fbpx
Wikipedia

Qazaxıstan rusları

Avqust 12, 2021

Qazaxıstanda ruslar—Ruslar 2019-cu ilin əvvəlində ölkə əhalisinin 19,32% -ni (3553 232 nəfər) təşkil edirdi.Əsasən Şimali, Mərkəzi və Şərqi Qazaxıstanda, daha az dərəcədə Semireçye və sərhəd bölgələrdə Orenburq vilayətində yaşayırlar. Bu ərazilərdən kənarda onlar yalnız böyük şəhərlərdə yaşayırlar. 1940-1980-ci illərdə ruslar respublika əhalisinin 40% -dən çoxunu, digər Avropa xalqları ilə birlikdə - təxminən 60-70% -ni təşkil etdi, baxmayaraq ki, qazaxlar az məskunlaşmış ərazilərdə tamamilə üstünlük təşkil edirdi.Qazaxıstanda ruslar əsasən 19 - 20-ci əsrlərə, 17-18-ci əsrlərə nisbətən daha az məskunlaşanların nəsilləridir. Hazırda Ruslar Qazaxıstandakı ən çox qazax olmayan əhalinin qrupudur. XVI əsrdən başlayaraq, Rusiya imperiyası, sonra isə Rusiya imperiyası tərəfindən Qazax xanlığı ərazisində qurulan ilk hərbi yaşayış məntəqələri və qalalar yaranmağa başladı. Kazaklar əvvəlcə hərbi qarnizonla bir qala qurdular, sonra ailələr daşındı, bundan sonra yaxınlıqda bir qəsəbə göründü. Qazaxıstan ərazisində üç kazak əsgəri var idi - Ural]], Sibir və Semirechensk. Bir çox kazakın qazax kökləri var idi, xüsusən də qadın xətti boyunca. Qazax xanlığı ərazisindəki ən qədim yaşayış məntəqəsi Yaitsky şəhəridir.

Sovet dövrü

Qazaxıstan rusları bölgənin digər etnik qrupları ilə birlikdə Rusiya vətəndaş müharibəsi və SSRİ-də Kollektivləşmə zamanı ağır əziyyət çəkdi və təkrarən aclıq və iğtişaşlara dözdü. 1918-1931-ci illərdə Basmaçı hərəkatı Cənubi Qazaxıstan SSR ərazilərinə təsir göstərərək, tez-tez rus və ukraynalı fermerlər və yerli Müsəlman köçərilər arasında etnik münaqişə forması aldı. Minlərlə rus köçkününün şiddət içində qazaxlar tərəfindən öldürüldüyü düşünülür və bunun ardınca Qırmızı Ordu tərəfindən köçəri əhaliyə qarşı bərabər qanlı repressiyalar davam edir. 1920-1930-cu illərdə Qazaxıstandakı bəzi ruslar bölgədəki qazax dili və mədəniyyətini təbliğ edən və bir çox yerli etnik rusları ya kulak ya da kazak olaraq hədəfə alan kommunist hakimiyyəti tərəfindən ayrıseçkilik hiss etdilər.

1925-ci ildə yerli etirazlara baxmayaraq, etnik rus Şimali Qazaxıstan vilayəti, habelə Aqmola vilayəti, Aqtöbe vilayəti, Qərbi Qazaxıstan əyaləti, Pavlodar vilayəti, Əvvəllər RSFSR nin cənub Ural və Sibir vilayət s hesab olunan Qostanay vilayəti və Şərqi Qazaxıstan vilayəti Qazax ASSR-nə verildi.Torpaq köçürülməsinə qarşı çıxan yerli ruslar Moskvadakı bolşevik liderləri tərəfindən "şovinistlər" kimi tənqid edildi.Bir çox Avropa Sovet vətəndaşı və Rusiya sənayesinin çox hissəsi, II Dünya Müharibəsi dövründə, nasist orduları Sovet İttifaqının bütün Avropa sənaye mərkəzlərini ələ keçirməklə hədələdikləri zaman Qazaxıstana köçürüldü. Bu miqrantlar tez bir zamanda Karaqanda (1934), Jezqazğan (1938), Temirtau (1945) və Ekibastuz (1948) kimi böyük sənaye mərkəzlərinə çevrilən mədən şəhərlərini qurdular. 1955-ci ildə, Baikonur kosmodromunu Rusiyanın idarə etdiyi bu günə qədər dəstəkləmək üçün Baykonur şəhəri inşa edildi.1953-1965-ci illərdə Sovet premyerası Nikita Xruşşovun qondarma Virgin Torpaqları Kampaniyası zamanı daha çox rus gəldi. 1960-cı illərin sonu - 70-ci illərdə hökumət daha çox Orta Asiyanın kömür, qaz və neft yataqlarına yaxın Sovet sənayesinin köçürülməsi proqramında iştirak edən işçilərə bonuslar ödəyəndə gəldi. 1979-cu ilə qədər Qazaxıstanda etnik rusların sayı təxminən 5.500.000, ümumi əhalinin təxminən 40% -ni təşkil etdi.

