Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bu məqaləni lazımdır. |
Sürtkü materialları — neftin distillə edilməsi nəticəsində alınan məhsullardır.
Sürtkü materillarının oksidləşməsi
Sürtkü materialları müxtəlif funksiyaları, məsələn, enerjinin ötürülməsi və yeyilməyə qarşı mühafizısini yerinə yetirməlidirlər. Əksər hallarda sürtkü materiallarının işləmə müddətini baza yağının oksidləşməsi məhdudlaşdırır. Sürtkü materillarının oksidləşməsinin əsas əlamətləri – baza yağının rənginin dəyişilməsi və xarakterik yanma qoxusunun əmələ gəlməsi, sonrakı mərhələlərdə isə yağın kinematik özlülüyünün kifayyət qədər artmasıdır. Lakin antioksidantların istifadəsi bu prosesi əhəmiyyətli dərəcədə ləngidə bilər.
Oksidləmənin mexanizmi
Sürtkü materiallarının oksidləşməsini 2 prosesə bölmək olar: sürtkü materialının molekulalarının oksigenlə reaksiyası nəticəsində gedən oksidləşmə və yüksək temperaturlarda olan termiki parçalanma (krekinq). Oksidləşmə prosesi sürtkü materialının istismar müddətinə təsir edən ən əsas proseslərdən biridir. Oksidləşmə prosesi nəticəsində alınan məhsullar: alkilhidroperoksidlər (ROOH) , dialkilperoksidlər (ROOR"), spirtlər (ROH) aldehidlər (RCHO), ketonlar (RR"C=O), karbon turşuları (RCOOH), mürəkkəb efirlər (RCOOR") və s. Polikondensləşmənin nəticəsində yüksək molekulalı oksidləşmə məhsulları əmələ gəlir ki, bu da oksidləşmiş yağın özlülüyünün artmasına səbəb olur. Bu məhsulların sonrakı polimerləşməsi və polikondensləşməsi nəticəsində yağda həll olunmayan polimerlər yaranırr və qurum və lak kimi çöküntülərə çevrilirlər. Oksidləşmə məhsullarının çoxu korroziyanın əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır. Bundan əlavə alkilperoksiradikalların metal səthinə təsiri korroziyaya və yeyiləməyə gətirib çıxarır. Karbohidrohen əsaslı olmayan sürtkü yağlarının oksidləşmə prosesi fərqli yolla gedir: polimer strukturunun parçalanması və polietilenglikolların oksidləşməsi yağın özlülüyünün azallmasına gətirib çıxarır.
Antioksidantlar
Antioksidantlar – oksidləşmə prosesinin qarşısını alan məhsullardır. Antioksidantları iki qrupa bölmək olar: ilkin (radikalları qəbul edən) və ikinci tip (peroksidləri parçalayan). İlkin antioksidantlar radikallarla reaksiyaya girmək üçün sürtkü yağının molekulaları ilə rəqabətə girir, bu da zəncirin artması ilə müşahidə olunur. Onlar radikalların oksidləşmə məhsulları ilə reaksiyaya girir, və nəticədə alınan qeyri-reaktiv radikallar avtooksidləşmə prosesinin inkişafını dayandırır. İknci tip antioksidantlar hidroperoksidləri qeyri-radikal məhsullara çevirir, bununla da zəncirin artmasının qarşısını alır. Sürtkü yağlarının oksidləşməsinin sürətinin maksimal dayandırılması antioksidant və dezaktivləşdiricinin qarışığının istifadəsi ilə təmin edilir.
