Qüllər vaxtilə Pirallahı adasının qarşısında yerləşirdi. Təəssüf ki, adanın ərazisində, həmçinin yarımada ilə üzbəüz ərazidəki abidələr qalmamışdır. Yerlərdə aparılan yoxlama bu abidələrin hətta nişanələrini belə aşkar etməyə imkan verməmişdir. Bu yox olmuş maraqlı abidələri xarakterizə etmək üçün əlimizdə yalnız iki sənəd var. Birincisi bu üç bürcdən birinin XIX əsrdə çəkilmiş fotoşəklidir. İkini sənəd bu abidələrin XVIII əsr səyyahı Lerxin "Onun həyatı və səyahətləri" əsərinə əlavə edilmiş qrafik təsviridir.
Lerx XVIII əsrin sonunda çap edilmiş səyahətin təsvirində "Pir" adasının və Abşeron yarımadasının üzbəüz sahilinin sxematik planını vermişdir. Lerxin təsviri ona görə qiymətlidir ki, o coğrafi şəraiti göstərməklə məhdudlaşmamış, onun bu yerlərə gəlişinə qədər qorunub saxlanmış abidələri sxematik olsa da, kifayət qədər dəqiq təsvir etmişdir.
Şəkildə Abşeron yarımadasının qurtaracağında üç bürcün sxemini görünür. Bu bürclərdən birinin yanında iki məqbərə də təsvir edilmişdir. Bundan başqa ada ərazisində daha bir məqbərə və ətrafında çoxlu qəbir daşları olmuşdur.
Lerxin təsvirlərindən aydın olur ki, Abşeron yarımadasının qurtaracağında yerləşən iki məqbərənin üzərində kitabə olmuşdur. Həmçinin məqbərələrdən birinin giriş qapısı üzərindəki tikinti kitabəsindən solda ustanın adı olan xüsusi kitabə də olmuşdur. Lerxin yazdığına görə ərəb dilində olan bu kitabədə Ustad Əbubəkr adlı memarın adı həkk olunmuşdur.
Bu qurğuların tikintisinə dair onun verdiyi 3070 tarixini anlamaq çətindir. Bu yəqin ki, hicri tarixi ilə 730-cu ildir. Çünki ərəb dilinin normalarına əsasən rəqəmlər təklikdən yüzlüyə doğru yazılır. Onun üçün də Lerx oxuduğu kimi də yazmışdır. "Otuz yeddi yüz", hicri tarixi ilə 730-cu il, miladi təqvimlə 1329-1330-cu illərə müvafiq gəlir ki, bu da abidənin memarlıq xarakteristikasına uyğundur.
Onun "Pir" adasında təsvir etdiyi üçüncü məqbərə də bu iki məqbərənin tipoloji xüsusiyyətlərini təkrar edir. Ancaq görünür bu abidədə kitabə olmamışdır və Lerx bu haqqda heç bir məlumat vermir.
Lerxin təsvir etdiyi Pirallahı bürcləri plana görə dairəvi imişlər və şəkildən də göründüyü kimi bu bürclər bir-birinin oxşarıdır. Bu bürclər bir-birindən yalnız qapısının yerinə görə fərqlənirdilər. Bu bürclərin ikisinin adi qaydada yerdən azacıq hündürdə yerləşən girişi, üçüncü bürcün səthində isə öz ölçüsü və xüsusiyyətinə görə başqa Abşeron bürclərinin girişlərini xatırladan girişi varmış.
Lerxin təsvirlərini XIX əsrin fotoşəkilləri ilə müqyisə edərək qərara gəlmək olar ki, XIX əsrin bizə gəlib çatmış fotoşəklində Lerxin çəkdiyi üç bürcdən ortadakı təsvir olunmuşdur. Yonulmuş daşdan tikilmiş bu bürc silindrik formadadır və tağlı taxtapuşlu girişi var. Bürcün yuxarı hissəsi dağılmışdır və onun yuxarı hissəsinin forması haqqında bir söz demək çətindir. Fotoşəkildə bürcün ətrafında çoxlu tikinti daşı görünür. Bunlar gümün ki, bürcün yuxarı hissəsindən düşmüş daşlardır.
Məlum olduğu kimi, Abşeron bürclərinin adətən onların ərazisini mühafizə edən divarları olur. Lakin Lerxin təsvirində və bizə gəlib çatmış fotoşəkildə bürcü əhatə edən divarların nişanələri belə görünmür.
Qeyd etmək lazımdır ki, bürcün hörgüsü və çəkilməsi əvvəllər məlum olan Abşeron bürclərindən fərqlənir. Burada daşların ölçüsü kiçikdir, ancaq onları diqqətlə bir-birinə geydirmişlər.
Əldə olan materiallara əsasən bu bürclərə dəqiq tarix qoymaq mümkün deyil. Lakin onların tikilmə tarixini təxminən XIV əsr hesab etmək olar. Bu vaxt Abşeronda bürclərin tikilişinin daha intensiv dövrü sayılır.
Belə bir cəhət də maraq doğurur ki, bir zonada indiyə qədər bizə məlum olmayan üç məqbərə olmuşdur. Pirallahı adasındakı kitabələr arasında o vaxtlar bütün Azərbaycanda geniş yayılmış ancaq Abşeron zonasında ilk dəfə təsadüf edilən qoyunşəkilli qəbir daşlarının təsviri olduqca maraqlıdır.
