavi geyinmis esger Xirda boyuk insan ve Qerbe dogru mini seriali Ehemiyyetli deyisikliklerle edebiyyatda Emilio Salqari Uzaq Qerbde romaninda hadiseker haqda behs edilir Edebiyyat span Grinnell Dzh Srazhayushiesya shajeny ZelObyvatel 1994 222 s Stukalin Yu Horoshij den dlya smerti Geleos 2005 384 s ISBN 5 8189 0323 0 Hoig Stan The Sand Creek Massacre Norman OK University of Oklahoma Press 1977 ISBN 978 0 8061 1147 6 Hoig Stan The Peace Chiefs of the Cheyennes Norman OK University of Oklahoma Press 1980 ISBN 978 0 8061 1573 3 Michno Gregory F Battle at Sand Creek El Segundo CA Upton and Sons Publishers 2004 ISBN 978 0 912783 37 6 Hyde George E Life of George Bent Written from His Letters Ed by Savoie Lottinville Norman OK University of Oklahoma Press 1968 ISBN 978 0 8061 1577 1 Istinadlar span Gwynne S C Empire of the Summer Moon Quanah Parker and the Rise and Fall of the Comanches the Most Powerful Indian Tribe in American History Scribner New York 2010 p 220 ISBN 978 1 4165 9105 4 Sand Creek Massacre names Cheyenne Language Web Site 28 iyun 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 aprel 2012 Treaty with the Arapaho and Cheyenne 1861 Treaty of Fort Wise 12 Stat 1163 Feb 15 1861 p 810 Hoig 1980 p 63 Michno Encyclopedia p 137 Brown Dee War Comes to the Cheyenne Bury my heart at Wounded Knee Macmillian 2001 1970 86 87 ISBN 978 0 8050 6634 0 PBS Who is the Savage Arxivlesdirilib 2019 06 10 at the Wayback Machine 2001 THE WEST FILM PROJECT and Brown 1970 p 87 88 Brown 1970 p 91 Vposledstvii Silas Soul daval pokazaniya protiv polkovnika Chivingtona i vskore posle etogo byl ubit v Denvere Grinnell Dzh Srazhayushiesya shajeny ZelObyvatel 1994 S 115 Morley Judy Mattivi Our People Southern Arapahos Are Part of Boulder s Spirit Boulder Magazine 2005 Michno Battle at Sand Creek p 235 Grinnell Dzh Srazhayushiesya shajeny ZelObyvatel 1994 S 116 PBS PBS The West 14 mart 1865 13 may 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 may 2009 Hoig Stan The Sand Creek Massacre Norman University of Oklahoma Press 2005 1974 seh 153 ISBN 978 0 8061 1147 6 Report of the United States Congress Joint Committee on the Conduct of the War 1865 26 fevral 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 dekabr 2019 Testimony of Colonel J M Chivington April 26 1865 to the Joint Committee on the Conduct of the War Arxivlesdirilib may 13 2011 at the Wayback Machine New Perspectives on the West Documents on the Sand Creek Massacre PBS Brinkley Alan American History a survey New York McGraw Hill 1995 ISBN 978 0 07 912114 1 p 469 Michno Battle at Sand Creek p 241 Berthrong p 220 Sand Creek Massacre National Historical Site Arxivlesdirilib 2013 09 30 at the Wayback Machine quotes from his letter Michno Battle at Sand Creek Hoig The Sand Creek Massacre Kateqoriyalar Elifba sirasina gore herbi munaqiseler1864 cu ildeki munaqiseler1864 cu ildeki hadiselerGizli kateqoriya ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifeler