fbpx
Wikipedia

Adi albalı

Adi albalı və ya gilənar (lat. Cerasus vulgaris) - albalı cinsinə aid bitki növü.

?Adi albalı
Cerasus vulgaris
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Gülçiçəklilər
Fəsilə:Gülçiçəyikimilər
Yarımfəsilə:Gavalıkimilər
Cins:Gavalı
Yarımcins:Albalı
Növ: Adi albalı
Elmi adı
Cerasus vulgaris L.
Sinonimlər
Cerasus vulgaris Mill.

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
GRIN  
IPNI 
TPL 

Gilənarın çoxlu növü və sortları Azərbaycanda geniş becərilir. Meyvəsinin tərkibində 14 %-ə qədər şəkər, 2,5 %-ə qədər üzvi turşular (alma, limon və s.), aşı maddəli, pektin, zülal və mineral maddələr vardır. Gilənarın sortundan asılı olaraq o, iyun ayından başlayaraq avqustun axırına qədər yetişmə dövrü keçirir. Bu dövrdə meyvələrini toplayıb, həm təzə dərilmiş halda, həm də kampot, mürəbbə, şirə hazırlayıb istifadə edilir. Gilənar və ondan hazırlanan mürəbbə böyrək və sidik yolları xəstəliklərində, xüsusən sidik yollarında daş bağlayan zaman çox faydalıdır. Həmçinin o, xroniki mədə-bağırsaq xəstəliklərində mədənin həzmetmə prosesini yaxşılaşdırır, orqanizmdə gedən maddələr mübadiləsini tənzim edir və iştahanı artırır.

İstilərlə birlikdə bədəndə olan tərləmə ilə yüksək nisbətdə maye və mineral itkisi meydana gəldiyini ifadə edən mütəxəssislər, bu itkini balanslaşdırmaq üçün bol miqdarda maye istehlak edilməsini təklif edir. Tərkibində olan A, E və C vitaminləri ilə yanaşı bol miqdarda antioksidan maddə olan gilənar suyunun xüsusilə yaz dövründə hər kəs tərəfindən istehlak edilməsi lazım olduğu ifadə edilir.

Gilənar suyu bədənin müqavimətini artırdığını yazan ekspertlər, kalium, kalsium və fosfor səbəbiylə də xüsusilə qızdırma kimi xəstəliklərə qarşı bir qalxan meydana gətirdiyinə diqqət çəkir.

Gilənar suyunun antioksidan xüsusiyyətləriylə diqqət çəkən üzüm suyu məhsulları və tünd şokolad kimi bilinən məhsulları geridə buraxdığı söylənilir. Təyin olunan ən yüksək antioksidan xüsusiyyətə sahib 50 qida arasında 14 cü sırada iştirak edən gilənar suyunun istehlakının, yaz aylarında düşən müqaviməti artırmaq üçün də əhəmiyyətli olduğunu vurğulanır.

Gilənar suyunun ayrıca, müxtəlif mikrob və toksinlərə qarşı bədəni qoruyucu təsirə sahibdir. Gilənar meyvəsi, şiş atılmasının, mədə və qaraciyərin nizamlı işini də təmin edir.

Gilənarın son illərdə şirəsi şəkər xəstəliyinin ilk dövründə şəfaverici dərman kimi işlədəlir.

Təbii yayılması

Qərbi Avropada, Şimali Amerikada, Cənubi Asiyada, Qafqazda təbii halda yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 10 m-ə çatan, gövdəsinin qabığı qonur, qışda yarpaqlarını tökən, sallaq çətirli ağacdır. Yarpaqları növbəli yеrləşir, sadə, saplaqlı, uzunluğu 7-12 sm, еni 3-5 sm-dir. Yarpaq ayası еllipsvari və ya yumurtavari, kənarları dişli, üst səthi tünd-yaşıl, alt səthi açıq-yaşıl, hər iki üzü çılpaq və ya tüklü, ucu bizdir. Çiçəklər ağdır, 2-4 ədəd olmaqla çətir çiçək qrupuna yığılmışdır, aprеl-may aylarında çiçəkləyir, mеyvəsi açıq və ya tünd-qırmızı rəngli çəyirdəkmеyvədir, çəyirdək lətdən asanlıqla ayrılır, iyulda yеtişir.

