Qiymət indeksi (ing.Price index) — müəyyən zaman müddətində və ərazidə (ölkə, region) verilmiş əmtəə və xidmətlərin qiymətindəki orta dəyişikliyi əks etdirən göstəricidir. Bu statistik göstəricinin yaradılmasında səbəb müxtəlif regionlarda və dövrlərdə qiymətlər arasındakı əlaqəni müəyyən etməkdir. Hazırda Qiymət indekslərindən çox geniş istifadə edilir. Bu indekslər vasitəsi ilə iqtisadiyyatdakı qiymətlərin ümumi səviyyəsi və yaşayış xərcləri müəyyən edilir və gələcək investisiyalar qiymətləndirilir. Həmçinin, daha xüsusi qiymət indeksləri vasitəsilə istehsalçılar hər hansı sektorda planlamalar və qiymət siyasəti həyata keçirirlər. Qiymət indeksləri əsas iki növü var:
İstehlakçı qiymət indeksi ən yaxından izlənən qiymət indeksidir. İstehlakçı qiymət indeksi (Consumer Price İndex) istehlak üçün alınan bütün məhsul və xidmətlərin ümumi qiymətinin ölçüsüdür. Hər ay Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən bu indeks hesablanır.. Hesablandıqdan sonra yeni index əvvəlki dövrün indeksi ilə müqayisə edilir və inflyasiya dərəcəsi hesablanır.
İqtisadçılar indiki qiymətlərlə hesablanmış ÜDM-a nominal ÜDM deyilllər. Bu həmin il ölkə daxilində istehsal olunan bütün son məhsulun dəyərini göstərir. İqtisadi artımı qiymətləndirmək üçün isə bu göstəricini əvvəlki dövrlərlə müqayisə edirlər. Bu zaman bir məsələ ortaya çıxır ki, bəs bütün məhsulların qiyməti 2 dəfə artıbsa, bu da ölkədəki istehsalın 2 dəfə artdığı hesab olunmalıdırmı? İqtisadçıların cavabı “Xeyr”dir. Bunun qarşısın almaq üçün isə Real ÜDM göstəricisindən istifadə olunur. Bu zaman ÜDM indiki yox, baza dövrünün qiymətləri ilə hesablanır. ÜDM deflyatoru isə ölkə daxilində istehsal olunan bütün son istehlak məhsullarının qiymətindəki dəyişikliyi əks etdirir. ÜDM deflyatoru aşağıdakı kimi hesablanır.
İstehlakçı Qiymət İndeksi ilə ÜDM Deflyatorunun fərqi
ÜDM deflyatoru və İQİ (Azərbaycan, 2004-2013-cü illərdə)
İstehlakçı Qiymət İndeksini(İQİ) ÜDM Deflyatorundan fərqləndirən 3 məqam var:
Birinci fərq, ÜDM deflyatoru istehsal olunan bütün əmtəə və xidmətlərin qiymətindəki dəyişikliyi, İQİ isə yalnız istehlakçıların aldığı məhsulların qiymətindəki dəyişikliyi ölçür. Belə ki, yalnız şirkətlər və dövlət tərəfindən alınan məhsulların qiymətindəki yüksələrsə, bu ÜDM deflyatorunda əks olunacaq, İQİ-də isə yox.
İkinci fərq, ÜDM deflyatoru yalnız ölkə daxilində istehsal olunan məhsulların qiymət dəyişikliyini ölçür. Bundan fərqli olaraq İQİ alıcılar tərəfindən alınan idxal məhsullarının qiymətindəki yüksəlmələri və enişləri də əks etdirir. Əgər, ölkəyə idxal olunan hər hansı bir məhsulun, məsələn Toyotanın qiyməti qalxarsa, bu İQİ-də öz əksini tapacaq amma ÜDM deflyatoru dəyişməyəcək.
Üçüncü və daha diqqətyetirilməli olan fərq isə, İQİ-nin müəyyən məhsul və xidmətlərin sabit həcmi, yəni, baza ili kimi götürülmüş dövrdə alınan məhsulun həcmi üzərindən qiymət dəyişikliyini hesablayır. ÜDM deflyatoru isə məhsul və xidmətlərin dəyişən həcmi, yəni hesabat ilində istehsal olunmuş məhsulların həcmi üzərindən hesablanır.
