Puştunvalay ("puştunca": پښتونوال – puştunların həyat tərzi), həmçinin Puştunvali və ya Nana (puştun şərəfi) – puştun qəbilələrinin yazılmamış yaşam tərzi və əxlaqını,puştun fəlsəfəsini özündə əks etdirən puştun şərəfi qaydaları. Bu qaydaları əzbər bilən ağsaqqallar “Cirqamar” adlandırılır. Puştunvali özündə İslam dininə qədərki qədim adətləri birləşdirirərək təxminən 2000 illik tarixə mailkdir. Puştunlar şəriətlə yanaşı bu qaydaları da vacib sayırlar. Hətta bəzən puştunvalinin qaydaları ilə şəriət qaydaları üst-üstə düşmür. Məsələn şəriətə görə qadının xəyanət etmiş sayılması üçün dörd şahidin olması vacib sayılır. Lakin puştun qaydalarına görə hətta qadının xəyanətə görə bu barədə şaiyələr kifayət edir. Belə olduqda puştunlar puştunvalini əsas götürlər. Şəriətə görə qadına ərinin əmlakından pay düşsə də puştunvaliyə görə qadına heç bir pay düşmür. Əgər puştunvali ilə şəriət qaydaları bir-birinə uyğun gəlməzsə o zaman puştunlar birincini vacib sayır. Hazırda Əfqanıstan və Pakistanda yaşayanlarla yanaşı dünyanın müxtəlif ölkələrinə yayılmış puştunlar da puştunvalinin şərtlərinə riayət edirlər. Puştunvali bütövlükdə dini, əxlaq ,ailə, mədəniyyət və digər sahələrdə puştun ideyalarının qoruyucusudur.
Puştunvalayın əsas prinsipləri
1.Tövhid- yaradıcı kimi tək Allahın varlığına inam.
2. Yaxşı əməl,yaxşı söz- hər bir puştun yaxşı sözlər danışnalı,yaxşı işlər görməlidir. Bu prinsipin onlarda atəşpərəstlikdən qalma olduğu düşünülür.
3. Davranış- puştun Allahın yaratdığı bütün varlıqlara hörmətlə yanaşmalıdır. Puştunvaliyə görə ətraf mühiti çirkləndirmək və məhv etmək olmaz.
4. Birlik- dünyanın harasında olsa belə puştunlar bir-birinə yardım etməlidir.
5. Bərabərlik-bütün insanlar bir-birinə münasibətdə bərabərdir. Bu prinsipə görə kimsə zorla başqasına öz fikrini qəbul etdirməli deyil. Hər kəs öz fikrində azaddır.Hətta valideynlər də öz fikirlərini övladlarına diqtə etməməlidir.
6. Azadlıq- hər bir puştun fiziki,dini,siyasi,psixoloji, iqtisadi baxımdan azaddır. Bir-birinə zərər vurmadan puştunlar bu prinsipdən istifadə etməlidir.
7.Qonaqpərvərlik və sığınacaq vermə- hər bir puştun dinindən,irqindən,milliyyətindən asılı olmayaraq ondan kömək istəyən hər kəsə yardım etməli,ona sığınacaq verməlidir. Puştunlar dünyanın ən qonaqpərvər xalqlarından hesab olunur. Əgər qan düşməni canının xilası üçün puştunun evinə gələrək aman istəyərsə puştun ona toxunmamalıdır.Amma həmin düşmən də gələcəkdə belə hal olarsa eynilə həmin hörməti göstərməlidir. Puştunlar deyir: «Maylma de Xudayi milgareh deh»,yəni “Qonaq-Allahın dostudur”. Buna görə də qonağı razı salmağa çalışırlar ki Allah da ev sahibindən razı qalsın.
8. Ədalət- əgər bir puştuna zərər vurulubsa puştunun cinayətkar sağ olduğu müddətdə ondan qisas almaq hüququ var. Əgər əməli törətmiş şəxsi tapa bilmirsə o zaman ata xətti ilə onun yaxın qohumlarından qisas ala bilər.
9. Əhdə sadiqlik- əgər puştun bir vəd verirsə buna mütləq əməl etməlidir,nəyin bahasına olursa olsun. Vədin yerinə yetirilməsi puştunun şərəfli olduğunu göstərir.
10. Yardımsevərlik- kasıblara,zəiflərə və yardıma ehtiyacı olanlara yardım etmək.
11. Şər ilə mübarizə- puştun harda üzləşməyindən asılı olmayaraq daim şər qüvvələrlə mübarizə aparmalıdır.
12. Ailə- hər bir puştun ailə üzvləri qarşısında məsuliyyət daşıyır. Bununla yanaşı puştun öz qəbiləsindən olanlara da yardım etməldir.
13. Bilik- puştunlar Allahın bəxş sahələrdə (elm,incəsənət,mədəniyyət və s.) mümkün qədər biliklərini artırmalıdırlar.
14. Şərəf- hər bir puştun üçün ən vacib olan şərt. Puştun öz azadlığı və insani keyfiyyətlərini itirməməlidir. Digər göstərilənlər şərəfin qorunmasına yönəlib.
Puştunvalinin bundan başqa ikinci dərəcəli şərtləri də vardır. Puştunlar ailə qurarkən adətən öz qəbiləsindən evlənir ki,başqa qəbilə və ya millətin nümayəndəsi puştun ənənələrinin gözlənməsində o qədər də diqqətli olmaya bilər. Puştunvali bötövlükdə puştunların həyat tərzini əks etdirir.
