fbpx
Wikipedia

Xarıbülbül gülü

Qafqaz qaş səhləbi (Xarıbülbül) (lat. Ophrys caucasica) — səhləbkimilər (Orchidaceae) fəsiləsindən bitki növü. Bəzi ədəbiyyatlara görə bu bitki ayrıca növ deyil, O.sphegodes və ya O.mammosa növünün yarımnövüdür.

?Xarıbülbül
Orchis caucasica
Elmi təsnifat
Elmi adı
Orchis caucasica Voronov, 1928
Sinonimlər
Dactylorhiza euxina (Nevski) Czerep.

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
EOL  
IPNI 
TPL 
2007-ci ildə buraxılmış Azərbaycan poçt markası

Azərbaycanda el arasında Xarıbülbül adlanan bitki əsas Ophrys caucasica növü olsa da çox güman ki, ofris bitkisinin bütün növləri xalq arasında Azərbaycanda bu adla adlanır. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN B1ab(iii)+2ab(iii). Endemik növdür.

Qısa morfoloji təsviri

Xarıbülbül çoxillik ot bitkisidir. Gövdə 20–40 sm hündürlükdədir. Soğanaqları şarvari və ya xırda-ellipsvaridir. Yarpaqları gövdənin qaidəsində yerləşir, uzunsov-lansetvari və ya uzunsov-ellipsvari, eni 2–3 sm, uzunluğu 5–10 sm-dir. Çiçək qrupu seyrəkdir, 5–6 çiçəkdən ibarətdir. Çiçəkyanlığının kənar ləçəkləri 12-sm uzunluğunda açıq-bənövşəyi rənglidir. Daxili ləçəklər 3 sm uzunluqda oval-lansetvari, bənövşəyi və birdamarlıdır. Dodaqcıq məxmərvaridir, yuxarı hissədə irəliyə doğru qısa əlavə çıxıntısı var, qonur, üzəri bir neçə sarımtıl ləkəlidir, hər biri ensiz, açıq-sarı haşiyəlidir.

Yarpaqları gövdənin əsasında bir yerə cəmlənmişdir, uzunsov-neştərvaridir.

Çiçəkyanlığının yarpaqcıqlarının uzunluğu 10–12 mm-dir, uzunsov-neştərvaridir,sarımtıl-yaşıl rəngdədir, daxili yarpaqcıqları xətvari-neştərşəkillidir, yaşılımtıl-qonur rəngdədir;dodağı məxmər kimidir, görünüşünə görə enli əksinəyu-murtaşəkillidir, tünd qırmızı-qonur rəngdə olub, mavitəhər-bənövşəyi rəngli H hərfinə oxşar cizgisi vardır, bütöv və ya üç bölümlüdür, orta bölümü böyrəkşəkilli-ürəkşəkilli kiçik qabarlı törəməlidir, kənardakılar qısa olub,uzunsov-üçkünclü-dür.

Çiçəkləməsi — Aprel — İyun ayları

Məhdudlaşdırıcı amillər

Dekorativ əhəmiyyətinə görə əhali tərəfindən intensiv toplanılması.

Yayılması

Dünyada əsasən Qafqazda, Qərbdə Anadolunun şimal-şərqindən (Trabzon), şərqdə isə Xəzər dənizinə qədər olan arealı var.

Azərbaycanda isə Şuşa və ətraf ərazilər, Samur – Dəvəçi, Kür-Araz və Xəzərsahili (Siyəzən rayonu, Beşbarmaq dağının təpə hissəsində) ovalıqlar, Kür düzənliyi, Abşeron, Diabar, Böyük Qafqazın cənub yamacı,Kiçik Qafqazın cənub rayonlarında rast gəlinir. Əsas otlu yamaclarda, meşə açıqlıqlarında və kolluqlarında olur.

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.

Mühafizə tədbirləri

Yayılma yerlərində antropogen təsirlərin azaldılması, yasaqlıqların təşkil edilməsi və toxumlarının toxum bankında saxlanılması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədəuyğundur.

