Vikipediya azad ensiklopediya Parfiya imperiyası səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir Bu məqalədəki məlumatların yoxlanı

Vikipediya azad ensiklopediya Parfiya imperiyasi sehifesinden istiqametlendirilmisdir Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanila bilmesi ucun elave menbelere ehtiyac var Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek onu tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen ve ya mubaligeli fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz CarliqParfiya dovleti Bayraq Parfiya dovletinin ehate etdiyi erazi e e 247 160 160 224 Paytaxt Nisa Turkmenistan 32 Ktesifon Dil Parf dili Din Politeizm Zerdustilik Erazisi 2 800 000 km Idareetme formasi Feodal monarxiya 160 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Parfiya Arsakiler Arsaklar 91 1 93 Arsaqlar Esqaniler Eskaniler Farsca اشکانیان Eskaniyan e e 247 b e 224 Arsakiler dovleti kimi de adlandirilan Parfiya qedim Iran ve Iraqa boyuk medeni ve siyasi tesir gostermis Iran esilli dovletdir Parni tayfasinin rehberi I Arsak e e 3 cu esrde Iranin simal serqinde Selevki dovletine qarsi usyan qaldirmis Parfiya vilayetini isgal ederek dovletin esasini qoymusdur I Mitridat e e 171 138 ise Selevkilerle vurusmalarda Midiya ve Mesapotamiyani isgal ederek dovleti daha da guclendirir En qudretli zamanlarinda imperiyanin serhedleri Serqi Anadoludan baslayaraq Serqi Irana qeder genis bir erazini ehate etmisdir Boyuk Ipek Yolu uzerinde yerlesen Parfiyada ticaret ve iqtisadiyyat boyuk suretle inkisaf edirdi Parfiya Fars Ellin ve yerli medeniyyetleri ustaliqla improvize ederek ozunemexsus medeniyyet imperiyasi formalasdirir Qurulusunun ilk dovrlerinde Arsakiler idarecilik sistemlerinde yunanlari numune goturse de sonda Iran enenelerini davam etdiren idareciliyi menimsediler Arsaki hokmdarlari selefleri Ehemeniler kimi Sahlar Sahi titulunu dasiyirdilar Oz selefleri Ehemenilerin quvvetli merkezi dovlet sisteminden ferqli olaraq ise Arsakiler bir cox yerli hokmdarlari vassal kimi qebul edirdiler Parfiya hokmdarlari oz serhedlerini genislendirdikce olkenin paytaxtini Nisadan Tiqris cayi sahilindeki Ktesifona kocurduler Ilk dovrlerde Parfiyalilar qerbde Selevkiler serqde ise Iskitler ile muharibe aparirdilar Lakin dovlet qerb istiqametinde genisleyerek nehayet qedim dovrun diger qudretli dovleti olan Roma Imperiyasi ile toqqusmali oldu Parfiya Roma quvvelerini e e 53 cu ilde bas veren Karr doyusunde ve e e 40 39 cu illerdeki toqqusmalarda meglub ederek Tir seheri istisna olmaqla Araliq denizinin serq sahillerini ele kecirdiler Lakin Roma imperiyasi Mark Antoni rehberliyinde ugurlu eks hucuma kecdi bu yurus zamani esas nailliyyetler Antoninin leytinanti Ventidi terefinden qazanildi Muxtelif dovrlerde bir cox Roma imperatorlari ve ya onlarin teyin etdikleri generallar Mesapotamiyanin isgali ucun bir cox yurusler etdiler Daxili cekismeler ve tez tez bas veren vetendas muharibeleri Parfiya dovletini zamanla zeifletmeye basladi Nehayet Iranda Istexrin yerli hakimi I Erdesir usyan qaldirib son Parfiya sahi V Artabanusu b e 224 cu ilinde oldurerek Parfiya dovletinin varligina son qoydu ve Sasaniler dovletini yaratdi Sasaniler Iran ve Iraq bolgelerini muselmanlar terefinden suquta ugradildiqlari 7 ci esre qeder idare etdiler Arsakiler sulalesi ise oz varligini simalda Albaniya Iberiyada ve diger olkelerde qoruyub saxlaya bildi Parfiya haqqinda bize