Ekologiyası

Rütubətli, çimli torpaqlarda, qida elementləri zəngin olan sahələrdə, çay ətrafı ərazilərdə, işıqlı yerlərdə bitir. Şaxtaya davamlıdır.

Azərbaycanda yayılması

Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz, Kür-Araz ovalığı, Talış və Naxçıvan MR təbii halda, Abşеronda isə həyatyanı sahələrdə rast gəlinir.

İstifadəsi

Yarpaq və mеyvədə taninlər, üzvi turşular, saхaroza, boyayıcı maddələr, еfir yağı, qlikozidlər, limon turşusu var. Mеyvələri yеyilir, həmçinin soyuqdəyməyədə, iştahanı artıran vasitə kimi istifadə olunur.

İstinadlar

  1. Tofiq Məmmədov (botanik) "Azərbaycan Dendroflorası IV cild": Bakı: "Elm"-2018. http://dendrologiya.az/?page_id=112 2019-11-17 at the Wayback Machine
  2. Azərbaycanın ağac və kolları. Bakı: Azərb.SSR EA-nın nəşriyyatı, 1964, 220 s.
  3. Əsgərov A.M. Azərbaycanın ali bitkiləri.Azərbaycanın florasının konspekti II cild. Bakı: Elm, 2006,283 s.
  4. Talıbov T.H.,İbrahimov Ə.Ş.Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. Naxçıvan:Əcəmi,2008,350s.
  5. Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Баку: Аз. ФАН, 1939, т.1.401с.
  6. Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Баку: Аз. ФАН, 1962 т.6.378с.
  7. Дерувья и кустарники СССР.М.Л.: АН СССР, 1960 Т.5.543с.
  8. "Abşeronun ağac və kolları".Bakı: "Elm və təhsil", 2010.
  9. "Azərbaycan Dendroflorası IV cild": Bakı: "Elm"-2018.


