Qafqaz Fövqəladə Komissiyası — Qafqaz fövqəladə komissiyası 6 noyabr 1919-cu il tarixində Qafqaz Merkuri şirkətinə aid gəmi ilə Ənzəlidən yola düşərək 1 gün sonra Bakıya çatdılar. İlk sənəd 11 sentyabr 1919-cu ildə Tiflisdəki İran konsulluğundan Xarici İşlər Nazirliyinə 1604 № qeydiyyatı ilə göndərilmiş, sonuncu sənəd isə 11 may 1920-ci ildə yenə də Badkubədə olan durum barəsində İranın Tiflisdəki baş konsulluğundan Xarici İşlər Nazirliyinə 515 № qeydiyyatı ilə göndərilmişdir. Uzun müddət aparılan danışıqlar nəhayət 1920-ci ilin mart ayında uğurla başa çatır. Tərəflər arasında müqavilələr bağlanır. Lakin 1920-ci ilin 28 aprel tarixində XI Qızıl ordunun Bakını işğal etməsi danışıqların yarımçıq kəsilməsinə səbəb oldu. İmzalanmış müqavilələr ratifikasiya edilmədən arxivə göndərildi. İran bu komisiyya daxilində Gürcüstan və Ermənistanla da müzakirələr aparıb bənzər müqavilələr bağlamaq niyyətində olsa da Azərbaycanla aparılan danışıqların uzanması və sonradan bolşeviklərin bu respublikaları da işğal etməsi Tehranın Qafqazdakı diplomatik fəallığına nöqtə qoydu.
Qafqaz Fövqəladə komissiyasının sənədləri
İran nümayəndə heyətinin 1919-1920-ci illərdə Azərbaycanla apardığı diplomatik danışıqlarla bağlı arxiv sənədləri İran xarici işlər nazirliyinin arxivində saxlanılırdı. Bu sənədlərdə o dövrə aid məktublar, məxfi hesabatlar, siyasi vəziyyətin təhlilinə dair gizli yazışmalar öz əksini tapmışdır. 98 sənəddən ibarət olan bu sənədlər ilk dəfə 2001-ci ildə Tehranda Rza Azəri Şəhrzainin redaktorluğu və dövrün xarici işlər naziri Kamal Xərrzainin ön söz yazması ilə İran Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən nəşr olunaraq elmi ictimaiyyətin geniş müzakirəsinə təqdim edilmişdir. Azərbaycan ictimaiyyəti isə sənədlərin tərcüməsi ilə 2017-ci ildə tanış olmuşdur. Ümumilikdə 98 sənədin cəmləşdiyi toplu yalnız ADR-İran münasibətlərini deyil, o dövrdə Qafqaz bölgəsində cərəyan edən siyasi proseslərin tədqiqi baxımından ciddi əhəmiyyətə malikdir. Sənədlərin böyük əksəriyyətinin uzun müddət məxfi xarakter daşıması və geniş ictimaiyyətdən gizli saxlanılması səbəbindən tədqiqatçıların onlarla tanşlığı ADR-in siyasi tarixinin bir sıra qaranlıq səhifələrinə işıq saçmaq baxımından çox böyük əhəmiyyət daşıyır.
Qafqaz Fövqəladə komissiyasının tərkibi
14 nəfərdən ibarət təşkil olunmuş nümayəndə heyətinə Mirzə Musa xan Məfxəm əl-məmalik, xarici işlər nazirinin katibi Baqer Kazimi, daxili işlər nazirliyinin nümayəndəsi Yusif Muşar, maarif nazirliyinin nümayəndəsi Rza Fəhmi, Poçt və Teleqraf Nazirliyinin nümayəndəsi Rəhim Ərcümənd, maliyyə nazirliyinin nümayəndəsi Tərcüman əs-sultan, ümumi mənfəət nazirliyinin nümayəndəsi Məhəmməd Cəfər Mirza və digərləri daxil idi.