Avqust 09, 2021
puştunvalay, puştunca, پښتونوال, puştunların, həyat, tərzi, həmçinin, puştunvali, nana, puştun, şərəfi, puştun, qəbilələrinin, yazılmamış, yaşam, tərzi, əxlaqını, puştun, fəlsəfəsini, özündə, əks, etdirən, puştun, şərəfi, qaydaları, qaydaları, əzbər, bilən, ağ. Pustunvalay pustunca پښتونوال pustunlarin heyat terzi hemcinin Pustunvali ve ya Nana pustun serefi pustun qebilelerinin yazilmamis yasam terzi ve exlaqini pustun felsefesini ozunde eks etdiren pustun serefi qaydalari Bu qaydalari ezber bilen agsaqqallar Cirqamar adlandirilir Pustunvali ozunde Islam dinine qederki qedim adetleri birlesdirirerek texminen 2000 illik tarixe mailkdir Pustunlar serietle yanasi bu qaydalari da vacib sayirlar Hetta bezen pustunvalinin qaydalari ile seriet qaydalari ust uste dusmur Meselen seriete gore qadinin xeyanet etmis sayilmasi ucun dord sahidin olmasi vacib sayilir Lakin pustun qaydalarina gore hetta qadinin xeyanete gore bu barede saiyeler kifayet edir Bele olduqda pustunlar pustunvalini esas goturler Seriete gore qadina erinin emlakindan pay dusse de pustunvaliye gore qadina hec bir pay dusmur Eger pustunvali ile seriet qaydalari bir birine uygun gelmezse o zaman pustunlar birincini vacib sayir Hazirda Efqanistan ve Pakistanda yasayanlarla yanasi dunyanin muxtelif olkelerine yayilmis pustunlar da pustunvalinin sertlerine riayet edirler Pustunvali butovlukde dini exlaq aile medeniyyet ve diger sahelerde pustun ideyalarinin qoruyucusudur Pustunvalayin esas prinsipleri Redakte1 Tovhid yaradici kimi tek Allahin varligina inam 2 Yaxsi emel yaxsi soz her bir pustun yaxsi sozler danisnali yaxsi isler gormelidir Bu prinsipin onlarda atesperestlikden qalma oldugu dusunulur 3 Davranis pustun Allahin yaratdigi butun varliqlara hormetle yanasmalidir Pustunvaliye gore etraf muhiti cirklendirmek ve mehv etmek olmaz 4 Birlik dunyanin harasinda olsa bele pustunlar bir birine yardim etmelidir 5 Beraberlik butun insanlar bir birine munasibetde beraberdir Bu prinsipe gore kimse zorla basqasina oz fikrini qebul etdirmeli deyil Her kes oz fikrinde azaddir Hetta valideynler de oz fikirlerini ovladlarina diqte etmemelidir 6 Azadliq her bir pustun fiziki dini siyasi psixoloji iqtisadi baximdan azaddir Bir birine zerer vurmadan pustunlar bu prinsipden istifade etmelidir 7 Qonaqperverlik ve siginacaq verme her bir pustun dininden irqinden milliyyetinden asili olmayaraq ondan komek isteyen her kese yardim etmeli ona siginacaq vermelidir Pustunlar dunyanin en qonaqperver xalqlarindan hesab olunur Eger qan dusmeni caninin xilasi ucun pustunun evine gelerek aman isteyerse pustun ona toxunmamalidir Amma hemin dusmen de gelecekde bele hal olarsa eynile hemin hormeti gostermelidir Pustunlar deyir Maylma de Xudayi milgareh deh yeni Qonaq Allahin dostudur Buna gore de qonagi razi salmaga calisirlar ki Allah da ev sahibinden razi qalsin 8 Edalet eger bir pustuna zerer vurulubsa pustunun cinayetkar sag oldugu muddetde ondan qisas almaq huququ var Eger emeli toretmis sexsi tapa bilmirse o zaman ata xetti ile onun yaxin qohumlarindan qisas ala biler 9 Ehde sadiqlik eger pustun bir ved verirse buna mutleq emel etmelidir neyin bahasina olursa olsun Vedin yerine yetirilmesi pustunun serefli oldugunu gosterir 10 Yardimseverlik kasiblara zeiflere ve yardima ehtiyaci olanlara yardim etmek 11 Ser ile mubarize pustun harda uzlesmeyinden asili olmayaraq daim ser quvvelerle mubarize aparmalidir 12 Aile her bir pustun aile uzvleri qarsisinda mesuliyyet dasiyir Bununla yanasi pustun oz qebilesinden olanlara da yardim etmeldir 13 Bilik pustunlar Allahin bexs sahelerde elm incesenet medeniyyet ve s mumkun qeder biliklerini artirmalidirlar 14 Seref her bir pustun ucun en vacib olan sert Pustun oz azadligi ve insani keyfiyyetlerini itirmemelidir Diger gosterilenler serefin qorunmasina yonelib Pustunvalinin bundan basqa ikinci dereceli sertleri de vardir Pustunlar aile qurarken adeten oz qebilesinden evlenir ki basqa qebile ve ya milletin numayendesi pustun enenelerinin gozlenmesinde o qeder de diqqetli olmaya biler Pustunvali botovlukde pustunlarin heyat terzini eks etdirir Menbe https az wikipedia org w index php title Pustunvalay amp oldid 3809039, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
