Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Salyan mahalı — Şirvan xanlığının inzibati ərazilərindən biri.
| Mahal | |
| Salyan mahalı | |
|---|---|
| Daxildir |  Təbriz bəylərbəyliyi, Rus idarəçiliyi, Quba xanlığı Şirvan xanlığı |
| İnzibati mərkəz | Salyan |
| Naib |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 1400 ailə nəfər |
 Şirvan xanlığının mahalları. 18-ci əsrin sonu | |
Tarixi
Şamaxı xanlığının qonşu xanlıqlarla Salyan uğrunda mübarizəsi daha çox diqqəti cəlb edir. Ona görə ki, Salyan mahalında Mustafa xanın 1400 ailə yaşayan 25 mülkü var idi (2, 176). 1789-cu ildə Qubalı Fətəli xanın ölümündən sonra Mustafa xan Salyana sahib olur. 1799-cu ildə xanlığın ərazisini, xüsusilə Ağsu şəhərini dəhşətli taun xəstəliyi bürüyür. Yaranmış vəziyyətdən qubalı Şeyxəli xan istifadə edərək Salyanı ələ keçirir. Çar I Pavel Şeyxəli xanın "könlünü almaq üçün" 1799-cu il sentyabrın 1-də verdiyi fərman ilə onu bəzi ərazilərlə birlikdə Salyanın da hakimi elan etmişdir. Lakin Şeyxəli xan Dərbəndə qayıdan kimi Salyan hakimləri və yerli əhalinin təklifi ilə Mustafa xan yenidən Salyana sahib olur.
Bu mahalda 1821-ci ildə Salyan, Seyidan Şahsevən, Əhmədbəyli, Novruzəlibəyli, Məmmədəlibəyli, Qaramanlı, Bayat, Surra, Xocaçobanlı, Arbatan, Qızılağac, Ərəbqardaşbəyli, Gəzəmənarxı, Marışlı, Şilli, Sarvan, Şorsulu-Xilli, Ballıca, Beşdəli, Ərdəbilli kəndləri vardı.
Salyan mahalının sakinləri əkinçilik, üzümçülük, balıqçılıq, çaparlıq, arabaçılıq, duz istehsalı. tüccarlıq, dəmirçilik, dülgərliklə məşğul olurdular.
24 kəndin daxil olduğu Salyan mahalı Şamaxı xanı Mustafa xanın xüsusi mülkiyyətində olmuşdur. Hacı Zeynalabidin Şirvani "Büstan-üs-siyahə" əsərində göstərirdi ki, "Salyanın şərq və cənub tərəfi Gilan dənizinə bitişikdir. Onun bir tərəfi Kür çayına və Muğan səhrasına yapışıqdır, uzunluğu fərsəxə, eni isə təqribən 10 fərsəxə bərabərdir. İki minə qədər ev vardır".
1824-cü il məlumatına əsasən, Salyanın əsas kəndləri Arbatan, Marışlı, Salyan, Bayat, Sarvan, Qızılağac olmuşdur. Həmin kəndlərin hamısı Qızıl balıq tutmaqla məşğul olmuşlar. Qızılağac lənkəranlı Mir Həsən xanın qardaşı Məmməd bəyə məxsus olmuşdur. Qızılağacda yaşayan 30 ailə 1805-ci ildə Talış xanlığının ərazisindən buraya gəlmişdir. Arbatan Salyan mahalının əsas mərkəzi idi. Qaramanlı kəndi Mustafa xanla İrana keçən Mirzə Abdulla bəyə və Əhmədbəyli Məmmədəli oğluna məxsus olmuşdur. Mənbələrdə Salyan mahalında 1400-dən çox ailənin olması qeydə alınmışdır.
Salyanın balıq ticarətindən gələn gəlirdən Rusiya-Həştərxan tacirləri Şamaxı xanlığına 40-50-min rubl məbləğində pul ödəyirdilər. Onların balıq vətəgələri Kür çayının cənubunda yerləşirdi. Bundan əlavə, Salyan əhalisi də balıq ticarətindən Şamaxı xanına ödənc verirdi. Salyanın yol kənarında olan üç kəndindən əhali duz toplayırdı. Yığılan duzun gəlirləri Mustafa xanın həyat yoldaşı Qazıqumuqlu Surxay xanın qızı Paxay Bikəyə məxsus olmuşdur.
Hakimlər
- Qarde Əli bəy (Qardaşəli, Qəribəli) (?-?)
- Məhəmmədhüseyn bəy (?-?)
- Gərdəli bəy (?-1727)
- Güləhməd bəy (1727-1732)
- Əliqulu xan Şahsevən (1732-1734)
İstinadlar
- Bayramova Nailə. (PDF). Bakı: "Təhsil". 2009. səh.44. Archived from the original on 2016-12-28. İstifadə tarixi: 2018-02-21.