Qafqaza ezam edilən heyətin qarşısında duran vəzifələr
1919 cu ilin oktyabr ayında İran xarici işlər nazirliyindən rus idarəsinə göndərilən 9 № sənəddə komissiyanın yenicə müstəqilliyini elan edən Qafqazın 3 respublikasında qarşısında duran vəzifələrə toxunulur. Həmin sənəddə komissiyanın Azərbaycanda yerinə yetirilməsini gözləyən vəzifələr belə qeyd edilir:
Qafqaz Azərbaycanı Respublikasına aiddir
Ezam edilmiş heyət Qafqaz Azərbaycanı respublikası ilə İranın ali dövləti arasında ayrıca hazırlanan müvəqqəti müqaviləyə uyğun olaraq dostluq əlaqələrinin yaranması üçün kifayət qədər səy göstərməlidir
Ezam edilmiş heyətə tapşırılır ki, tərəflər arasında ticarətə dair müvəqqəti müqavilə bağlasın. Bu müqavilə özündə qaçaqmalçılığın qarşısını alan gömrük müqaviləsini və tərəflərin bərabər hüquqlu tranzit [şərtlərinin] bərqərar olmasını ehtiva edəcək. Lakin İranın ixracda payı çox olduğuna və Bakının qiymətli kağızları kifayət qədər etibarlı olmadığına görə İran dövləti məmləkətə həmin qiymətli kağızların daxil olması ilə dəyən ziyanın qarşısını almaq və İranın haqqlı mənafeyinin qorunması istiqamətində təminat istəyəcəkdir. Ezam edilmiş heyət qeyd edilən müqavilələrin əlavə edilən təkliflərə uyğun olaraq bağlanmasına çalışsın.
Ezam edilmiş heyət çalışsın ki, teleqraf və poçt əlaqələri baxımından tərəflər arasında yaranan çətinliklər aradan qalxsın, əlavə edilən təkliflərə uyğun olaraq bağlanan müqavilə, beynəlxalq hüquq və qanunlara uyğun olsun.
Saxlanan və müsadirə edilən düyü və digər məhsulların qiyməti xarici işlər nazirliyinin yazdığı və Badkubə konsulluğunda mövcud olan sənədlərə uyğun olaraq hesablansın.
Gürcüstan haqqında
Ezam edilmiş heyət Qafqaz Azərbaycanında vəzifəsini icra edəndən sonra Tiflisə gedərək Gürcüstan hökuməti ilə müzakirələrə başlayıb dostluq münasibətləri
qurmalıdır. Bu arada poçt və teleqraf əlaqələrinə və tərəflər arasında tranzit haqqının bərqərar edilməsinə aid müvəqqəti müqavilələr də bağlayın. Poçt və teleqraf və tranzit məsələsində dövlətin nəzəri, əlavə edilmiş təkliflərə uyğundur. Ruhani (mənəvi) məsələlər və maarif işləri ilə bağlı qərar vermək üçün heyət ilk öncə yerli durumu təhlil edərək dövlətə raport verməlidir.
Ezam edilmiş heyət Tiflisdə ali dövlətin vətəndaşlarının təlim-tərbiyəsi və maarif işini irəli aparmaq üçün mədrəsə təsis etməli və büdcəsi barəsində isə Tiflisin yerli durumunu araşdırdıqdan sonra dövlətə təkliflərini verməlidir.
Ermənistana dair
Dövlətlər arasında dostluq münasibətləri yaratmaq, təlimatlara əlavə edilmiş ayrıca bəndlərə uyğun olaraq tranzit haqqı, gömrük məsələləri, poçt və teleqraf əlaqələrinə dair müvəqqəti müqavilələr bağlamaq. Habelə İranlılar və müsəlmanlara edilən zülmlərin qarşısını alaraq aradan qaldırmaq və onların hər cəhətdən hüquqlarını qorumaq üçün Ermənistan hökuməti ilə danışıqlar aparmaq.
İran vətəndaşlarını təlim-tərbiyə etmək üçün mədrəsə təsis etmək və onun büdcəsini yerli şəraitə uyğun olaraq təklif etmək.