Sinonimləri

  • Ophrys adonidis A.Camus & Gomb. 1951
  • Ophrys amanensis (E.Nelson ex Renz & Taubenheim) P.Delforge 1991
  • Ophrys amanensis ssp. antalyensis (Kreutz & Seckel) Kreutz 2004
  • Ophrys amanensis ssp. iceliensis (Kreutz) Kreutz 2004
  • Ophrys antalyensis Kreutz & Seckel 1998
  • Ophrys aranifera ssp. macedonica H.Fleischm. ex Soó 1927
  • Ophrys aranifera ssp. transhyrcana (Czerniak.) Soó 1931
  • Ophrys aranifera var. taurica Aggeenko 1886
  • Ophrys aranifera var. vierhapperi Soó 1927
  • Ophrys caucasica ssp. cyclocheila Aver. 1994
  • Ophrys cyclocheila (Aver.) P.Delforge 2004
  • Ophrys grammica (B.Willing & E.Willing) Devillers-Tersch. & Devillers 1991
  • Ophrys herae M.Hirth & H.Spaeth 1992
  • Ophrys herae ssp. janrenzii (M.Hirth) M.Hirth 2005
  • Ophrys hittitica Kreutz & Ruedi Peter 1997
  • Ophrys hystera Kreutz & Ruedi Peter 1997
  • Ophrys iceliensis Kreutz 2000
  • Ophrys janrenzii M.Hirth 2002
  • Ophrys leucophthalma Devillers-Tersch. & Devillers 1994
  • Ophrys macedonica (H.Fleischm. ex Soó) Devillers-Tersch. & Devillers 1994
  • Ophrys mammosa ssp. caucasica (Woronow) Soó 1973
  • Ophrys mammosa ssp. cyclocheila (Aver.) B.Baumann & al. 2003
  • Ophrys mammosa ssp. grammica B.Willing & E.Willing 1985
  • Ophrys mammosa ssp. leucophthalma (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz 2004
  • Ophrys mammosa ssp. macedonica (H.Fleischm. ex Soó) Kreutz 2004
  • Ophrys mammosa ssp. serotina B.Willing & E.Willing 1985
  • Ophrys mammosa ssp. transhyrcana (Czerniak.) Buttler 1986
  • Ophrys mammosa ssp. vierhapperi (Soó) Soó 1973
  • Ophrys morio Paulus & Kreutz 2004
  • Ophrys sintenisii H.Fleischm. & Bornm. 1923
  • Ophrys sphegodes ssp. grammica (B.Willing & E.Willing) Kreutz 2004
  • Ophrys sphegodes ssp. herae (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz 2004
  • Ophrys sphegodes ssp. mammosa (Desf.) Soó ex E.Nelson 1962
  • Ophrys sphegodes ssp. parnassica Soó ex J.J. Wood 1980
  • Ophrys sphegodes ssp. sintenisii (H.Fleischm. & Bornm.) E. Nelson 1962
  • Ophrys sphegodes ssp. transhyrcana (Czerniak.) Soó 1959
  • Ophrys taurica (Aggeenko) Nevski 1935
  • Ophrys transhyrcana Czerniak. 1923
  • Ophrys transhyrcana ssp. amanensis E.Nelson ex Renz & Taubenheim 1983
  • Ophrys transhyrcana ssp. morio (Paulus & Kreutz) Kreutz 2004
  • Ophrys transhyrcana ssp. sintenisii (H.Fleischm. & Bornm.) Kreutz 2004

İstinadlar

  1. "Güllərin ən gözəli – Xarıbülbül". 2012-12-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-25.
  2. Fateryga, A, V., Efimov, P., Fateryga, V, V. (2018). Taxonomic notes on the genus Ophrys L. (Orchidaceae) in the Crimea and the North Caucasus. DOI: 10.14258/turczaninowia.21.4.2
  3. . 2020-10-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-26.
  4. Флора Азербайджана, 1952
  5. Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016
  6. Delforge, Pierre (2006). Orchids of Europe, North Africa and the Middle East — 3rd edition (revised and enlarged). London: A&C Black. p. 563. ISBN 0–7136-7525-X.
  7. Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabı. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və göbələk növləri, II nəşr, Bakı-2013
  8. Validə M. Əlizadə, Naibə P. Mehdiyeva,Vüqar N. Kərimov, Aidə Q. İbrahimova BÖYÜK QAFQAZIN BİTKİLƏRİ (Azərbaycan) Bakı 2019