- Şirvani H.Z. Büstan-üs-siyahə (fars dilindən tərcümə M.R.Əsgərlinindir). Bakı. 1962 – AMEA TİEA, inv.4740, fond 1, siy.ll. vərəq 1270
- Əsədov F. Talış xanlığı. Bakı, Çənlibel nəşriyyatı, 1998, s. 58
- ARDTA,f. 91.6,siy.1,1-9
- Броневский СБ. Новейшие географические и исторические известия о Кавказе, ч.II, М. 1823,, 157
- ARDTA,f. 24.siy.1,1-9
Xarici keçidlər
- Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03.[ölü keçid]
- Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Salyanlı xanım Pyotrun zabitlərini necə qətlə yetirdi" (az.). axar.az. İstifadə tarixi: 2017-04-10.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Salyan mahali Sirvan xanliginin inzibati erazilerinden biri MahalSalyan mahaliDaxildir Tebriz beylerbeyliyi Rus idareciliyi Quba xanligi Sirvan xanligiInzibati merkez SalyanNaib Qarde Eli bey Qardaseli Qeribeli Mehemmedhuseyn bey Gerdeli bey 1727 Gulehmed bey 1727 1732 Eliqulu xan Sahseven 1732 1734 EhalisiEhalisi 1400 aile neferSirvan xanliginin mahallari 18 ci esrin sonuTarixiSamaxi xanliginin qonsu xanliqlarla Salyan ugrunda mubarizesi daha cox diqqeti celb edir Ona gore ki Salyan mahalinda Mustafa xanin 1400 aile yasayan 25 mulku var idi 2 176 1789 cu ilde Qubali Feteli xanin olumunden sonra Mustafa xan Salyana sahib olur 1799 cu ilde xanligin erazisini xususile Agsu seherini dehsetli taun xesteliyi buruyur Yaranmis veziyyetden qubali Seyxeli xan istifade ederek Salyani ele kecirir Car I Pavel Seyxeli xanin konlunu almaq ucun 1799 cu il sentyabrin 1 de verdiyi ferman ile onu bezi erazilerle birlikde Salyanin da hakimi elan etmisdir Lakin Seyxeli xan Derbende qayidan kimi Salyan hakimleri ve yerli ehalinin teklifi ile Mustafa xan yeniden Salyana sahib olur Bu mahalda 1821 ci ilde Salyan Seyidan Sahseven Ehmedbeyli Novruzelibeyli Memmedelibeyli Qaramanli Bayat Surra Xocacobanli Arbatan Qizilagac Erebqardasbeyli Gezemenarxi Marisli Silli Sarvan Sorsulu Xilli Ballica Besdeli Erdebilli kendleri vardi Salyan mahalinin sakinleri ekincilik uzumculuk baliqciliq caparliq arabaciliq duz istehsali tuccarliq demircilik dulgerlikle mesgul olurdular 24 kendin daxil oldugu Salyan mahali Samaxi xani Mustafa xanin xususi mulkiyyetinde olmusdur Haci Zeynalabidin Sirvani Bustan us siyahe eserinde gosterirdi ki Salyanin serq ve cenub terefi Gilan denizine bitisikdir Onun bir terefi Kur cayina ve Mugan sehrasina yapisiqdir uzunlugu fersexe eni ise teqriben 10 fersexe beraberdir Iki mine qeder ev vardir 1824 cu il melumatina esasen Salyanin esas kendleri Arbatan Marisli Salyan Bayat Sarvan Qizilagac olmusdur Hemin kendlerin hamisi Qizil baliq tutmaqla mesgul olmuslar Qizilagac lenkeranli Mir Hesen xanin qardasi Memmed beye mexsus olmusdur Qizilagacda yasayan 30 aile 1805 ci ilde Talis xanliginin erazisinden buraya gelmisdir Arbatan Salyan mahalinin esas merkezi idi Qaramanli kendi Mustafa xanla Irana kecen Mirze Abdulla beye ve Ehmedbeyli Memmedeli ogluna mexsus olmusdur Menbelerde Salyan mahalinda 1400 den cox ailenin olmasi qeyde alinmisdir Salyanin baliq ticaretinden gelen gelirden Rusiya Hesterxan tacirleri Samaxi xanligina 40 50 min rubl mebleginde pul odeyirdiler Onlarin baliq vetegeleri Kur cayinin cenubunda yerlesirdi Bundan elave Salyan ehalisi de baliq ticaretinden Samaxi xanina odenc verirdi Salyanin yol kenarinda olan uc kendinden ehali duz toplayirdi Yigilan duzun gelirleri Mustafa xanin heyat yoldasi Qaziqumuqlu Surxay xanin qizi Paxay Bikeye mexsus olmusdur HakimlerQarde Eli bey Qardaseli Qeribeli Mehemmedhuseyn bey Gerdeli bey 1727 Gulehmed bey 1727 1732 Eliqulu xan Sahseven 1732 1734 IstinadlarBayramova Naile PDF Baki Tehsil 2009 seh 44 Archived from the original on 2016 12 28 Istifade tarixi 2018 02 21 Sirvani H Z Bustan us siyahe fars dilinden tercume M R Esgerlinindir Baki 1962 AMEA TIEA inv 4740 fond 1 siy ll vereq 1270 Esedov F Talis xanligi Baki Cenlibel nesriyyati 1998 s 58 ARDTA f 91 6 siy 1 1 9 Bronevskij SB Novejshie geograficheskie i istoricheskie izvestiya o Kavkaze ch II M 1823 157 ARDTA f 24 siy 1 1 9Xarici kecidlerFariz Xelilli Tarix uzre felsefe doktoru Sirvan xanliginin suqutu ozunden sonra qalanlar az Musavat az Istifade tarixi 2017 04 03 olu kecid Fariz Xelilli Tarix uzre felsefe doktoru Salyanli xanim Pyotrun zabitlerini nece qetle yetirdi az axar az Istifade tarixi 2017 04 10 Hemcinin baxSirvan xanligi