Laspeyres və Paaşe indeksləri
İqtisadçılar əmtəə və ximətlərin baza həcmi ilə hesablanmış qiymət indekslərini Laspeyres İndeksi, dəyişən həcmi ilə hesablanmış qiymət indekslərini isə Paaşe İndeksi adlandırırlar. Sabit əmtəə səbətinə malik indeksə Laspeyres, dəyişkən əmtəə səbətinə malik indeksı isə Paaşe indeksi adlanır.
Laspeyres İndeksi:
Paaşe indeksi:
Hansı indeksinin qiymətlərin dəyişməsinin yaşayış səviyyəsinə təsirini daha yaxşı əks etdirdiyini müəyyənləşdirmək mümkün deyildir. Əgər bir məhsulun qiyməti yüsələrsə, istehlakçılar onu almaq əvəzinə oxşar digər məhsulu da ala bilərlər. Belə olan halda onlar həmin məhsuldan faydalana bilməsələrdə, bu faydanı digər məhsulla müəyyən qədər bərpa edə bilərlər. Yəni, qiymət dəyişikliyi baş verdiyi vaxt məhsullara olan tələbdə fərqlilik yaranır və istehlakçıların aldıqları məhsul səbətində dəyişiklik olur. Əgər qiymət dəyişikliyini Laspeyres indeksi ilə hesablasaq biz bu amili nəzərə almamış olarıq və istehlakçıların faydasındakı azalmanı şişirdərik .
Paaşe indeksi ilə hesabladıqda isə, dəyişmiş səbətdəki məhsulların miqdarı əsasında qiymət dəyişikliyini hesablamış olarıq. Bu da bahalaşmış və növbəti dəfə daha az alınan məhsulun qiymət dəyişikliyini zəif əks etdirər. Nəticə etibarı ilə qiymət yüksəlməsinin gətirdiyi mənfi effekti azaldar. Bir misalla bunu izah edək. İstehlakçıların yalnız alma və armud aldıqlarını fərz edək. Ötən il almanın qiyməti 2 manat, armudun qiyməti isə 3 manat olub. Satılan alma və armudun miqdarı müvafiq olaraq 5 kq və 4 kq olub. Bu il isə almanın qiyməti kəskin artaraq 5 manata yüksəlir. Armudun qiyməti isə sabit qalır. Bu zaman istehlakçılar alma alma əvəzinə armuda üstünlük verirlər. 2 kq alma və 7 kq armud satılır. İndi isə qiymət indekslərini hesablayaq.
Fişer İndeksi
Laspeyres və Paaşe indekslərinin fərqlərini azaltmaq üçün Fişer indeksindən istifadə edilir.
Yuxarıda göstərilən misala Fişer İndeksini tətbiq etsək aşağıdakı nəticəni alarıq:
Amma burada belə, qiymət dəyişikliyinin istehlakçıların rifahına təsirini dəqiq müəyyən etmək mümkün deyildir.
İstinadlar
↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Price_index
N. Gregory Mankiw. Makroekonomi . 6-cı baskı. Editor: Ömer Faruk Çolak. Ankara. 2014. ISBN 978-605-4160-38-9. Səh. 34
Mankiw,G. Economics. 3ed. 2014.səh 512-515
Mankiw G. Macroeconomics. 8th ed. 2013. Səh 24-25
Mankiw G. 2013. Səh 33
N. Gregory Mankiw. Makroekonomi . 6-cı baskı. Editor: Ömer Faruk Çolak. Ankara. 2014. ISBN 978-605-4160-38-9. Səh. 36
Avqust 05, 2021
qiymət, indeksləri, qiymət, indeksi, price, index, müəyyən, zaman, müddətində, ərazidə, ölkə, region, verilmiş, əmtəə, xidmətlərin, qiymətindəki, orta, dəyişikliyi, əks, etdirən, göstəricidir, statistik, göstəricinin, yaradılmasında, səbəb, müxtəlif, regionlar. Qiymet indeksi ing Price index mueyyen zaman muddetinde ve erazide olke region verilmis emtee ve xidmetlerin qiymetindeki orta deyisikliyi eks etdiren gostericidir Bu statistik gostericinin yaradilmasinda sebeb muxtelif regionlarda ve dovrlerde qiymetler arasindaki elaqeni mueyyen etmekdir Hazirda Qiymet indekslerinden cox genis istifade edilir