Vikipediya azad ensiklopediya Qadın folkloru şifahi ənənədə qadınlar tərəfindən yaradılan və ifa edilən folklor mətnləri

Vikipediya azad ensiklopediya Qadin folkloru sifahi enenede qadinlar terefinden yaradilan ve ifa edilen folklor metnlerinin qadinlarin esas istirakci ve aparici quvve oldugu merasim ayin ve rituallarin mecmusu Tesvir span Qadin folkloru anlayisi cemiyyetde movcud olan gender altqruplari ile baglidir ve bele altqruplarin medeni ozunemexsusluqlari onlara xas folkloru formalasdiran muhum amillerdendir Cemiyyetdeki her bir qrup ve ya altqrup ozunemexsus submedeniyyeti formalasdirir bu submedeniyyet ise qruplara xas inanclari eneneleri ve diger medeniyyet elementlerini yaradir ve folklor vasitesile bu elementler nesilden nesle oturulur Folklor mueyyen menada bele qruplarin eks olundugu sahe hesab oluna biler Bu baximdan qadin folkloru yalniz sifahi sozlu medeniyyeti deyil hem de insan heyatinin butun sahelerini ehate edir Umumiyyetle genderin cins anlayisinin folklordaki tesiri cox derin mentiqli ve qanunauygundur Qadin ve kisinin ailedaxili ve cemiyyetdeki rollarinin ve vezifelerinin nece formalasdigini folklorda ister enenevi janrlarda isterse de merasim folklorunda izlemek mumkundur Meselen merasim folklorunun aile meiset qolunun tamamile qadin yaradiciliq ve icraciliq mehsulu olmasi melumdur Dogum merasiminde kisilerin merasimlerden kenar qalmasi usaqlarin boyudulmesi ve terbiyesi ile bagli adetler toy merasiminde sirf qadin meclislerinin toyqabagi imeciler he nisan qiz toyu xinayaxdi gelin hamami evbezedi uzecixdi heftehamami ve s yas merasiminin vay siven adeti bele bir folklor istiqametinin musteqil olaraq tedqiqini mumkun edir Dunya folklorsunasliginda qadin folkloru anlayisina hem de qadin folklor tedqiqatcilari ve folklorda movcud olan qadin bedii obrazlarinin tedqiqi de daxil edilir Xususile Turkiyede son iller qadin folklorunun ayrica bir istiqamet kimi cox derin arasdirilmasinin sahidi oluruq Olkelere gore span Turkiye span Turkiyede qadin folkloru anlayisi qadinin icra etdiyi qadinin merkezinde yer aldigi folklorun toplumsal cinsiyyet mezmunlu arasdirilmasina verilen addir Qadin obrazinin folklor numunelerinde mueyyenlesmis yeri yalniz soz senetlerinde deyil eyni zamanda vizual simvollar vasitesile de sabitlesmisdir Bu obrazin ebedilesmesinde yeqin ki yalniz medeniyyetle elaqeli dovlet qurumlarinin deyil hem de folklor uzerinde calisan tedqiqatcilarin da rolu vardir Turkiyede Qadin folkloru universiteterde meselen Marmara Universitetinde musteqil ders kimi tedris edilir Dersin meqsedi ise telebelerin medeniyyet ve enenenin yaradilmasi oturulmesi ve davam etdirilmesinde muhum rol oynayan qadinlarin inanc enene ve sozlu edebiyyatin yaradilmasi ve oturulmesine verdikleri qatqilari oyrenmelerini qadinin turk cemiyyetindeki gender anlayisindaki yerini arasdirmalarini temin etmek kimi mueyyenlesdirilmisdir Son iller Turkiyede qadin folkloruna dair doqquz yuksek lisans tezi yazilmis TUBITAK Toplumsal Cinsiyetin Insasi ve Kadin Folkloru Balikesir Ornegi layihesini heyata kecirmisdir Turkiyede qadin asiqlarin oyrenilmesi de qadin folkloru istiqametinde aparilmisdir Azerbaycan span Azerbaycanda qadin folklorunun toplanmasi ve tedqiqi tarixi XX esrin evvellerine gedib cixir Birbasa qadin folkloru adlanmasa da qadin yaradiciliq numunelerinin ilk nesri 1914 cu ile tesaduf edir Gence Ali Ibtidai seher mektebinin muellimi Mirze Abbas Abbaszadenin tertib etdiyi Arvad agisi bayati haxista sevgi laylay qayinana gelin sozleri adlanan kitab Bakida isiq uzu gormusdur Arvad agisi kitabinda folklor ornekleri kor korane toplanmayaraq ilk novbede soyleyicinin cinsi mensubiyyeti baximindan tertib edilmisdir Kitabda Azerbaycan qadininin folklor repertuari tam sekilde eks olunmusdur Kitabin bu sekilde adlandirilmasi da onun mezmunundan ireli gelir Bu kitab Azerbaycan qadin folklorunun isiq uzu gormus ilk toplusudur Bu kitabda qadin folklorunun ornekleri janrlar uzre tesnfatlandirilmis hetta bezi janrlarda daxili bolgu de aparilmisdir Azerbaycanda qadin folklorunun terkib hissesi kimi qadin asiqlarin ve el sairlerinin yaradiciligi da muhum rol oynayir Bu istiqametde ilk ve aparici yeri prof Ezize Ceferzadenin fealiyyeti tutur 1974 cu ilde onun toplama ve tertibinde Azerbaycanin asiq