İstinadlar
Həmçinin bax
September 15, 2021
pirallahı, bürcləri, qüllər, vaxtilə, pirallahı, adasının, qarşısında, yerləşirdi, təəssüf, adanın, ərazisində, həmçinin, yarımada, ilə, üzbəüz, ərazidəki, abidələr, qalmamışdır, yerlərdə, aparılan, yoxlama, abidələrin, hətta, nişanələrini, belə, aşkar, etməyə. Quller vaxtile Pirallahi adasinin qarsisinda yerlesirdi Teessuf ki adanin erazisinde hemcinin yarimada ile uzbeuz erazideki abideler qalmamisdir Yerlerde aparilan yoxlama bu abidelerin hetta nisanelerini bele askar etmeye imkan vermemisdir Bu yox olmus maraqli abideleri xarakterize etmek ucun elimizde yalniz iki sened var Birincisi bu uc burcden birinin XIX esrde cekilmis fotoseklidir Ikini sened bu abidelerin XVIII esr seyyahi Lerxin Onun heyati ve seyahetleri eserine elave edilmis qrafik tesviridir Lerx XVIII esrin sonunda cap edilmis seyahetin tesvirinde Pir adasinin ve Abseron yarimadasinin uzbeuz sahilinin sxematik planini vermisdir Lerxin tesviri ona gore qiymetlidir ki o cografi seraiti gostermekle mehdudlasmamis onun bu yerlere gelisine qeder qorunub saxlanmis abideleri sxematik olsa da kifayet qeder deqiq tesvir etmisdir Sekilde Abseron yarimadasinin qurtaracaginda uc burcun sxemini gorunur Bu burclerden birinin yaninda iki meqbere de tesvir edilmisdir Bundan basqa ada erazisinde daha bir meqbere ve etrafinda coxlu qebir daslari olmusdur Lerxin tesvirlerinden aydin olur ki Abseron yarimadasinin qurtaracaginda yerlesen iki meqberenin uzerinde kitabe olmusdur Hemcinin meqberelerden birinin giris qapisi uzerindeki tikinti kitabesinden solda ustanin adi olan xususi kitabe de olmusdur Lerxin yazdigina gore ereb dilinde olan bu kitabede Ustad Ebubekr adli memarin adi hekk olunmusdur Bu qurgularin tikintisine dair onun verdiyi 3070 tarixini anlamaq cetindir Bu yeqin ki hicri tarixi ile 730 cu ildir Cunki ereb dilinin normalarina esasen reqemler teklikden yuzluye dogru yazilir Onun ucun de Lerx oxudugu kimi de yazmisdir Otuz yeddi yuz hicri tarixi ile 730 cu il miladi teqvimle 1329 1330 cu illere muvafiq gelir ki bu da abidenin memarliq xarakteristikasina uygundur Onun Pir adasinda tesvir etdiyi ucuncu meqbere de bu iki meqberenin tipoloji xususiyyetlerini tekrar edir Ancaq gorunur bu abidede kitabe olmamisdir ve Lerx bu haqqda hec bir melumat vermir Lerxin tesvir etdiyi Pirallahi burcleri plana gore dairevi imisler ve sekilden de gorunduyu kimi bu burcler bir birinin oxsaridir Bu burcler bir birinden yalniz qapisinin yerine gore ferqlenirdiler Bu burclerin ikisinin adi qaydada yerden azaciq hundurde yerlesen girisi ucuncu burcun sethinde ise oz olcusu ve xususiyyetine gore basqa Abseron burclerinin girislerini xatirladan girisi varmis Lerxin tesvirlerini XIX esrin fotosekilleri ile muqyise ederek qerara gelmek olar ki XIX esrin bize gelib catmis fotoseklinde Lerxin cekdiyi uc burcden ortadaki tesvir olunmusdur Yonulmus dasdan tikilmis bu burc silindrik formadadir ve tagli taxtapuslu girisi var Burcun yuxari hissesi dagilmisdir ve onun yuxari hissesinin formasi haqqinda bir soz demek cetindir Fotosekilde burcun etrafinda coxlu tikinti dasi gorunur Bunlar gumun ki burcun yuxari hissesinden dusmus daslardir Melum oldugu kimi Abseron burclerinin adeten onlarin erazisini muhafize eden divarlari olur Lakin Lerxin tesvirinde ve bize gelib catmis fotosekilde burcu ehate eden divarlarin nisaneleri bele gorunmur Qeyd etmek lazimdir ki burcun horgusu ve cekilmesi evveller melum olan Abseron burclerinden ferqlenir Burada daslarin olcusu kicikdir ancaq onlari diqqetle bir birine geydirmisler Elde olan materiallara esasen bu burclere deqiq tarix qoymaq mumkun deyil Lakin onlarin tikilme tarixini texminen XIV esr hesab etmek olar Bu vaxt Abseronda burclerin tikilisinin daha intensiv dovru sayilir Bele bir cehet de maraq dogurur ki bir zonada indiye qeder bize melum olmayan uc meqbere olmusdur Pirallahi adasindaki kitabeler arasinda o vaxtlar butun Azerbaycanda genis yayilmis ancaq Abseron zonasinda ilk defe tesaduf edilen qoyunsekilli qebir daslarinin tesviri olduqca maraqlidir Istinadlar RedakteHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Pirallahi burcleri amp oldid 5158156, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
