Pambıq işi (rus.хлопковое дело, özb.paxta ishi) və ya özbək işi (rus.узбекское дело, özb.o'zbek ishi) — Şərəf Rəşidovun rəhbərliyi altında olan Özbəkistan SSR-də və həmçinin SSRİ-n başqa yerlərində 70-ci illərin axırında və 80-ci illərində araşdırılan korrupsiya və iqtisadi sui-istifadələr ilə bağlı bir sıra cinayət işləri.
1988-ci ilin aprelin 1-i: SSRİ Prokurorluğudaki mətbuat konfransında istintaq qrupu rüşvət alanlardan müsadirə olunan dəyərli əşyaları nümayiş edir.
Arxa plan
Leonid Brejnevin SSRİ-n Baş Katibi olduğu dövründə korrupsiya adi hal idi. Amma, hətta o dövrün standartlarına görə, Özbək SSR-dəki korrupsiyanın səviyyəsi çox yüksək dərəcəyə çatmışdı.
XX əsrin ortasında Mərkəzi Asiya Respublikaları və özəlliklə Özbəkistan, əsas hissəsi RSFSR-in Avropa hissəsində yerləşən SSRİ-n yüngül sənayəsi üçün xammal olan pambıq isehsalın mərkəzinə çevirmiş. 70-ci illərin əvvəlində artıq Özbəkistanın bütün əkilə bilən torpaqları pambıqçılıq üçün işlənilirdi. Mərkəzi Asiyada artıq yığılan pambığın miqyasını artmaq mümkünsüz idi, amma eyni zamanda, SSRİ-n dövlət planı (pambığın idxalının qarşısını almaq üçün) hər beşillik Özbəkistan və başqa Mərkəzi Asiya Respublikalarının pambıqçılığı üçün artıq onsuz da qeyri-realistik hədəfləri şişirdirdi. Monokultura ilə toksik gübrələrin və pestisidlərin presedentsiz işlətməsi və məhsulun rotasiyasından imtina ekologiyada fəlakətə gətirirdi. 60-90 illərin arasında sulanan torpaqların sahəsi ikiqat genişlənməsi suyun xərcini artıb. Bunun nəticəsində, Aral dənizinin özbək hissəsi bu gün artıq az qala tamamilə qurumuş, əvəzinə isə yeni yaradılmış Aralqum səhradaki küləklər keçmişdən dənizin dibində qalan zəhərli gübrələri havaya qaldırır.
İstintaq
Özbək SSR-in rəhbərliyinin korrupsiyası və rüşvətxoruğunu araşdırmağa ilk cəhdləri 70-ci illərin ortasında baş verib. Məsələn, 1975-ci ildə Özbək SSR-in Ali Məhkəməsinin Sədri cavabdeh olmuş, 1970-1974 illərin aradında SSRİ-n Ali Sovetinin Millətlər Sovetinin sədri, Y.S. Nəsriddinova da hüquq-mühafizə orqanların diqqətini cəlb etmişdi; fəqət, onun Brejnevə təsiri olduğuna görə, istintaq dayandırılmışdı.
1979-cu ildə Buxara vilayətinin Sosialist Əmlakının Oğurlanmasına Qarşı Mübarizə İdarəsinin başçısına A. Muzafarova və qorpromtorqun başçısına Ş. Kudratova iqtisadi cinayətlərdə ittiham olunublar. 1982-ci ildə bu işin istintaqı Telman Qdlyana verilib.
Brejnevin ölümü və Andropovum onun yerinə SSRİ-n baş katibi seçilməsi istintaqı stimullaşdırıb. Bunun iki səbəbi var idi. Andropovun öncə SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri vəzifəsini tutması, beləliklə, onun məsələ ilə dərin şəkildə tanış olmaq üçün yətərincə vaxtı olması və onun Rəşidov ilə münasibətlərinin mənfiliyi.