ve sair qadinlari kitabinin ilk nesrinden 15 ilden cox zaman kecenden sonra 1991 ci ilde kitabin ikinci tekmillesdirilmis nesri isiq uzu gormusdur Bu kitablarda Asiq Hamayil Asiq Besti Asiq Peri Puste Sikar qizi Asiq Savad Asiq Nabat ve b Azerbaycan asiq ve el sairi qadinlarin eserleri toplanmisdir Azerbaycanin tenbur ustadi Asiqlarin I qurultayinda istirak eden yegane qadin asiq Asiq Senem haqqinda ilk yazi da prof Ezize Ceferzadeye mexsusdur Prof Ezize Ceferzade hem de folklorda qadin yaradiciliginin oyrenilmesine Folklor ve qadin ana yaradiciligi meqalesini hesr etmisdir Qadin ana yaradiciligi esrler boyu uze cixmamis tek bir istisna ile sair qadin adi gizli qalmis cung ve tezkirelerde adi cekilmemis eserleri umumiyyetle xalqin sifahi edebiyyatina qarismisdir Men deyerdim ki bu numuneler sifahi agiz edebiyyatinin esas qolunu ozulunu teskil etse de onun yaradanlar taninmamislar Azerbaycanda qadin folklorunun ilk musteqil dissertasiya kimi tedqiqi 2000 ci illerin evvellerine tesaduf edir AMEA Nizami adina Edebiyyat Institutunda Azerbaycan ana qadin folkloru movzusu tesdiqlense de o dovr ucun problemin birbasa bu sekilde qadin ana folkloru seklinde qoyulusu meqbul sayilmamisdir Bu sebebden qadin folklorunun Azerbaycan folklorunda qadin ana yaradiciligi seklinde islenmesi qerara alinmisdir Belelikle 2006 ci ilde f u f d dos A Ramazanovanin Azerbaycan folklorunda qadin ana yaradiciligi movzusunda felsefe doktoru dissertasiyasi meydana gelmisdir Ramazanova A Azerbaycanin folklorunda qadin ana yaradiciligi ve onun poetikasi Metn filol e n a der al ucun teq ed dis 10 01 09 A X Ramazanova AMEA Folklor In tu Baki 2006 158 s Bu tedqiqatda qadin folkloru iki istiqametde ilkin janrlardaki qadin yaradiciligi ve merasim folklorunda qadinlarin rolu istiqametlerinde arasdirilmisdir Bundan sonra Azerbaycan folklorunda gender problemi dissertasiya seviyyesinde arasdirilmisdir Azerbaycan folklorunda rast gelinen qadin obrazlari ise dastan ve nagil janri uzre tedqiq edilmisdir 1992 ci ilde AMEA NizamiAdina Edebiyyat Institutunda A Eliyeva Kengerli Azerbaycan nagillarinda qadin obrazlari ve 1996 ci ilde Baki Dovlet Universitetinde K Islamzade Azerbaycan folklorunda cengaver qadin obrazi namizedlik dissertasiyalarini mudafie etmisler A Eliyeva Kengerlinin movzuya dair diger kitablari da isiq uzu gormusdur Istinadlar span Aca Mehmet Yolcu Mehmet Ali Aca Mustafa Kadin Folkloru Statu ve Famaj Paradigma Akademi Yayinlari 2019 Kadin Folkloru Kuram ve Yontem Uzerine Yazilar ed Mehmet Ali Yolcu Komen Yayinlari Konya 2017 https meobs marmara edu tr Ders kadin folkloru tde3106 68050 1869 Tugba Bora 20 Yuzyil Asik Siiri Geleneginde Kadin Asiklar Kultur Arastirmalari 20 ss 373 385 2024 Behiye Koksel 20 Yuzyil Asik Siiri Gelenegi Icinde Kadin Asiklar ve s Abbaszade M A Arvad agisi bayati haxista sevgi laylay qayinana gelin sozleri Baki 1914 Ramazanova A Xelilov R On soz Abbaszade M A Arvad agisi bayati haxista sevgi laylay qayinana gelin sozleri Baki Seda 2004 s 12 Ceferzade E Asiq Senemle gorus Azerbaycan qadini 1975 11 s 14 15 Asiq Senem Qobustan 1982 3 s 78 Ceferzade E Folklor ve qsdin ana yaradiciligi Azerbaycan 1997 11 12 S 174 181 Tahirzade G Azerbaycan folklorunda gender problemi Metn filol e n a der al ucun teq ed dis 10 01 09 G E Tahirzade AMEA Folklor In tu Baki 2015 151 s Eliyeva A Azerbaycan nagillarinda qadin obrazlari Metn filol e n a der al ucun teq ed dis 10 01 09 A I Eliyeva AMEA Nizami adina Edebiyyat In tu Baki 1992 131 s Islamzade K Azerbaycan folklorunda cengaver qadin obrazi Metn filol e n a der al ucun teq ed dis 10 01 09 K F Islamzade M E Resulzade ad BDU 1996 163 s Azerbaycan folklorunda anaxaqanliq dovrunun eksi Baki 2000 Azerbaycan nagillarinda qadin obrazlari Baki Elm 113 s Beseriyyet qadinla yukselecek Baki Elm 2001 148 s Edebiyyat span Ramazanova A Azerbaycanin folklorunda qadin ana yaradiciligi ve onun poetikasi Metn filol e n a der al ucun teq ed dis 10 01 09 A X Ramazanova AMEA Folklor In tu Baki 2006 158 s Ramazanova A Azerbaycan merasim folkloru Baki Seda 2002 Aca Mehmet Yolcu Mehmet Ali Aca Mustafa Kadin Folkloru Statu ve Famaj Paradigma Akademi Yayinlari 2019 Kadin Folkloru Kuram ve Yontem Uzerine Yazilar ed Mehmet Ali Yolcu Komen Yayinlari Konya 2017 Kateqoriyalar QadinFolklor