Bu indeksler vasitesi ile iqtisadiyyatdaki qiymetlerin umumi seviyyesi ve yasayis xercleri mueyyen edilir ve gelecek investisiyalar qiymetlendirilir Hemcinin daha xususi qiymet indeksleri vasitesile istehsalcilar her hansi sektorda planlamalar ve qiymet siyaseti heyata kecirirler 1 Qiymet indeksleri esas iki novu var Istehlakci Qiymet Indeksi Inflyasiya UDM deflyatoru Mundericat 1 Istehlakci Qiymet Indeksi 2 UDM deflyatoru 3 Istehlakci Qiymet Indeksi ile UDM Deflyatorunun ferqi 4 Laspeyres ve Paase indeksleri 5 Fiser Indeksi 6 IstinadlarIstehlakci Qiymet Indeksi RedakteIstehlakci qiymet indeksi en yaxindan izlenen qiymet indeksidir Istehlakci qiymet indeksi Consumer Price Index istehlak ucun alinan butun mehsul ve xidmetlerin umumi qiymetinin olcusudur Her ay Dovlet Statistika Komitesi terefinden bu indeks hesablanir 2 Hesablandiqdan sonra yeni index evvelki dovrun indeksi ile muqayise edilir ve inflyasiya derecesi hesablanir 3 I n f l y a s i y a I Q I 1 I Q I 0 I Q I 0 100 displaystyle Inflyasiya frac IQI 1 IQI 0 IQI 0 cdot 100 IQI Istehlakci Qiymet Indeksi UDM deflyatoru Redakte Esas meqale UDM deflyatoruIqtisadcilar indiki qiymetlerle hesablanmis UDM a nominal UDM deyilller Bu hemin il olke daxilinde istehsal olunan butun son mehsulun deyerini gosterir Iqtisadi artimi qiymetlendirmek ucun ise bu gostericini evvelki dovrlerle muqayise edirler Bu zaman bir mesele ortaya cixir ki bes butun mehsullarin qiymeti 2 defe artibsa bu da olkedeki istehsalin 2 defe artdigi hesab olunmalidirmi Iqtisadcilarin cavabi Xeyr dir Bunun qarsisin almaq ucun ise Real UDM gostericisinden istifade olunur Bu zaman UDM indiki yox baza dovrunun qiymetleri ile hesablanir UDM deflyatoru ise olke daxilinde istehsal olunan butun son istehlak mehsullarinin qiymetindeki deyisikliyi eks etdirir UDM deflyatoru asagidaki kimi hesablanir 4 U D M D e f l y a t o r u N o m i n a l U D M R e a l U D M 100 displaystyle UDMDeflyatoru frac NominalUDM RealUDM cdot 100 Istehlakci Qiymet Indeksi ile UDM Deflyatorunun ferqi RedakteUDM deflyatoru ve IQI Azerbaycan 2004 2013 cu illerde Istehlakci Qiymet Indeksini IQI UDM Deflyatorundan ferqlendiren 3 meqam var 5 Birinci ferq UDM deflyatoru istehsal olunan butun emtee ve xidmetlerin qiymetindeki deyisikliyi IQI ise yalniz istehlakcilarin aldigi mehsullarin qiymetindeki deyisikliyi olcur Bele ki yalniz sirketler ve dovlet terefinden alinan mehsullarin qiymetindeki yukselerse bu UDM deflyatorunda eks olunacaq IQI de ise yox Ikinci ferq UDM deflyatoru yalniz olke daxilinde istehsal olunan mehsullarin qiymet deyisikliyini olcur Bundan ferqli olaraq IQI alicilar terefinden alinan idxal mehsullarinin qiymetindeki yukselmeleri ve enisleri de eks etdirir Eger olkeye idxal olunan her hansi bir mehsulun meselen Toyotanin qiymeti qalxarsa bu IQI de oz eksini tapacaq amma UDM deflyatoru deyismeyecek Ucuncu ve daha diqqetyetirilmeli olan ferq ise IQI nin mueyyen mehsul ve xidmetlerin sabit hecmi yeni baza ili kimi goturulmus dovrde alinan mehsulun hecmi uzerinden qiymet deyisikliyini hesablayir UDM deflyatoru ise mehsul ve xidmetlerin deyisen hecmi yeni hesabat