Haqqında


xarıbülbül, gülü, qafqaz, qaş, səhləbi, xarıbülbül, ophrys, caucasica, səhləbkimilər, orchidaceae, fəsiləsindən, bitki, növü, bəzi, ədəbiyyatlara, görə, bitki, ayrıca, növ, deyil, sphegodes, mammosa, növünün, yarımnövüdür, xarıbülbülorchis, caucasicaelmi, təsn. Qafqaz qas sehlebi Xaribulbul 1 lat Ophrys caucasica sehlebkimiler Orchidaceae fesilesinden bitki novu Bezi edebiyyatlara gore bu bitki ayrica nov deyil O sphegodes ve ya O mammosa novunun yarimnovudur 2 XaribulbulOrchis caucasicaElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif BirlepelilerSira QusqonmazciceklilerFesile SehlebkimilerCins SehlebNov XaribulbulElmi adiOrchis caucasica Voronov 1928SinonimlerDactylorhiza euxina Nevski Czerep VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiEOL 1093152IPNI 647829 1TPL tro 23513845 2007 ci ilde buraxilmis Azerbaycan poct markasi Azerbaycanda el arasinda Xaribulbul adlanan bitki esas Ophrys caucasica novu olsa da cox guman ki ofris bitkisinin butun novleri xalq arasinda Azerbaycanda bu adla adlanir IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmek tehlukesinde olanlar kateqoriyasina aiddir EN B1ab iii 2ab iii Endemik novdur 3 Mundericat 1 Qisa morfoloji tesviri 2 Mehdudlasdirici amiller 3 Yayilmasi 4 Muhafize tedbirleri 5 Sinonimleri 6 Istinadlar 7 HaqqindaQisa morfoloji tesviri RedakteXaribulbul coxillik ot bitkisidir Govde 20 40 sm hundurlukdedir Soganaqlari sarvari ve ya xirda ellipsvaridir Yarpaqlari govdenin qaidesinde yerlesir uzunsov lansetvari ve ya uzunsov ellipsvari eni 2 3 sm uzunlugu 5 10 sm dir Cicek qrupu seyrekdir 5 6 cicekden ibaretdir Cicekyanliginin kenar lecekleri 12 sm uzunlugunda aciq benovseyi renglidir Daxili lecekler 3 sm uzunluqda oval lansetvari benovseyi ve birdamarlidir Dodaqciq mexmervaridir yuxari hissede ireliye dogru qisa elave cixintisi var qonur uzeri bir nece sarimtil lekelidir her biri ensiz aciq sari hasiyelidir 4 Yarpaqlari govdenin esasinda bir yere cemlenmisdir uzunsov nestervaridir 5 Cicekyanliginin yarpaqciqlarinin uzunlugu 10 12 mm dir uzunsov nestervaridir sarimtil yasil rengdedir daxili yarpaqciqlari xetvari nestersekillidir yasilimtil qonur rengdedir dodagi mexmer kimidir gorunusune gore enli eksineyu murtasekillidir tund qirmizi qonur rengde olub maviteher benovseyi rengli H herfine oxsar cizgisi vardir butov ve ya uc bolumludur orta bolumu boyreksekilli ureksekilli kicik qabarli toremelidir kenardakilar qisa olub uzunsov uckunclu dur 5 Ciceklemesi Aprel Iyun aylariMehdudlasdirici amiller RedakteDekorativ ehemiyyetine gore ehali terefinden intensiv toplanilmasi Yayilmasi RedakteDunyada esasen Qafqazda Qerbde Anadolunun simal serqinden Trabzon serqde ise Xezer denizine qeder olan areali var 6 Azerbaycanda ise Susa ve etraf eraziler Samur Deveci Kur Araz ve Xezersahili Siyezen rayonu Besbarmaq daginin tepe hissesinde ovaliqlar Kur duzenliyi Abseron Diabar Boyuk Qafqazin cenub yamaci Kicik Qafqazin cenub rayonlarinda rast gelinir 7 Esas otlu yamaclarda mese aciqliqlarinda ve kolluqlarinda olur Azerbaycan Respublikasinin Qirmizi Kitabina daxil edilmis nadir novdur 8 Muhafize tedbirleri RedakteYayilma yerlerinde antropogen tesirlerin azaldilmasi yasaqliqlarin teskil edilmesi ve toxumlarinin toxum bankinda saxlanilmasi