Mühafizəedici sürtkülər
Mühafizəedici sürtkülər – sürtkülərin iqlim amillərindən, mühafizə olunmuş texnikanın saxlanma şəraitindən, sürtgülərin istifadə məqsədlərindən(maşınların, mühərriklərin, mexanizmlərin və başqa məmulatların səthlərinin daxili və zahiri mühafizəsi üçün) asılı olaraq işlədilir. Iqlim amilləri temperatur, çöküntü əmələ gətirmə, havanın rütubətivə s. ilə səciyyələnir. Mühafizə olunmuş texnikanın saxlanma şəraitləri çox müxtəlif ola bilər. texnikanın bəzi növləri, cihazlar və mexanizmlər daim temperatur və havanın minimum rütubətli binalarda saxlanılır. Bir sıra hallarda mühafizə olunmuş texnikanın saxlanılması üçün qızdırılan binalardan, əksər hallarda isə qızdırılmayan binalardan və örtüklərdən isifadə olunur. Əksər texnikalar açıq meydançalarda saxlanılır. Mühafizə olunmuş texnikanın saxlanma şəraitləri yüngül, orta, sərt və xüsusi sərt şəraitlərə bölünür. Yüngül şəraitlər zəIf rütubətlə təmin olunan və onların yerləşmə yerindən asılı olmayan qızdırılma həyata keçirilən, həmçinin yumşaq və orta iqlim şəraitləri olan qızdırılmayan anbar binalarında yaradılır. Orta şəraitlər ölkənin şimal və onlara bərabər yuyulan rayonlarında, çirkli atmosferi olan sənaye şəhərlərində qızdırılmayan anbar binalarında yaradılır. Sərt şəraitlər texnika örtüklər altında, xüsusi şəraitlər isə açıq meydançalarda saxlanılan zaman yaradılır. əlverişsiz xarici amillərdə(atmosferin yüksək rütubəti və çirklənməsi və s.) texnikanı örtüklər altında saxlayarkən xüsusi sərt şəraitlər yarana bilər.
Fiziki-kimyəvi xassələri
– Təyinatına və tətbiq şətaitinə uyğun olaraq mühafizə sürtküləri onların səthlərə yapışmasını və üstlərində qalmasını təmin edən yüksək adgeziya xassəsinə malik olmalıdırlar; sürtkü qatından keçərək rütubətin, korroziyalı – aktiv qazların və mayelərin metallara diffuziyasının qarşısını almalı; sürtkülərin oksidləşməsi zamanı əmələ gələn turş məhsullarını neytrallaşdırmaq xassəsinə malik olmalı;sabit olmalı və metalların korroziyasına səbəb olan maddələr tərkibində olmamalıdır. Bəzi mühafizəli sürtkü materialları öz tərkibində kimyəvi aktiv məhsullar saxlayırlar. Bu məhsullar öz mühafizə təyinatını təmin etmək üçün metal səthində sıx hemosorbsiya təbəqəsi əmələ gətirməlidirlər.
Əsas istismar xassələri
– Mühafizə sürtkülər məmulatlarda korroziya proseslərinin yaranmasının və inkişafının qarşısını almağı təmin edən kompleks istismar xassələrinə malikdirlər. Mühafizə sürtkülərinin digər istismar xassələri arasında materialların üstündə sürtkülərin mühafizə təbəqəsi yaratmaq xassəsi həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Metalın üstündəki mühafizə təbəqəsi, başlıca olaraq, sürtkülərin tərkibində qatılaşdırıcının və aşqarların olması sayəsində formalaşır. Lakin dispers mühitin özlülüyünün artması ilə sürtkülərin mühafizə xassələri yaxşılaşır. Buna isə daha ağır yağlarda səthi-aktiv maddələrin çox olması kömək edir. Sürtkü yağları əsasında hazırlanmış plastik sürtkülər mühafizə xassələrinə görə yağlardan fərqlənir.
Tərkibi, növləri və tətbiqi
– Ümumi təyinatlı sürtgülərə ГОИ-54п sürtgüləri aiddir. Bu sürtkülər petrolatumu, ДС-11 yağının və serezinin əridilməsi ilə hazırlanır. Tərkibində МНИ-7 aşqarı vardır, suya davamlıdır, sabitdir, yaxşı mühafizə xassələrinə malikdir. Top sürtgüsü qara və əlvan metallardan hazırlanan bütün növ məmulatların zahiri konservasiyası üçün işlədilir.