Ermənilərin dini rəhbəri üçün İranda nəzərdə tutulan hüquqlara uyğun İrəvana ruhani bir nümayəndənin göndərilməsi üçün lazım olan addımları atmaq.
Tərəflər arasında əldə edilən razılaşma, imzalanan müqavilə və sazişlər aşağıdakı kimidir
14 maddədən ibarət dostluq sazişi;
17 maddədən ibarət ticarət və gömrük müqaviləsi. Bundan əlavə İran ezam edilmiş komissiyasına Azərbaycan hökumətinin rəsmi möhürü ilə təslim edilən dəmiryolu daşımalarına aid 3 cild çap edilmiş kitab;
Tək maddədən ibarət İrandan Azərbaycana ixrac edilən qida maddələrinin taarifnə dair gizlin müqavilə;
17 maddədən ibarət konsulluq müqaviləsi;
19 maddədən ibarət poçt məhsullarına dair müqavilə;
11 maddədən ibarət poçt müqaviləsi;
18 maddədən ibarət teleqraf müqaviləsi.
20 mart 1920- ci ildə tərəflər arasında bağlanan müqavilələr 1 ay müddətində parlamentlər tərəfindən ratifikasiyası nəzərdə tutulsa da lakin 1920-ci ilin aprel işğalı sənədlərin ratifikasiya edilmədən arxivə göndərilməsi ilə nəticələndi.
Fövqəladə komissiyanın rəhbəri seyid Ziyaəddin Təbatəbai
İranın baş naziri, tanınmış diplomat və ictimai-siyasi xadim olan Seyid Ziyaəddin Təbatəbai (1888–1969) 1888-ci ildə Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdir. Atası Seyid Əli ağa Yəzdi Məşrutə tərəfdarı olduğu üçün vaxtilə Sarı şəhərinə sürgün edilmişdir. Ziyaəddinin 1 yaşı tamam olmamış ailəsi ilə birlikdə Təbrizə köçür. Təbrizin “Sürəyya” mədrəsəsinə daxil olur və burada digər fənlərlə yanaşı rus dilini öyrənir. Şiraza yollanaraq burada dini təhsil ilə yanaşı, həm də fransız və ingilis dillərini öyrənir. Məşrutə dövründə şah əleyhinə kəskin məqalələr yazır. Artıq 17 yaşında olarkən Məşrutə tərəfdarı olan dayısı ilə əməkdaşlıq edən Ziyaəddin “İslam” və az sonra “Nedaye İslam” məcmuələrini nəşr etdirir. Anti-hökumət fəaliyyətinə qısamüddətli məhbəs həyatı yaşadıqdan sonra Avropaya yollanır. İki il ərzində Fransa və İngiltərədə qalan Ziyaəddin təhsili başa vuraraq İrana qayıdır və yenidən publisistik fəaliyyətini bərpa etmək qərarına gəlir. Almaniya səfirliyinin təklif etdiyi maliyyə yardımından imtina edən gənc İngiltərə səfirliyinin maliyyə dəstəyi ilə az müddətdə məşhurlaşan “Rəd” qəzetinin nəşrinə başlayır. Sözügedən qəzet daha çox İrandakı ingilis maraqlarının müdafiəçisi kimi tanınır. 1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş fevral inqilabının yaratdığı siyasi vəziyyətlə yaxından tanış olmaq üçün Rusiyaya yollanan Ziyaəddin burada bir sıra kommunist ideoloqları ilə, o cümlədən də V.Leninlə görüşməyə də müvəffəq olur. İrana döndükdən sonra Ziyaəddin çoxlu əleyhdarı olan məşhur siyasətçi, o dövrdə baş nazir postunu tutan Vüsuq əd-Dövlə ilə yaxınlaşır və müəyyən vaxtdan sonra onlar arasında dostluq, tərəfdaşlıq münasibətləri yaranır. Vüsuq-əd-Dövlə 1919-cu ildə öz dostuna mötəbər diplomatik tapşırığın həvalə edilməsinə də nail olur. Seyid Ziyaəddin 1919-cu ilin sonlarında Qafqazda yenicə müstəqilliklərini elan etmiş Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan respublikaları ilə diplomatik əlaqələrin qurulmasına məsul Qafqaz Fövqəladə Kommissiyasının rəhbəri vəzifəsinə seçilir. 1919-cu il payızından 1920-ci ilin aprelinə qədər Ziyaəddin diplomatik vəzifəsindən irəli gələn tapşırıqların icrası məqsədilə dəfələrlə Qafqaza səfərlər həyata keçirir, danışıqlar prosesinə rəhbərlik edir. Qafqaz respublikalarının Sovet Rusiyası tərəfindən işğalından sonra Ziyaəddinin tutduğu diplomatik vəzifə öz əhəmiyyətini itirərək ləğv olunur.