berpasinin temin edilmesi yeni yayilma yerlerinin mueyyenlesdirilmesi meqsedeuygundur Sinonimleri RedakteOphrys adonidis A Camus amp Gomb 1951 Ophrys amanensis E Nelson ex Renz amp Taubenheim P Delforge 1991 Ophrys amanensis ssp antalyensis Kreutz amp Seckel Kreutz 2004 Ophrys amanensis ssp iceliensis Kreutz Kreutz 2004 Ophrys antalyensis Kreutz amp Seckel 1998 Ophrys aranifera ssp macedonica H Fleischm ex Soo 1927 Ophrys aranifera ssp transhyrcana Czerniak Soo 1931 Ophrys aranifera var taurica Aggeenko 1886 Ophrys aranifera var vierhapperi Soo 1927 Ophrys caucasica ssp cyclocheila Aver 1994 Ophrys cyclocheila Aver P Delforge 2004 Ophrys grammica B Willing amp E Willing Devillers Tersch amp Devillers 1991 Ophrys herae M Hirth amp H Spaeth 1992 Ophrys herae ssp janrenzii M Hirth M Hirth 2005 Ophrys hittitica Kreutz amp Ruedi Peter 1997 Ophrys hystera Kreutz amp Ruedi Peter 1997 Ophrys iceliensis Kreutz 2000 Ophrys janrenzii M Hirth 2002 Ophrys leucophthalma Devillers Tersch amp Devillers 1994 Ophrys macedonica H Fleischm ex Soo Devillers Tersch amp Devillers 1994 Ophrys mammosa ssp caucasica Woronow Soo 1973 Ophrys mammosa ssp cyclocheila Aver B Baumann amp al 2003 Ophrys mammosa ssp grammica B Willing amp E Willing 1985 Ophrys mammosa ssp leucophthalma Devillers Tersch amp Devillers Kreutz 2004 Ophrys mammosa ssp macedonica H Fleischm ex Soo Kreutz 2004 Ophrys mammosa ssp serotina B Willing amp E Willing 1985 Ophrys mammosa ssp transhyrcana Czerniak Buttler 1986 Ophrys mammosa ssp vierhapperi Soo Soo 1973 Ophrys morio Paulus amp Kreutz 2004 Ophrys sintenisii H Fleischm amp Bornm 1923 Ophrys sphegodes ssp grammica B Willing amp E Willing Kreutz 2004 Ophrys sphegodes ssp herae M Hirth amp H Spaeth Kreutz 2004 Ophrys sphegodes ssp mammosa Desf Soo ex E Nelson 1962 Ophrys sphegodes ssp parnassica Soo ex J J Wood 1980 Ophrys sphegodes ssp sintenisii H Fleischm amp Bornm E Nelson 1962 Ophrys sphegodes ssp transhyrcana Czerniak Soo 1959 Ophrys taurica Aggeenko Nevski 1935 Ophrys transhyrcana Czerniak 1923 Ophrys transhyrcana ssp amanensis E Nelson ex Renz amp Taubenheim 1983 Ophrys transhyrcana ssp morio Paulus amp Kreutz Kreutz 2004 Ophrys transhyrcana ssp sintenisii H Fleischm amp Bornm Kreutz 2004Istinadlar Redakte Gullerin en gozeli Xaribulbul 2012 12 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 12 25 Fateryga A V Efimov P Fateryga V V 2018 Taxonomic notes on the genus Ophrys L Orchidaceae in the Crimea and the North Caucasus DOI 10 14258 turczaninowia 21 4 2 Arxivlenmis suret 2020 10 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 05 26 Flora Azerbajdzhana 1952 1 2 Eldar Sukurov Ismayilli rayonu mese bitkilerinin beledci kitabi Baki 2016 Delforge Pierre 2006 Orchids of Europe North Africa and the Middle East 3rd edition revised and enlarged London A amp C Black p 563 ISBN 0 7136 7525 X Azerbaycan Respublikasinin Qirmizi Kitabi Nadir ve nesli kesilmekde olan bitki ve gobelek novleri II nesr Baki 2013 Valide M Elizade Naibe P Mehdiyeva Vuqar N Kerimov Aide Q Ibrahimova BOYUK QAFQAZIN BITKILERI Azerbaycan Baki 2019Haqqinda Redakte Birlepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Xaribulbul gulu amp oldid 5947334, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.