Mənbə
- Смазочные материалы. Производство, применение, свойства. Справочник под ред. Тео Манга и Уилфрида Дрезеля. Перевод с англ. Под ред В.М.Школьникова. Санкт-Петербург 2012.С.136–138.
- Əliyeva N. T., Cavadova H. Ə., Qurbanov Ə. Ş., Hüseynova E. Ə., Əcəmov K. Y. // yağlar, sürtkülər və texniki mayelər // Bakı – 2018
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Surtku materiallari neftin distille edilmesi neticesinde alinan mehsullardir Surtku materillarinin oksidlesmesiSurtku materiallari muxtelif funksiyalari meselen enerjinin oturulmesi ve yeyilmeye qarsi muhafizisini yerine yetirmelidirler Ekser hallarda surtku materiallarinin isleme muddetini baza yaginin oksidlesmesi mehdudlasdirir Surtku materillarinin oksidlesmesinin esas elametleri baza yaginin renginin deyisilmesi ve xarakterik yanma qoxusunun emele gelmesi sonraki merhelelerde ise yagin kinematik ozluluyunun kifayyet qeder artmasidir Lakin antioksidantlarin istifadesi bu prosesi ehemiyyetli derecede lengide biler Oksidlemenin mexanizmiSurtku materiallarinin oksidlesmesini 2 prosese bolmek olar surtku materialinin molekulalarinin oksigenle reaksiyasi neticesinde geden oksidlesme ve yuksek temperaturlarda olan termiki parcalanma krekinq Oksidlesme prosesi surtku materialinin istismar muddetine tesir eden en esas proseslerden biridir Oksidlesme prosesi neticesinde alinan mehsullar alkilhidroperoksidler ROOH dialkilperoksidler ROOR spirtler ROH aldehidler RCHO ketonlar RR C O karbon tursulari RCOOH murekkeb efirler RCOOR ve s Polikondenslesmenin neticesinde yuksek molekulali oksidlesme mehsullari emele gelir ki bu da oksidlesmis yagin ozluluyunun artmasina sebeb olur Bu mehsullarin sonraki polimerlesmesi ve polikondenslesmesi neticesinde yagda hell olunmayan polimerler yaranirr ve qurum ve lak kimi cokuntulere cevrilirler Oksidlesme mehsullarinin coxu korroziyanin emele gelmesine getirib cixarir Bundan elave alkilperoksiradikallarin metal sethine tesiri korroziyaya ve yeyilemeye getirib cixarir Karbohidrohen esasli olmayan surtku yaglarinin oksidlesme prosesi ferqli yolla gedir polimer strukturunun parcalanmasi ve polietilenglikollarin oksidlesmesi yagin ozluluyunun azallmasina getirib cixarir AntioksidantlarAntioksidantlar oksidlesme prosesinin qarsisini alan mehsullardir Antioksidantlari iki qrupa bolmek olar ilkin radikallari qebul eden ve ikinci tip peroksidleri parcalayan Ilkin antioksidantlar radikallarla reaksiyaya girmek ucun surtku yaginin molekulalari ile reqabete girir bu da zencirin artmasi ile musahide olunur Onlar radikallarin oksidlesme mehsullari ile reaksiyaya girir ve neticede alinan qeyri reaktiv radikallar avtooksidlesme prosesinin inkisafini dayandirir Iknci tip antioksidantlar hidroperoksidleri qeyri radikal mehsullara cevirir bununla da zencirin artmasinin qarsisini alir Surtku yaglarinin oksidlesmesinin suretinin maksimal dayandirilmasi antioksidant ve dezaktivlesdiricinin qarisiginin istifadesi ile temin edilir Muhafizeedici surtkulerMuhafizeedici surtkuler surtkulerin iqlim amillerinden muhafize olunmus texnikanin saxlanma seraitinden surtgulerin istifade meqsedlerinden masinlarin muherriklerin mexanizmlerin ve basqa memulatlarin sethlerinin daxili ve zahiri muhafizesi ucun asili olaraq isledilir Iqlim