Qol basdı rəqsi

Qol basdı çox gözəl rəqsdir. Fazoz kəsməli və ya Hop tək Trabzon el mərkəzində oynanılan çox gözəl rəqsdir.

Tarixçə

Bir anladıya görə 1930-cu illərdə ağaların və dayıların olduğu bir dövrdə ortaya çıxmışdır. O dövrdə Trabzon da mağaralar tapılarmış. Faroz da, Dəyirman dərə də, Arafil boyun da, Poz təpə də. O mağaralarda ağalar dayılar aləm edərlərmiş. O dövrdə əsgərlərin kolluq qüvvətləri varmış, kolluq qüvvətləri bu aləmlərə basqın edərmiş. Aləmçilərdə basılmayaq deyə qapıya erketeler qoyarlarmış, gözçülər yəni. Erketeler kolluq qüvvətlərini gördüyü an içəri xəbər gətirərlərmiş, içəridəkilərdə xəbəri götürdüklərində səslərini qısarlarmış. Başlarlarmışlar söyləməyə batıq səslə "GƏLDİLƏR, BASDILAR, VURDULAR". Qol qüvvətləri belə basqınlar etdiyi üçün oyuna qol basdı deyildiyi iddia edilməkdədir. Bununla birlikdə Anadolunun az haradasa hər yerində Qol oyunu, Qol horonu, Qol havası adlarıyla oynanılan xalq oyunlarının varlığı bu tezisin bir yaraşdırma olduğunu düşündürməkdədir.

Bir başqa anladı isə, Farozlu balıqçıların bərəkətli ovlardan sonra təşkil etdikləri əyləncələrdə hoptek adıyla oynanılan sonradan Faroz kəsməsi adı verilən oyunun 1970lərdə Erkan Ocaqlının oxuduğu Qol basdı türküsündən sonra məşhur olması üzərinədir. Oyunun ən köhnə adı olan Hop tək sözünün mənşəyi bilinməməkdə Slav dilləriylə əlaqəli olduğu irəli sürülməkdədir.

Musiqi

Qol basdı adlı melodiya Nejat Buxara tərəfindən Trabzonda yığılmış və musiqi repertuarına Trabzon melodiyası olaraq keçmişdir. İlk qol basdı qeydi isə taşplağa Trabzon havalarını da oxuyan Görələli Osman Göy tərəfindən tərəfindən 1943-cü ildə edilmiş olub bu gün bilinən melodiyaların bütünündən fərqlidir və hop tək oyununun orijinal kaydesi olması olabiləcəkdir. Bununla birlikdə Qaradənizdə 9/8 lik qol oyunu havaları, 7/8lik qol horonları, Trabzonda dərə boyu qovaqlar, Giresunda metelik olaraq adlandırılan musiqilərin tamamilə qol basdı oynanıla bilməkdədir.

Rəqs

Bu gün qol basdı adıyla oynanılan oyun Anadoluda qol oyunu olaraq bilinən oyunlardan həm çox daha sürətli həm də figürsel və addımlama texnikası baxımından fərqlidir. Qol basdı da bölgəyə uyğun avar çəkmə, üzmə, şəbəkə atma, qarmaq atma, şəbəkə çəkmə, balıq tutma kimi yerli insanların uğraşlarını işarələdiyi iddia edilən gəlişi gözəl hərəkətlər vardır. Amma son illərdə oyunun məşhurluq qazanmasıyla daha da hərəkətli bir hal götürmüşdür. Xüsusilə Avropa Türkləri bu oyunu, oyuna yeni hərəkətlər əlavə edərək inkişaf etdirmişlər. Oynaması zövqlü, hərəkətləri komik amma çətin, izləməsi kef verən bir oyun olan qol basdı, son dövrdə Trabzonlu universitet şagirdlərinin Youtube saytında nümayiş olunan klipləri və 1. Qaradəniz Oyunları ilə birlikdə tanınmağa başlanmışdır. Ayrıca; Trabzon Gənclik Mərkəzi bünyəsində keşan və dəsmaldan edilən geyimlərlə təchiz edilən 30 adamdan ibarət yaranan bir qrup qurulmuşdur. Trabzon idman 'lu futbolçularında bəzi qalibiyyətlərin ardından sahədə sərgilədikləri qol basdı nümayişləridə müsbət olaraq bu oyunun yayılmasını təmin etməkdədir.

İstinadlar