İstinadlar

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

albalı, gilənar, cerasus, vulgaris, albalı, cinsinə, bitki, növü, cerasus, vulgariselmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, gülçiçəklilərfəsilə, gülçiçəyikimiləryarımfəsilə, gavalıkimilərcins, gavalıyarımc. Adi albali ve ya gilenar lat Cerasus vulgaris 1 albali cinsine aid bitki novu 2 Adi albaliCerasus vulgarisElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerCins GavaliYarimcins AlbaliNov Adi albaliElmi adiCerasus vulgaris L SinonimlerCerasus vulgaris Mill Prunus vulgaris SchurVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 24773NCBI 140311EOL 242597GRIN 29866IPNI 729574 1TPL rjp 696Gilenarin coxlu novu ve sortlari Azerbaycanda genis becerilir Meyvesinin terkibinde 14 e qeder seker 2 5 e qeder uzvi tursular alma limon ve s asi maddeli pektin zulal ve mineral maddeler vardir Gilenarin sortundan asili olaraq o iyun ayindan baslayaraq avqustun axirina qeder yetisme dovru kecirir Bu dovrde meyvelerini toplayib hem teze derilmis halda hem de kampot murebbe sire hazirlayib istifade edilir Gilenar ve ondan hazirlanan murebbe boyrek ve sidik yollari xesteliklerinde xususen sidik yollarinda das baglayan zaman cox faydalidir Hemcinin o xroniki mede bagirsaq xesteliklerinde medenin hezmetme prosesini yaxsilasdirir orqanizmde geden maddeler mubadilesini tenzim edir ve istahani artirir Istilerle birlikde bedende olan terleme ile yuksek nisbetde maye ve mineral itkisi meydana geldiyini ifade eden mutexessisler bu itkini balanslasdirmaq ucun bol miqdarda maye istehlak edilmesini teklif edir Terkibinde olan A E ve C vitaminleri ile yanasi bol miqdarda antioksidan madde olan gilenar suyunun xususile yaz dovrunde her kes terefinden istehlak edilmesi lazim oldugu ifade edilir Gilenar suyu bedenin muqavimetini artirdigini yazan ekspertler kalium kalsium ve fosfor sebebiyle de xususile qizdirma kimi xesteliklere qarsi bir qalxan meydana getirdiyine diqqet cekir Gilenar suyunun antioksidan xususiyyetleriyle diqqet ceken uzum suyu mehsullari ve tund sokolad kimi bilinen mehsullari geride buraxdigi soylenilir Teyin olunan en yuksek antioksidan xususiyyete sahib 50 qida arasinda 14 cu sirada istirak eden gilenar suyunun istehlakinin yaz aylarinda dusen muqavimeti artirmaq ucun de ehemiyyetli oldugunu vurgulanir Gilenar suyunun ayrica muxtelif mikrob ve toksinlere qarsi bedeni qoruyucu tesire sahibdir Gilenar meyvesi sis atilmasinin mede ve qaraciyerin nizamli isini de temin edir Gilenarin son illerde siresi seker xesteliyinin ilk dovrunde sefaverici derman kimi isledelir Mundericat 1 Tebii yayilmasi 2 Botaniki tesviri 3 Ekologiyasi 4 Azerbaycanda yayilmasi 5 Istifadesi 6 Istinadlar 7 IstinadlarTebii yayilmasi RedakteQerbi Avropada Simali Amerikada Cenubi Asiyada Qafqazda tebii halda yayilmisdir Botaniki tesviri RedakteHundurluyu 10 m e catan govdesinin qabigi qonur qisda yarpaqlarini token sallaq cetirli agacdir Yarpaqlari novbeli yerlesir sade saplaqli uzunlugu 7 12 sm eni 3 5 sm dir Yarpaq ayasi ellipsvari ve ya yumurtavari kenarlari disli ust sethi tund yasil alt sethi aciq yasil her iki uzu cilpaq ve ya tuklu ucu bizdir Cicekler agdir 2 4 eded olmaqla cetir cicek qrupuna yigilmisdir aprel may aylarinda cicekleyir meyvesi aciq ve ya tund qirmizi rengli ceyirdekmeyvedir ceyirdek letden asanliqla ayrilir iyulda yetisir Ekologiyasi RedakteRutubetli cimli torpaqlarda qida elementleri zengin olan sahelerde cay etrafi erazilerde isiqli yerlerde bitir Saxtaya davamlidir Azerbaycanda yayilmasi RedakteBoyuk Qafqaz Kicik Qafqaz Kur Araz ovaligi Talis ve Naxcivan MR tebii halda Abseronda ise heyatyani sahelerde rast gelinir Istifadesi RedakteYarpaq ve meyvede taninler uzvi tursular saharoza boyayici maddeler efir yagi qlikozidler limon tursusu var Meyveleri yeyilir hemcinin soyuqdeymeyede istahani artiran vasite kimi istifade olunur Istinadlar RedakteTofiq Memmedov botanik Azerbaycan Dendroflorasi IV cild Baki Elm 2018 http dendrologiya az page id 112 Arxivlesdirilib 2019 11 17 at the Wayback Machine Azerbaycanin agac ve kollari Baki Azerb SSR EA nin nesriyyati 1964 220 s Esgerov A M Azerbaycanin ali bitkileri Azerbaycanin florasinin konspekti II cild Baki Elm 2006 283 s Talibov T H Ibrahimov E S Naxcivan Muxtar Respublikasi florasinin taksonomik spektri Naxcivan Ecemi 2008 350s Grossgejm A A Flora Kavkaza Baku Az FAN 1939 t 1 401s Grossgejm A A Flora Kavkaza Baku Az FAN 1962 t 6 378s Deruvya i kustarniki SSSR M L AN SSSR 1960 T 5 543s Abseronun agac ve kollari Baki Elm ve tehsil 2010 Azerbaycan Dendroflorasi IV cild Baki Elm 2018 Istinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Menbe https az wikipedia org w index php title Adi albali amp oldid 6031283, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.