amilleri temperatur cokuntu emele getirme havanin rutubetive s ile seciyyelenir Muhafize olunmus texnikanin saxlanma seraitleri cox muxtelif ola biler texnikanin bezi novleri cihazlar ve mexanizmler daim temperatur ve havanin minimum rutubetli binalarda saxlanilir Bir sira hallarda muhafize olunmus texnikanin saxlanilmasi ucun qizdirilan binalardan ekser hallarda ise qizdirilmayan binalardan ve ortuklerden isifade olunur Ekser texnikalar aciq meydancalarda saxlanilir Muhafize olunmus texnikanin saxlanma seraitleri yungul orta sert ve xususi sert seraitlere bolunur Yungul seraitler zeIf rutubetle temin olunan ve onlarin yerlesme yerinden asili olmayan qizdirilma heyata kecirilen hemcinin yumsaq ve orta iqlim seraitleri olan qizdirilmayan anbar binalarinda yaradilir Orta seraitler olkenin simal ve onlara beraber yuyulan rayonlarinda cirkli atmosferi olan senaye seherlerinde qizdirilmayan anbar binalarinda yaradilir Sert seraitler texnika ortukler altinda xususi seraitler ise aciq meydancalarda saxlanilan zaman yaradilir elverissiz xarici amillerde atmosferin yuksek rutubeti ve cirklenmesi ve s texnikani ortukler altinda saxlayarken xususi sert seraitler yarana biler Fiziki kimyevi xasseleri Teyinatina ve tetbiq setaitine uygun olaraq muhafize surtkuleri onlarin sethlere yapismasini ve ustlerinde qalmasini temin eden yuksek adgeziya xassesine malik olmalidirlar surtku qatindan kecerek rutubetin korroziyali aktiv qazlarin ve mayelerin metallara diffuziyasinin qarsisini almali surtkulerin oksidlesmesi zamani emele gelen turs mehsullarini neytrallasdirmaq xassesine malik olmali sabit olmali ve metallarin korroziyasina sebeb olan maddeler terkibinde olmamalidir Bezi muhafizeli surtku materiallari oz terkibinde kimyevi aktiv mehsullar saxlayirlar Bu mehsullar oz muhafize teyinatini temin etmek ucun metal sethinde six hemosorbsiya tebeqesi emele getirmelidirler Esas istismar xasseleri Muhafize surtkuler memulatlarda korroziya proseslerinin yaranmasinin ve inkisafinin qarsisini almagi temin eden kompleks istismar xasselerine malikdirler Muhafize surtkulerinin diger istismar xasseleri arasinda materiallarin ustunde surtkulerin muhafize tebeqesi yaratmaq xassesi helledici ehemiyyet kesb edir Metalin ustundeki muhafize tebeqesi baslica olaraq surtkulerin terkibinde qatilasdiricinin ve asqarlarin olmasi sayesinde formalasir Lakin dispers muhitin ozluluyunun artmasi ile surtkulerin muhafize xasseleri yaxsilasir Buna ise daha agir yaglarda sethi aktiv maddelerin cox olmasi komek edir Surtku yaglari esasinda hazirlanmis plastik surtkuler muhafize xasselerine gore yaglardan ferqlenir Terkibi novleri ve tetbiqi Umumi teyinatli surtgulere GOI 54p surtguleri aiddir Bu surtkuler petrolatumu DS 11 yaginin ve serezinin eridilmesi ile hazirlanir Terkibinde MNI 7 asqari vardir suya davamlidir sabitdir yaxsi muhafize xasselerine malikdir Top surtgusu qara ve elvan metallardan hazirlanan butun nov memulatlarin zahiri konservasiyasi ucun isledilir MenbeSmazochnye materialy Proizvodstvo primenenie svojstva Spravochnik pod red Teo Manga i Uilfrida Drezelya Perevod s angl Pod red V M Shkolnikova Sankt Peterburg 2012 S 136 138 Eliyeva N T Cavadova H E Qurbanov E S Huseynova E E Ecemov K Y yaglar surtkuler ve texniki mayeler Baki 2018