melum olan menbeler esasen Roma ve yunan tarixcilerinin eserlerinden elde edilir lakin azsayli yunan parfiya ve basqa dillerde yazilmis Parfiya menbeleri de elme melumdur Hemcinin Han sulalesi terefinden idare olunan qedim Cin menbelerinde de bu dovlet haqqinda melumatlara rast gelmek mumkundur Parfiyalilar terefinden yaradilan senet numuneleri tarixciler terefinden o dovrde ehalinin sosial ictimai qurulusu ve heyat terzi haqqinda melumat veren deyerli menbe kimi qiymetlendirilir Parfiya medeniyyeti redakte vikimetni redakte et Parfiya dovletinde seher medeniyyeti senetkarliq ve ticaret inkisaf edib Boyuk ipek yolunun uzerinde yerlesen Parfiya dunya ticaretinde muhum vasiteci rol oynamisdir Parfiyalilar oz erazilerinden kecen karvanlarin qorunmasina xususi fikir verir lakin Cin tacirlerine Roma ile birbasa elaqe saxlamaga icaze vermirdiler Parfiyanin medeniyyetine yunan medeniyyetinin guclu tesiri olmusdur Bunu Parfiya pullarinin ustundeki yunan yazilari da subut edir Parfiya dovletinin Azerbaycanin Atropatena ve Albaniya dovletleri ile de siyasi iqtisadi elaqeleri olmusdu Esas meqale Parflar IV Antiox e e 175 163 cu iller Selevki dovletinin siyasi bohraninin qarsisini ala bilmir Midiyada Selevki satrapi Timarx usyan qaldirir E e 131 ci ilde VII Antiox Midiyada Selevki hakimiyyetini berpa edir lakin az sonra parfiyalilar ile doyusde helak olur Bundan sonra Parfiya ile Roma imperiyasi siyasi tesir dairelerini genislendirmek ugrunda mubarizeye baslayir Strabonun melumatindan gorunur ki parflar da Azerbaycan torpaqlarina goz dikibmisler e e 36 ci ilde Roma serkerdesi Antoni Parfiyaya qarsi yuruse baslayir Antoni boyuk bir ordu ile Azerbaycanin erazisine soxuldu olkeni taladi ve muhasireye aldi Midiyali desteler de romalilarin dusergesine hucumlar edir ve onlara telefat verirdiler Antoni Aderbayqani terk etmeye mecbur olur Parflar geriye cekilen romalilari teqib edir kicik doyuslerle telefata ugradirdilar Eyni zamanda romalilari acliq elden salirdi Parflar Antoniye qalib gele bilmeseler de oz hemleleri ile onun acliqdan zeiflemis ordusuunu elden salirdilar Son meqamda teqib desteleri Antoniye toxunmayacaqlarini ved edirler Antoni bu doyuslerde 24 min doyuscu itirmisdi E e 31 ci ilde Antoni Roma triumviri Oktavian ile doyuse girisen zaman bir il sonra helak olur ve serqde agaliq Oktavian Avqustun eline kecdi Lakin onun hakimiyyeti uzun surmedi Aderbayqan musteqilliyini saxlamagi herbi munaqiselere qosulmaqdan ustun tuturdu Zeruri hallarda ise qonsularin komeyine gelirdi Eyni zamanda simalda Arazin o tayina qeder uzanan torpaqlarini qorumaq Armeniya hokmdarlarinin tecavuzkar isgallarinin qarsisini almaq meqsedini guden Aderbayqan dovleti oz varligini ve hududlarini saxlamaqda Midiya hokmdarlarinin qudretine de arxalanirdi Boyuk herbi munaqiselerde istirak eden Midiya ve Parfiya da Aderbayqanin siyasi menafeyini mudafie edirdi Istinadlar redakte vikimetni redakte et From Greek Ἀrsakhs Arsakes from Parthian 𐭀𐭓𐭔𐭊 Arsak Hemcinin bax redakte vikimetni redakte et Arsakiler Parfiya sulalesi Parflar Alban Arsakileri Menbe https az wikipedia org w index php title Parfiya dovleti amp oldid 8421721 Kateqoriyalar 224 cu ilde legv olunmus dovletler ve erazilerIran tarixiParfiya imperiyasiE e 247 ci ilde yarananlar224 cu ilde legv olunanlarGizli kateqoriyalar Vikipediya Menbe azligi olan meqalelerVikipediya Vikilesdirilecek meqalelerVikipediya Terefli meqaleler