1983-cü ildə Rəşidov vəfat edib. Həmin ilin yayında yeni Baş Katibi seçmək məqsədi ilə Özbək SSR-in Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin XVI plenumu keçirtməyə Yeqor Liqaçyov başçılığı altında Sov.İKP MK-nın əməkdaşlar qrupu respublikaya gəlib. Plenumda hələ bu yaxınlarda Rəşidovu tərifləyənlər onu korrupsiyada, rüşvətxorulqda, nepotizmdə və özbək xalqına qarşı törətdiyi sayrı pisliklərdə ittiham edirdilər. Plenumun nəticəsində İnamjon İnamhocayev Özbəkistan Kommunist Pariyasının yeni Baş Katibi seçilmişdi.
Nəticələri və təsiri
1989-cu ilin aprel ayında SSRİ-n Ali Məhkəməsinin Plenumu T.X. Qdlyan başçılığı altında olan SSRİ Prokurorluğunun istintaqçı briqadasının istintaqı vaxtında yol verdiyi qanunilik pozğunları haqqında fərman buraxıb. Həmin ilin mayında SSRİ-n Prokurorluğu Qdlyan ilə İvanova qarşı Özbəkistanda apardığları istintaq zamanı qanun pozğunları haqqında cinayət işi açıb. Avqustun 29-da keçən məhkəmə iclasında Narmaxonmadi Xudoyberdiyev Yuri Çurbanova qarşı danışaraq bəyan edib ki, onun şəhadəti ondan "döyülərək" alınırdı.
1990-cı ildə Qdlyan Prokurorluqdaki işindən və Sov. İKP-dən çıxarılmışdı. 1991-ci ilin avqust ayında ona qarşı cinayət işi bağlanılıb. Həmin ilin dekabr ayında isə, Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimov respublika ərazisində pambıq işinə görə türmədə yatanların hamısı üçün əfv fərmanı imzalayıb.
Telman Qdlyan ilə Nikolay İvanov apardığları istintaq Özbəkistan SSR-in və onun əhalisinin "oğru" və "təbii rüşvətxor" kimi sayılmağına gətirib. Özbəklərin "geridə qalmaqda" ittihamlar bizə qarşı onlar düşüncəsini gücləndirib, özbək milli kimliyinə təsir etmiş. Müstəqil Özbəkistanın Prezidenti, İslam Kərimov Rəşidovun obrazını özbək milli rəmzini, özbəkləri xeyirinə işləyən, özbək gücünün təmsilçisini kimi iştədirdi.
İstinadlar
↑ . 2020-07-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-01.
laboja Pamela Blackmon. In the Shadow of Russia: Reform in Kazakahstan and Uzbekistan
Alan G. Robinson Sam Stern. Corporate Creativity
Петр Бологов. Почему Узбекистан не может избавиться от хлопкового проклятия
Владимир Калиниченко, бывший следователь по особо важным делам при Генеральном прокуроре СССР: «Всесильный министр внутренних дел СССР Щёлоков принял решение о моём физическом устранении. В ответ на это Андропов приказал группе „Альфа“ меня охранять»//В гостях у Гордона. Первый национальный канал (Украина). 7 ноября 2004 г.
↑ Сочнев, Алексей (2015-05-18). "«Массы быстро забыли Гдляна и Иванова и возненавидели Ельцина»: Бывший народный депутат РСФСР и следователь Юрий Лучинский о том, как «хлопковое дело» отразилось на перестройке". Лента.Ру. 2017-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-08.
«Совесть и Фемида» (2008-07-03). "«Хлопковое дело» в Узбекистане". Газета. Атырау: Ак Жайык. 2009-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-08.
«Известия» от 27.04.1989 г.