Həmçinin bax
İstinadlar
ADR-İran diplomatik münasibətləri Qafqaz Fövqəladə Komissiyasının sənədləri işığında: 1919-1920-ci illər
AMEA-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyinə həsr olunan kitabın təqdimatı keçirilib
ADR-İran diplomatik münasibətləri Qafqaz fövqəladə komissiyasının sənədləri işığında (1919-1920- ci illər). İdeya və ön sözün müəllifi, elmi redaktor: R. Mehdiyev, fars dilindən tərcümə: Ş. Yəhyayev, E. Abdullayev, Tarixi qeydlər: E. Əmirov, T. Hacıyev. Bakı, Şərq- Qərb, 2017, səh 13
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinə dəyərli töhfə
ADR-İran diplomatik münasibətləri Qafqaz fövqəladə komissiyasının sənədləri işığında (1919-1920- ci illər). İdeya və ön sözün müəllifi, elmi redaktor: R. Mehdiyev, fars dilindən tərcümə: Ş. Yəhyayev, E. Abdullayev, Tarixi qeydlər: E. Əmirov, T. Hacıyev. Bakı, Şərq- Qərb, 2017, səh 269
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinə dəyərli töhfə
Xarici keçidlər
September 29, 2021
qafqaz, fövqəladə, komissiyası, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, qafqaz, fövqəladə, komissiyası, noyabr, 1919, tarixində, qafqaz, merkuri, şirkətinə, gəmi, ilə, ənzəlidən, . Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qafqaz Fovqelade Komissiyasi Qafqaz fovqelade komissiyasi 6 noyabr 1919 cu il tarixinde Qafqaz Merkuri sirketine aid gemi ile Enzeliden yola duserek 1 gun sonra Bakiya catdilar Ilk sened 11 sentyabr 1919 cu ilde Tiflisdeki Iran konsullugundan Xarici Isler Nazirliyine 1604 qeydiyyati ile gonderilmis sonuncu sened ise 11 may 1920 ci ilde yene de Badkubede olan durum baresinde Iranin Tiflisdeki bas konsullugundan Xarici Isler Nazirliyine 515 qeydiyyati ile gonderilmisdir Uzun muddet aparilan danisiqlar nehayet 1920 ci ilin mart ayinda ugurla basa catir Terefler arasinda muqavileler baglanir Lakin 1920 ci ilin 28 aprel tarixinde XI Qizil ordunun Bakini isgal etmesi danisiqlarin yarimciq kesilmesine sebeb oldu Imzalanmis muqavileler ratifikasiya edilmeden arxive gonderildi Iran bu komisiyya daxilinde Gurcustan ve Ermenistanla da muzakireler aparib benzer muqavileler baglamaq niyyetinde olsa da Azerbaycanla aparilan danisiqlarin uzanmasi ve sonradan bolseviklerin bu respublikalari da isgal etmesi Tehranin Qafqazdaki diplomatik fealligina noqte qoydu 1 Mundericat 1 Qafqaz Fovqelade komissiyasinin senedleri 2 Qafqaz Fovqelade komissiyasinin terkibi 3 Qafqaza ezam edilen heyetin qarsisinda duran vezifeler 4 Qafqaz Azerbaycani Respublikasina aiddir 5 Gurcustan haqqinda 6 Ermenistana dair 7 Terefler arasinda elde edilen razilasma imzalanan muqavile ve sazisler asagidaki kimidir 8 Fovqelade komissiyanin rehberi seyid Ziyaeddin Tebatebai 9 Hemcinin bax 10 Istinadlar 11 Xarici kecidlerQafqaz Fovqelade komissiyasinin senedleri RedakteIran numayende heyetinin 1919 1920 ci illerde Azerbaycanla apardigi diplomatik danisiqlarla bagli arxiv senedleri Iran xarici isler nazirliyinin arxivinde