1986-cı ilin dekabrında Sovet Baş naziri Mixail Qorbaçov, respublika rəhbərliyi ilə etnik qazax hakimiyyəti ənənəsini pozaraq Qazaxıstan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə respublika ilə əlaqəsi olmayan Gennadi Kolbin təyin etdi. 1989-cu ildə baş verən bir neçə etnik iğtişaş hadisələrindən sonra Kolbin Sovet İttifaqının dağılmasından sonra müstəqil Qazaxıstanın prezidenti olmuş Nursultan Nazarbayevin yerinə gəldi.

Qazaxıstandakı ruslar

Qazaxıstan rayonları nın illərdəki siyahıyaalmaya görə rusların sayı və payı:


Say Share (in %)
1970 1979 1989 1999 2009 1970 1979 1989 1999 2009
Qazaxıstan 5 521 917 5 991 205 6 062 019 4 479 620 3 793 764 Qazaxıstan 42.43 40.78 37.42 29.95 23.69
Aqmola vilayəti 424 421 442 506 459 348 329 454 264 011 Aqmola vilayəti 44.22 44.47 43.15 39.39 35.79
Aqtöbe vilayəti 145 218 158 298 173 281 114 416 103 069 Aqtöbe vilayəti 26.37 25.11 23.65 16.76 13.60
Almatı 530 931 612 783 615 365 510 366 452 947 Almatı 68.28 64.04 57.40 45.19 33.16
Almatı vilayəti 481 944 514 011 518 315 339 984 306 383 Almatı vilayəti 37.87 35.36 31.54 21.81 16.94
Atırau vilayəti 76 316 67 957 63 673 38 013 33 617 Atırau vilayəti 22.42 18.18 14.99 8.63 6.58
Şərqi Qazaxıstan vilayəti 881 608 899 047 914 424 694 705 561 183 Şərqi Qazaxıstan vilayəti 56.37 54.24 50.87 45.37 40.18
Cambul vilayəti 256 267 282 403 275 424 179 258 122 612 Cambul vilayəti 32.34 30.36 26.51 18.12 11.99
Karağandı vilayəti 788 777 859 363 817 900 614 416 529 961 Karağandı vilayəti 50.54 50.16 46.85 43.56 39.49
Qostanay vilayəti 432 109 483 260 535 100 430 242 380 599 Qostanay vilayəti 42.93 44.37 43.72 42.27 42.97
Qızılorda vilayəti 91 797 86 084 37 960 17 155 16 146 Qızılorda vilayəti 18.56 15.31 6.60 2.87 2.37
Mangistau vilayəti 60 008 99 923 106 801 46 630 39 851 Mangistau vilayəti 37.68 40.15 32.93 14.81 8.21
Şimali Qazaxıstan vilayəti 458 783 463 114 469 636 361 461 300 849 Şimali Qazaxıstan vilayəti 52.43 52.36 51.49 49.78 50.43
Nur-Sultan 104 010 133 432 152 147 129 480 122 215 Nur-Sultan 57.36 67.93 54.09 40.54 19.93
Pavlodar vilayəti 310 004 370 916 427 658 337 924 287 970 Pavlodar vilayəti 44.41 45.94 45.38 41.87 38.78
Türkistan vilayəti 282 553 300 365 278 473 162 098 136 538 Türkistan vilayəti 21.91 19.14 15.27 8.19 5.52
Qərbi Qazaxıstan vilayəti 197 171 217 743 216 514 174 018 135 813 Qərbi Qazaxıstan vilayəti 38.42 37.18 34.39 28.21 22.67