См.: Чурбанов Ю. М. Мой тесть Леонид Брежнев. М., 2007. С. 198
Дмитрий Аляев. Прокурор Олег Гайданов – о перезахоронении Шарафа Рашидова, «хлопковом деле» и Исламе Каримове
Avqust 02, 2021
pambıq, işi, хлопковое, дело, özb, paxta, ishi, özbək, işi, узбекское, дело, özb, zbek, ishi, şərəf, rəşidovun, rəhbərliyi, altında, olan, özbəkistan, həmçinin, ssri, başqa, yerlərində, illərin, axırında, illərində, araşdırılan, korrupsiya, iqtisadi, istifadəl. Pambiq isi rus hlopkovoe delo ozb paxta ishi ve ya ozbek isi rus uzbekskoe delo ozb o zbek ishi Seref Residovun rehberliyi altinda olan Ozbekistan SSR de ve hemcinin SSRI n basqa yerlerinde 70 ci illerin axirinda ve 80 ci illerinde arasdirilan korrupsiya ve iqtisadi sui istifadeler ile bagli bir sira cinayet isleri 1988 ci ilin aprelin 1 i SSRI Prokurorlugudaki metbuat konfransinda istintaq qrupu rusvet alanlardan musadire olunan deyerli esyalari numayis edir Mundericat 1 Arxa plan 2 Istintaq 3 Neticeleri ve tesiri 4 IstinadlarArxa plan RedakteLeonid Brejnevin SSRI n Bas Katibi oldugu dovrunde korrupsiya adi hal idi Amma hetta o dovrun standartlarina gore Ozbek SSR deki korrupsiyanin seviyyesi cox yuksek dereceye catmisdi 1 XX esrin ortasinda Merkezi Asiya Respublikalari ve ozellikle Ozbekistan esas hissesi RSFSR in Avropa hissesinde yerlesen SSRI n yungul senayesi ucun xammal olan pambiq isehsalin merkezine cevirmis 70 ci illerin evvelinde artiq Ozbekistanin butun ekile bilen torpaqlari pambiqciliq ucun islenilirdi 2 Merkezi Asiyada artiq yigilan pambigin miqyasini artmaq mumkunsuz idi amma eyni zamanda SSRI n dovlet plani pambigin idxalinin qarsisini almaq ucun her besillik Ozbekistan ve basqa Merkezi Asiya Respublikalarinin pambiqciligi ucun artiq onsuz da qeyri realistik hedefleri sisirdirdi Monokultura ile toksik gubrelerin ve pestisidlerin presedentsiz isletmesi ve mehsulun rotasiyasindan imtina ekologiyada felakete getirirdi 3 60 90 illerin arasinda sulanan torpaqlarin sahesi ikiqat genislenmesi suyun xercini artib Bunun neticesinde Aral denizinin ozbek hissesi bu gun artiq az qala tamamile qurumus evezine ise yeni yaradilmis Aralqum sehradaki kulekler kecmisden denizin dibinde qalan zeherli gubreleri havaya qaldirir 4 Istintaq RedakteOzbek SSR in rehberliyinin korrupsiyasi ve rusvetxorugunu arasdirmaga ilk cehdleri 70 ci illerin ortasinda bas verib Meselen 1975 ci ilde Ozbek SSR in Ali Mehkemesinin Sedri cavabdeh olmus 1970 1974 illerin aradinda SSRI n Ali Sovetinin Milletler Sovetinin sedri Y S Nesriddinova da huquq muhafize orqanlarin diqqetini celb etmisdi feqet onun Brejneve tesiri olduguna gore istintaq dayandirilmisdi 5 1979 cu ilde Buxara vilayetinin Sosialist Emlakinin Ogurlanmasina Qarsi Mubarize Idaresinin bascisina A Muzafarova ve qorpromtorqun bascisina S Kudratova iqtisadi cinayetlerde ittiham olunublar 1982 ci ilde bu isin istintaqi Telman Qdlyana verilib Brejnevin olumu ve Andropovum onun yerine SSRI n bas katibi secilmesi istintaqi stimullasdirib Bunun iki sebebi var idi Andropovun once SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin sedri vezifesini tutmasi belelikle onun mesele ile derin sekilde tanis olmaq ucun yeterince vaxti olmasi ve onun Residov ile munasibetlerinin menfiliyi 6 1983 