saxlanilirdi Bu senedlerde o dovre aid mektublar mexfi hesabatlar siyasi veziyyetin tehliline dair gizli yazismalar oz eksini tapmisdir 98 senedden ibaret olan bu senedler ilk defe 2001 ci ilde Tehranda Rza Azeri Sehrzainin redaktorlugu ve dovrun xarici isler naziri Kamal Xerrzainin on soz yazmasi ile Iran Xarici Isler Nazirliyi terefinden nesr olunaraq elmi ictimaiyyetin genis muzakiresine teqdim edilmisdir Azerbaycan ictimaiyyeti ise senedlerin tercumesi ile 2017 ci ilde tanis olmusdur Umumilikde 98 senedin cemlesdiyi toplu yalniz ADR Iran munasibetlerini deyil o dovrde Qafqaz bolgesinde cereyan eden siyasi proseslerin tedqiqi baximindan ciddi ehemiyyete malikdir Senedlerin boyuk ekseriyyetinin uzun muddet mexfi xarakter dasimasi ve genis ictimaiyyetden gizli saxlanilmasi sebebinden tedqiqatcilarin onlarla tansligi ADR in siyasi tarixinin bir sira qaranliq sehifelerine isiq sacmaq baximindan cox boyuk ehemiyyet dasiyir 2 Qafqaz Fovqelade komissiyasinin terkibi Redakte14 neferden ibaret teskil olunmus numayende heyetine Mirze Musa xan Mefxem el memalik xarici isler nazirinin katibi Baqer Kazimi daxili isler nazirliyinin numayendesi Yusif Musar maarif nazirliyinin numayendesi Rza Fehmi Poct ve Teleqraf Nazirliyinin numayendesi Rehim Ercumend maliyye nazirliyinin numayendesi Tercuman es sultan umumi menfeet nazirliyinin numayendesi Mehemmed Cefer Mirza ve digerleri daxil idi 3 Qafqaza ezam edilen heyetin qarsisinda duran vezifeler Redakte1919 cu ilin oktyabr ayinda Iran xarici isler nazirliyinden rus idaresine gonderilen 9 senedde komissiyanin yenice musteqilliyini elan eden Qafqazin 3 respublikasinda qarsisinda duran vezifelere toxunulur Hemin senedde komissiyanin Azerbaycanda yerine yetirilmesini gozleyen vezifeler bele qeyd edilir Qafqaz Azerbaycani Respublikasina aiddir RedakteEzam edilmis heyet Qafqaz Azerbaycani respublikasi ile Iranin ali dovleti arasinda ayrica hazirlanan muveqqeti muqavileye uygun olaraq dostluq elaqelerinin yaranmasi ucun kifayet qeder sey gostermelidir Ezam edilmis heyete tapsirilir ki terefler arasinda ticarete dair muveqqeti muqavile baglasin Bu muqavile ozunde qacaqmalciligin qarsisini alan gomruk muqavilesini ve tereflerin beraber huquqlu tranzit sertlerinin berqerar olmasini ehtiva edecek Lakin Iranin ixracda payi cox olduguna ve Bakinin qiymetli kagizlari kifayet qeder etibarli olmadigina gore Iran dovleti memlekete hemin qiymetli kagizlarin daxil olmasi ile deyen ziyanin qarsisini almaq ve Iranin haqqli menafeyinin qorunmasi istiqametinde teminat isteyecekdir Ezam edilmis heyet qeyd edilen muqavilelerin elave edilen tekliflere uygun olaraq baglanmasina calissin Ezam edilmis heyet calissin ki teleqraf ve poct elaqeleri baximindan terefler arasinda yaranan cetinlikler aradan qalxsin elave edilen tekliflere uygun olaraq baglanan muqavile beynelxalq huquq ve qanunlara uygun olsun Saxlanan ve musadire edilen duyu ve diger mehsullarin qiymeti xarici isler