ilinde istehsal olunmus mehsullarin hecmi uzerinden hesablanir Laspeyres ve Paase indeksleri RedakteIqtisadcilar emtee ve ximetlerin baza hecmi ile hesablanmis qiymet indekslerini Laspeyres Indeksi deyisen hecmi ile hesablanmis qiymet indekslerini ise Paase Indeksi adlandirirlar Sabit emtee sebetine malik indekse Laspeyres deyisken emtee sebetine malik indeksi ise Paase indeksi adlanir Laspeyres Indeksi I L p n 1 q n 0 p n 0 q n 0 displaystyle I L frac sum p n 1 cdot q n 0 sum p n 0 cdot q n 0 Paase indeksi I P p n 1 q n 1 p n 0 q n 1 displaystyle I P frac sum p n 1 cdot q n 1 sum p n 0 cdot q n 1 Hansi indeksinin qiymetlerin deyismesinin yasayis seviyyesine tesirini daha yaxsi eks etdirdiyini mueyyenlesdirmek mumkun deyildir Eger bir mehsulun qiymeti yuselerse istehlakcilar onu almaq evezine oxsar diger mehsulu da ala bilerler Bele olan halda onlar hemin mehsuldan faydalana bilmeselerde bu faydani diger mehsulla mueyyen qeder berpa ede bilerler Yeni qiymet deyisikliyi bas verdiyi vaxt mehsullara olan telebde ferqlilik yaranir ve istehlakcilarin aldiqlari mehsul sebetinde deyisiklik olur Eger qiymet deyisikliyini Laspeyres indeksi ile hesablasaq biz bu amili nezere almamis olariq ve istehlakcilarin faydasindaki azalmani sisirderik 6 Paase indeksi ile hesabladiqda ise deyismis sebetdeki mehsullarin miqdari esasinda qiymet deyisikliyini hesablamis olariq Bu da bahalasmis ve novbeti defe daha az alinan mehsulun qiymet deyisikliyini zeif eks etdirer Netice etibari ile qiymet yukselmesinin getirdiyi menfi effekti azaldar Bir misalla bunu izah edek Istehlakcilarin yalniz alma ve armud aldiqlarini ferz edek Oten il almanin qiymeti 2 manat armudun qiymeti ise 3 manat olub Satilan alma ve armudun miqdari muvafiq olaraq 5 kq ve 4 kq olub Bu il ise almanin qiymeti keskin artaraq 5 manata yukselir Armudun qiymeti ise sabit qalir Bu zaman istehlakcilar alma alma evezine armuda ustunluk verirler 2 kq alma ve 7 kq armud satilir Indi ise qiymet indekslerini hesablayaq I L 5 x 5 3 x 4 2 x 5 3 x 4 37 22 1 682 displaystyle I L frac 5x5 3x4 2x5 3x4 frac 37 22 1 682 I P 5 x 2 3 x 7 2 x 2 3 x 7 31 25 1 24 displaystyle I P frac 5x2 3x7 2x2 3x7 frac 31 25 1 24 Fiser Indeksi RedakteLaspeyres ve Paase indekslerinin ferqlerini azaltmaq ucun Fiser indeksinden istifade edilir I F I P I L displaystyle I F sqrt I P cdot I L Yuxarida gosterilen misala Fiser Indeksini tetbiq etsek asagidaki neticeni alariq I F 1 628 1 24 1 421 displaystyle I F sqrt 1 628 cdot 1 24 1 421 Amma burada bele qiymet deyisikliyinin istehlakcilarin rifahina tesirini deqiq mueyyen etmek mumkun deyildir 1 Istinadlar Redakte 1 2 https en wikipedia org wiki Price index N Gregory Mankiw Makroekonomi 6 ci baski Editor Omer Faruk Colak Ankara 2014 ISBN 978 605 4160 38 9 Seh 34 Mankiw G Economics 3ed 2014 seh 512 515 Mankiw G Macroeconomics 8th ed 2013 Seh 24 25 Mankiw G 2013 Seh 33 N Gregory Mankiw Makroekonomi 6 ci baski Editor Omer Faruk Colak Ankara 2014 ISBN 978 605 4160 38 9 Seh 36Menbe https az wikipedia org w index php title Qiymet Indeksleri amp oldid 4786563, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