cu ilde Residov vefat edib Hemin ilin yayinda yeni Bas Katibi secmek meqsedi ile Ozbek SSR in Kommunist Partiyasinin Merkezi Komitesinin XVI plenumu kecirtmeye Yeqor Liqacyov basciligi altinda Sov IKP MK nin emekdaslar qrupu respublikaya gelib Plenumda hele bu yaxinlarda Residovu terifleyenler onu korrupsiyada rusvetxorulqda nepotizmde ve ozbek xalqina qarsi toretdiyi sayri pisliklerde ittiham edirdiler Plenumun neticesinde Inamjon Inamhocayev Ozbekistan Kommunist Pariyasinin yeni Bas Katibi secilmisdi 7 Neticeleri ve tesiri Redakte1989 cu ilin aprel ayinda SSRI n Ali Mehkemesinin Plenumu T X Qdlyan basciligi altinda olan SSRI Prokurorlugunun istintaqci briqadasinin istintaqi vaxtinda yol verdiyi qanunilik pozgunlari haqqinda ferman buraxib 8 Hemin ilin mayinda SSRI n Prokurorlugu Qdlyan ile Ivanova qarsi Ozbekistanda apardiglari istintaq zamani qanun pozgunlari haqqinda cinayet isi acib 6 Avqustun 29 da kecen mehkeme iclasinda Narmaxonmadi Xudoyberdiyev Yuri Curbanova qarsi danisaraq beyan edib ki onun sehadeti ondan doyulerek alinirdi 9 1990 ci ilde Qdlyan Prokurorluqdaki isinden ve Sov IKP den cixarilmisdi 1991 ci ilin avqust ayinda ona qarsi cinayet isi baglanilib Hemin ilin dekabr ayinda ise Ozbekistan Prezidenti Islam Kerimov respublika erazisinde pambiq isine gore turmede yatanlarin hamisi ucun efv fermani imzalayib 10 Telman Qdlyan ile Nikolay Ivanov apardiglari istintaq Ozbekistan SSR in ve onun ehalisinin ogru ve tebii rusvetxor kimi sayilmagina getirib Ozbeklerin geride qalmaqda ittihamlar bize qarsi onlar dusuncesini guclendirib ozbek milli kimliyine tesir etmis Musteqil Ozbekistanin Prezidenti Islam Kerimov Residovun obrazini ozbek milli remzini ozbekleri xeyirine isleyen ozbek gucunun temsilcisini kimi istedirdi 1 Istinadlar Redakte 1 2 Derek Edward Peterson When a Pound Weighed a Ton The Cotton Scandal and Uzbek National Consciousness 2020 07 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 01 laboja Pamela Blackmon In the Shadow of Russia Reform in Kazakahstan and Uzbekistan Alan G Robinson Sam Stern Corporate Creativity Petr Bologov Pochemu Uzbekistan ne mozhet izbavitsya ot hlopkovogo proklyatiya Vladimir Kalinichenko byvshij sledovatel po osobo vazhnym delam pri Generalnom prokurore SSSR Vsesilnyj ministr vnutrennih del SSSR Shyolokov prinyal reshenie o moyom fizicheskom ustranenii V otvet na eto Andropov prikazal gruppe Alfa menya ohranyat V gostyah u Gordona Pervyj nacionalnyj kanal Ukraina 7 noyabrya 2004 g 1 2 Sochnev Aleksej 2015 05 18 Massy bystro zabyli Gdlyana i Ivanova i voznenavideli Elcina Byvshij narodnyj deputat RSFSR i sledovatel Yurij Luchinskij o tom kak hlopkovoe delo otrazilos na perestrojke Lenta Ru 2017 01 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 01 08 Sovest i Femida 2008 07 03 Hlopkovoe delo v Uzbekistane Gazeta Atyrau Ak Zhajyk 2009 02 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 01 08 Izvestiya ot 27 04 1989 g Sm Churbanov Yu M Moj test Leonid Brezhnev M 2007 S 198 Dmitrij Alyaev Prokuror Oleg Gajdanov o perezahoronenii Sharafa Rashidova hlopkovom dele i Islame KarimoveMenbe https az wikipedia org w index php title Pambiq isi amp oldid 5738100, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