nazirliyinin yazdigi ve Badkube konsullugunda movcud olan senedlere uygun olaraq hesablansin 4 Gurcustan haqqinda RedakteEzam edilmis heyet Qafqaz Azerbaycaninda vezifesini icra edenden sonra Tiflise gederek Gurcustan hokumeti ile muzakirelere baslayib dostluq munasibetleriqurmalidir Bu arada poct ve teleqraf elaqelerine ve terefler arasinda tranzit haqqinin berqerar edilmesine aid muveqqeti muqavileler de baglayin Poct ve teleqraf ve tranzit meselesinde dovletin nezeri elave edilmis tekliflere uygundur Ruhani menevi meseleler ve maarif isleri ile bagli qerar vermek ucun heyet ilk once yerli durumu tehlil ederek dovlete raport vermelidir Ezam edilmis heyet Tiflisde ali dovletin vetendaslarinin telim terbiyesi ve maarif isini ireli aparmaq ucun medrese tesis etmeli ve budcesi baresinde ise Tiflisin yerli durumunu arasdirdiqdan sonra dovlete tekliflerini vermelidir Ermenistana dair RedakteDovletler arasinda dostluq munasibetleri yaratmaq telimatlara elave edilmis ayrica bendlere uygun olaraq tranzit haqqi gomruk meseleleri poct ve teleqraf elaqelerine dair muveqqeti muqavileler baglamaq Habele Iranlilar ve muselmanlara edilen zulmlerin qarsisini alaraq aradan qaldirmaq ve onlarin her cehetden huquqlarini qorumaq ucun Ermenistan hokumeti ile danisiqlar aparmaq Iran vetendaslarini telim terbiye etmek ucun medrese tesis etmek ve onun budcesini yerli seraite uygun olaraq teklif etmek Ermenilerin dini rehberi ucun Iranda nezerde tutulan huquqlara uygun Irevana ruhani bir numayendenin gonderilmesi ucun lazim olan addimlari atmaq Terefler arasinda elde edilen razilasma imzalanan muqavile ve sazisler asagidaki kimidir Redakte14 maddeden ibaret dostluq sazisi 17 maddeden ibaret ticaret ve gomruk muqavilesi Bundan elave Iran ezam edilmis komissiyasina Azerbaycan hokumetinin resmi mohuru ile teslim edilen demiryolu dasimalarina aid 3 cild cap edilmis kitab Tek maddeden ibaret Irandan Azerbaycana ixrac edilen qida maddelerinin taarifne dair gizlin muqavile 17 maddeden ibaret konsulluq muqavilesi 19 maddeden ibaret poct mehsullarina dair muqavile 11 maddeden ibaret poct muqavilesi 18 maddeden ibaret teleqraf muqavilesi 5 20 mart 1920 ci ilde terefler arasinda baglanan muqavileler 1 ay muddetinde parlamentler terefinden ratifikasiyasi nezerde tutulsa da lakin 1920 ci ilin aprel isgali senedlerin ratifikasiya edilmeden arxive gonderilmesi ile neticelendi Fovqelade komissiyanin rehberi seyid Ziyaeddin Tebatebai RedakteIranin bas naziri taninmis diplomat ve ictimai siyasi xadim olan Seyid Ziyaeddin Tebatebai 1888 1969 1888 ci ilde Siraz seherinde dunyaya gelmisdir Atasi Seyid Eli aga Yezdi Mesrute terefdari oldugu ucun vaxtile Sari seherine surgun edilmisdir Ziyaeddinin 1 yasi tamam olmamis ailesi ile birlikde Tebrize kocur Tebrizin Sureyya medresesine daxil olur ve burada diger fenlerle yanasi rus dilini oyrenir Siraza yollanaraq burada dini tehsil ile yanasi hem de fransiz ve ingilis dillerini oyrenir