İstinadlar

  1. Численность населения РК по отдельным этносам 2019г
  2. Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2018 года
  3. . 2011-06-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-31.
  4. The Russians are Still Leaving Uzbekistan 2009-02-11 at the Wayback Machine
  5. "Ethnic composition: 1970 census (data for regions)". pop-stat.mashke.org. İstifadə tarixi: 3 July 2018.
  6. "Ethnic composition: 1979 census (data for regions)". pop-stat.mashke.org. İstifadə tarixi: 3 July 2018.
  7. "Ethnic composition: 1989 census (data for regions)". pop-stat.mashke.org. İstifadə tarixi: 3 July 2018.
  8. "Ethnic composition: 1999 census (data for regions)". pop-stat.mashke.org. İstifadə tarixi: 3 July 2018.
  9. "Ethnic composition: 2009 census (data for regions)". pop-stat.mashke.org. İstifadə tarixi: 3 July 2018.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Avqust 12, 2021
qazaxıstan, rusları, qazaxıstanda, ruslar, ruslar, 2019, ilin, əvvəlində, ölkə, əhalisinin, 3553, nəfər, təşkil, edirdi, əsasən, şimali, mərkəzi, şərqi, qazaxıstanda, daha, dərəcədə, semireçye, sərhəd, bölgələrdə, orenburq, vilayətində, yaşayırlar, ərazilərdən. Qazaxistanda ruslar Ruslar 2019 cu ilin evvelinde olke ehalisinin 19 32 ni 3553 232 nefer teskil edirdi 1 2 Esasen Simali Merkezi ve Serqi Qazaxistanda daha az derecede Semirecye ve serhed bolgelerde Orenburq vilayetinde yasayirlar Bu erazilerden kenarda onlar yalniz boyuk seherlerde yasayirlar 1940 1980 ci illerde ruslar respublika ehalisinin 40 den coxunu diger Avropa xalqlari ile birlikde texminen 60 70 ni teskil etdi baxmayaraq ki qazaxlar az meskunlasmis erazilerde tamamile ustunluk teskil edirdi Qazaxistanda ruslar esasen 19 20 ci esrlere 17 18 ci esrlere nisbeten daha az meskunlasanlarin nesilleridir Hazirda Ruslar Qazaxistandaki en cox qazax olmayan ehalinin qrupudur XVI esrden baslayaraq Rusiya imperiyasi sonra ise Rusiya imperiyasi terefinden Qazax xanligi erazisinde qurulan ilk herbi yasayis menteqeleri ve qalalar yaranmaga basladi Kazaklar evvelce herbi qarnizonla bir qala qurdular sonra aileler dasindi bundan sonra yaxinliqda bir qesebe gorundu Qazaxistan erazisinde uc kazak esgeri var idi Ural Sibir ve Semirechensk Bir cox kazakin qazax kokleri var idi xususen de qadin xetti boyunca Qazax xanligi erazisindeki en qedim yasayis menteqesi Yaitsky seheridir Mundericat 1 Sovet dovru 2 Qazaxistandaki ruslar 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerSovet dovru RedakteQazaxistan ruslari bolgenin diger etnik qruplari ile birlikde Rusiya vetendas muharibesi ve SSRI de Kollektivlesme zamani agir eziyyet cekdi ve tekraren acliq ve igtisaslara dozdu 1918 1931 ci illerde Basmaci herekati Cenubi Qazaxistan SSR erazilerine tesir gostererek tez tez rus ve ukraynali fermerler ve yerli Muselman koceriler arasinda etnik munaqise formasi aldi Minlerle rus kockununun siddet icinde qazaxlar terefinden oldurulduyu dusunulur ve bunun ardinca Qirmizi Ordu terefinden koceri ehaliye qarsi beraber qanli repressiyalar davam edir 1920 1930 cu illerde Qazaxistandaki bezi ruslar bolgedeki qazax dili ve medeniyyetini teblig eden ve bir cox yerli etnik ruslari ya kulak ya da kazak olaraq hedefe alan kommunist hakimiyyeti terefinden ayriseckilik hiss etdiler 1925 ci ilde yerli etirazlara baxmayaraq etnik rus Simali Qazaxistan vilayeti habele Aqmola vilayeti Aqtobe vilayeti Qerbi Qazaxistan eyaleti Pavlodar vilayeti Evveller RSFSR nin cenub Ural ve Sibir vilayet s hesab olunan Qostanay vilayeti ve Serqi Qazaxistan vilayeti Qazax ASSR ne verildi Torpaq kocurulmesine qarsi cixan yerli ruslar Moskvadaki bolsevik liderleri terefinden sovinistler kimi tenqid edildi Bir cox Avropa Sovet vetendasi ve Rusiya senayesinin cox hissesi II Dunya Muharibesi dovrunde nasist ordulari Sovet Ittifaqinin butun Avropa senaye merkezlerini ele kecirmekle hedeledikleri zaman Qazaxistana kocuruldu Bu miqrantlar tez bir zamanda Karaqanda 1934 Jezqazgan 1938 Temirtau 1945 ve Ekibastuz 1948 3 4 