Mesrute dovrunde sah eleyhine keskin meqaleler yazir Artiq 17 yasinda olarken Mesrute terefdari olan dayisi ile emekdasliq eden Ziyaeddin Islam ve az sonra Nedaye Islam mecmuelerini nesr etdirir Anti hokumet fealiyyetine qisamuddetli mehbes heyati yasadiqdan sonra Avropaya yollanir Iki il erzinde Fransa ve Ingilterede qalan Ziyaeddin tehsili basa vuraraq Irana qayidir ve yeniden publisistik fealiyyetini berpa etmek qerarina gelir Almaniya sefirliyinin teklif etdiyi maliyye yardimindan imtina eden genc Ingiltere sefirliyinin maliyye desteyi ile az muddetde meshurlasan Red qezetinin nesrine baslayir Sozugeden qezet daha cox Irandaki ingilis maraqlarinin mudafiecisi kimi taninir 1917 ci ilde Rusiyada bas vermis fevral inqilabinin yaratdigi siyasi veziyyetle yaxindan tanis olmaq ucun Rusiyaya yollanan Ziyaeddin burada bir sira kommunist ideoloqlari ile o cumleden de V Leninle gorusmeye de muveffeq olur Irana dondukden sonra Ziyaeddin coxlu eleyhdari olan meshur siyasetci o dovrde bas nazir postunu tutan Vusuq ed Dovle ile yaxinlasir ve mueyyen vaxtdan sonra onlar arasinda dostluq terefdasliq munasibetleri yaranir Vusuq ed Dovle 1919 cu ilde oz dostuna moteber diplomatik tapsirigin hevale edilmesine de nail olur Seyid Ziyaeddin 1919 cu ilin sonlarinda Qafqazda yenice musteqilliklerini elan etmis Azerbaycan Gurcustan ve Ermenistan respublikalari ile diplomatik elaqelerin qurulmasina mesul Qafqaz Fovqelade Kommissiyasinin rehberi vezifesine secilir 1919 cu il payizindan 1920 ci ilin apreline qeder Ziyaeddin diplomatik vezifesinden ireli gelen tapsiriqlarin icrasi meqsedile defelerle Qafqaza seferler heyata kecirir danisiqlar prosesine rehberlik edir Qafqaz respublikalarinin Sovet Rusiyasi terefinden isgalindan sonra Ziyaeddinin tutdugu diplomatik vezife oz ehemiyyetini itirerek legv olunur 6 Hemcinin bax RedakteIstinadlar Redakte ADR Iran diplomatik munasibetleri Qafqaz Fovqelade Komissiyasinin senedleri isiginda 1919 1920 ci iller AMEA da Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 100 illiyine hesr olunan kitabin teqdimati kecirilib ADR Iran diplomatik munasibetleri Qafqaz fovqelade komissiyasinin senedleri isiginda 1919 1920 ci iller Ideya ve on sozun muellifi elmi redaktor R Mehdiyev fars dilinden tercume S Yehyayev E Abdullayev Tarixi qeydler E Emirov T Haciyev Baki Serq Qerb 2017 seh 13 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 100 illik yubileyine deyerli tohfe ADR Iran diplomatik munasibetleri Qafqaz fovqelade komissiyasinin senedleri isiginda 1919 1920 ci iller Ideya ve on sozun muellifi elmi redaktor R Mehdiyev fars dilinden tercume S Yehyayev E Abdullayev Tarixi qeydler E Emirov T Haciyev Baki Serq Qerb 2017 seh 269 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 100 illik yubileyine deyerli tohfeXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Qafqaz Fovqelade Komissiyasi amp oldid 5940166, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