kimi boyuk senaye merkezlerine cevrilen meden seherlerini qurdular 1955 ci ilde Baikonur kosmodromunu Rusiyanin idare etdiyi bu gune qeder desteklemek ucun Baykonur seheri insa edildi 1953 1965 ci illerde Sovet premyerasi Nikita Xrussovun qondarma Virgin Torpaqlari Kampaniyasi zamani daha cox rus geldi 1960 ci illerin sonu 70 ci illerde hokumet daha cox Orta Asiyanin komur qaz ve neft yataqlarina yaxin Sovet senayesinin kocurulmesi proqraminda istirak eden iscilere bonuslar odeyende geldi 1979 cu ile qeder Qazaxistanda etnik ruslarin sayi texminen 5 500 000 umumi ehalinin texminen 40 ni teskil etdi 1986 ci ilin dekabrinda Sovet Bas naziri Mixail Qorbacov respublika rehberliyi ile etnik qazax hakimiyyeti enenesini pozaraq Qazaxistan Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin birinci katibi vezifesine respublika ile elaqesi olmayan Gennadi Kolbin teyin etdi 1989 cu ilde bas veren bir nece etnik igtisas hadiselerinden sonra Kolbin Sovet Ittifaqinin dagilmasindan sonra musteqil Qazaxistanin prezidenti olmus Nursultan Nazarbayevin yerine geldi Qazaxistandaki ruslar RedakteQazaxistan rayonlari nin illerdeki siyahiyaalmaya gore ruslarin sayi ve payi 5 6 7 8 9 Say Share in 1970 1979 1989 1999 2009 1970 1979 1989 1999 2009Qazaxistan 5 521 917 5 991 205 6 062 019 4 479 620 3 793 764 Qazaxistan 42 43 40 78 37 42 29 95 23 69Aqmola vilayeti 424 421 442 506 459 348 329 454 264 011 Aqmola vilayeti 44 22 44 47 43 15 39 39 35 79Aqtobe vilayeti 145 218 158 298 173 281 114 416 103 069 Aqtobe vilayeti 26 37 25 11 23 65 16 76 13 60Almati 530 931 612 783 615 365 510 366 452 947 Almati 68 28 64 04 57 40 45 19 33 16Almati vilayeti 481 944 514 011 518 315 339 984 306 383 Almati vilayeti 37 87 35 36 31 54 21 81 16 94Atirau vilayeti 76 316 67 957 63 673 38 013 33 617 Atirau vilayeti 22 42 18 18 14 99 8 63 6 58Serqi Qazaxistan vilayeti 881 608 899 047 914 424 694 705 561 183 Serqi Qazaxistan vilayeti 56 37 54 24 50 87 45 37 40 18Cambul vilayeti 256 267 282 403 275 424 179 258 122 612 Cambul vilayeti 32 34 30 36 26 51 18 12 11 99Karagandi vilayeti 788 777 859 363 817 900 614 416 529 961 Karagandi vilayeti 50 54 50 16 46 85 43 56 39 49Qostanay vilayeti 432 109 483 260 535 100 430 242 380 599 Qostanay vilayeti 42 93 44 37 43 72 42 27 42 97Qizilorda vilayeti 91 797 86 084 37 960 17 155 16 146 Qizilorda vilayeti 18 56 15 31 6 60 2 87 2 37Mangistau vilayeti 60 008 99 923 106 801 46 630 39 851 Mangistau vilayeti 37 68 40 15 32 93 14 81 8 21Simali Qazaxistan vilayeti 458 783 463 114 469 636 361 461 300 849 Simali Qazaxistan vilayeti 52 43 52 36 51 49 49 78 50 43Nur Sultan 104 010 133 432 152 147 129 480 122 215 Nur Sultan 57 36 67 93 54 09 40 54 19 93Pavlodar vilayeti 310 004 370 916 427 658 337 924 287 970 Pavlodar vilayeti 44 41 45 94 45 38 41 87 38 78Turkistan vilayeti 282 553 300 365 278 473 162 098 136 538 Turkistan vilayeti 21 91 19 14 15 27 8 19 5 52Qerbi Qazaxistan vilayeti 197 171 217 743 216 514 174 018 135 813 Qerbi Qazaxistan vilayeti 38 42 37 18 34 39 28 21 22 67Istinadlar Redakte Chislennost naseleniya RK po otdelnym etnosam 2019g Chislennost naseleniya Respubliki Kazahstan po otdelnym etnosam na nachalo 2018 goda Assessment for Russians in Kazakhstan 2011 06 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 03 31 The Russians are Still Leaving Uzbekistan Arxivlesdirilib 2009 02 11 at the Wayback Machine Ethnic composition 1970 census data for regions pop stat mashke org Istifade tarixi 3 July 2018 Ethnic composition 1979 census data for regions pop stat mashke org Istifade tarixi 3 July 2018 Ethnic composition 1989 census data for regions pop stat mashke org Istifade tarixi 3 July 2018 Ethnic composition 1999 census data for regions pop stat mashke org Istifade tarixi 3 July 2018 Ethnic composition 2009 census data for regions pop stat mashke org Istifade tarixi 3 July 2018 Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Qazaxistan ruslari amp oldid 5682773, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.