Bu məqalə . |
Bu məqaləni lazımdır. |
'Oologiya' (qədim yunan dilindən ᾠόν — yumurta və λόγος — söz) heyvanat yumurtalarının, əsasən quşların, həmçinin quş yuvalarının öyrənilməsinə həsr olunmuş zoologiya, əsasən ornitologiya bölməsidir. Bəzən ooloq ümumi mənada quş yumurtalarının toplanması kimi başa düşülür və buna dologofiliya da deyilir. Embriologiyadan fərqli olaraq, ooloji tədqiqatlar, bir qayda olaraq, yumurtaların xarici qabığını öyrənir.
Oologiya əsasən yumurtaların ölçüsünə, çəkisinə , formasına , növlərinə və bəzən onların tərkibinə görə təsviri və tərifi ilə məşğul olur. Yumurta kolleksiyasına ooteka (lat. Ootheca) deyilir. Ooloji kolleksiyalar zooloji muzeylərdə saxlanılır. Tədqiqat nəticələri yumurtaların parametrlərinə əlavə olaraq populyasiyanın dəyişkənliyi, təkamülü, filogeniyası, ətraf mühitin çirklənməsinin populyasiyaların vəziyyətinə təsiri və s. Məsələləri də aydınlaşdırmağa imkan verir. Oologiyaya maraq 1800-cü illərdən bəri Birləşmiş Krallıq və Amerika Birləşmiş Ştatlarında populyarlaşmağa başladı. Yüksək keyfiyyətli durbin hələ mövcud olmadığına görə o günlərdə vəhşi quşları uzaqdan müşahidə etmək çətin idi. Beləliklə, quşları vurmaq və yumurtalarını toplamaq çox vaxt daha praktik idi, bu da həm özəl, həm də müxtəlif muzeylərdə elmi ooloji kolleksiyaların yaranmasına səbəb oldu. Məsələn, 1281 növdən 3449 yumurta və 10 quş yuvasından ibarət Fransız ooloqu Marc Aye de Muir (1804–1894) kolleksiyası daha sonra Filadelfiyadakı Təbii Elmlər Akademiyasının Muzeyinə vəsiyyət edildi.
1840-cı illərdə İsveçrə həkimi və alimi Jean-Louis Prévost, Hermann Lebert ilə birlikdə yumurta içindəki embrionun qan dövranı və qidalanma prosesləri üzərində bir iş apardı ("Mémoire sur laation des organes de la dövran et du sang dans l'embryon de poulet ", Impr. Bourgogne et Martinet (Paris), 1844)].
Rusiya İmperiyası ərazisindəki ilk ooloq Alman Fedoroviç Gebel (1844–1910) idi. 13 yaşından quş yumurtaları toplayaraq, daha sonra Rusiya Elmlər Akademiyasının muzeyinə köçürülmüş nadir bir ooloji kolleksiya (10 min nüsxədən çox) tərtib etdi.
19-cu əsrin sonunda dünyanın ən böyük quş yumurtası kolleksiyası Alman ornitoloq və ooloq Adolf Nerkorn (1841–1916) tərəfindən toplandı. Buraya dünyanın hər yerindən 5.843 növ daxil idi və Britaniya Muzeyinin quş yumurtası kolleksiyasını təxminən 1500 növü üstələdi. 1905-ci ildə Nerkorn tərəfindən Berlin Muzeyinə vəsiyyət edilən 20.000 quş yumurtası kolleksiyası, İkinci Dünya Müharibəsinin bombalanması zamanı tamamilə məhv edildi. 20-ci əsrdə Almaniyadakı ən böyük kolleksiya başqa bir ornitoloq və ooloq Wolfgang Makatsch tərəfindən tərtib edildi. 30.000-dən çox yumurta ehtiva edir və Drezden Zooloji Muzeyində saxlanılır.
19-cu əsrdə və 20-ci əsrin əvvəllərində vəhşi quşların yumurtalarının toplanmasının müəyyən bir elmi dəyəri var idi, hətta ixtisaslaşmış dövri mətbu nəşrlər ("Ooloq" və s.) Nəşr olunurdu, lakin 20-ci əsrin ortalarından bu fəaliyyət getdikcə daha da artdı Elmi olaraq deyil, bir hobbi kimi qəbul edildi.
1922-ci ildə tanınmış həvəskar təbiətşünas Baron Walter Rothschild və keşiş Francis Jourdain ilə British Oological Association (daha sonra Jourdain Society) quruldu.
1960-cı illərdə, təbiətşünas Derek Ratcliffe, sonrakı yumurta qabığının nümunələri ilə tarixi kolleksiyalardakı peregrin şahin yumurtaları ilə müqayisəli bir araşdırma apardı və qabıq qalınlığında azalma olduğunu göstərdi [19]. Bu tədqiqatlar fermerlərin pestisidlərdən (DDT və Dieldrin kimi) istifadəsi ilə yırtıcı quşların İngilis populyasiyalarındakı azalmalar arasında bir əlaqə yaratdı.
Qanunvericilik aspektləri
Bir neçə ölkədə vəhşi quş yumurtalarının toplanmasına qanuni qadağalar var. Məsələn, 1954-cü ildə Böyük Britaniyanın Vəhşi Quşları Qoruma Qanunu vəhşi heyvanların yumurtalarının toplanmasını qadağan etdi. Buna baxmayaraq, insanlar İngiltərədə və digər ölkələrdə bu cür brakonyerliklə məşğul olmağa davam edirlər [20]. İngiltərədəki kolleksiyaçılar, 2000-ci ildə qəbul edilmiş və altı aya qədər həbs cəzasına məhkum edilmiş yabanı quş yumurtalarını saxladıqlarına görə mühakimə edilə bilər. Kral Quşları Qoruma Cəmiyyəti qanunsuz yumurta toplanmasına qarşı fəal mübarizə aparır.
Ooloji tədqiqat metodologiyası
Yumurta yığılır
Yuvadan yumurta yığarkən, bir qayda olaraq, bütün debriyaj çıxarılır. Yumurtanın tərkibinin çürüməsinin qarşısını almaq üçün havaya sovurulur. Yumurtalar inkubasiya mərhələsindən və embrional inkişafından asılı olmayaraq toplansa da, təzə qoyulmuş yumurtaları üfürmək çox asandır. Bu prosedur ümumiyyətlə yumurta qabığının kənarına xüsusi bir qazma ilə qazılmış, gözə çarpmayan kiçik bir çuxurdan edilir. İçindəkilərin üflənməsi dekorativ sənətkarlıq üçün istifadə olunan quş yumurtaları vəziyyətində də tətbiq olunur (bax, məsələn, Pysanka).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Oologiya qedim yunan dilinden ᾠon yumurta ve logos soz heyvanat yumurtalarinin esasen quslarin hemcinin qus yuvalarinin oyrenilmesine hesr olunmus zoologiya esasen ornitologiya bolmesidir Bezen ooloq umumi menada qus yumurtalarinin toplanmasi kimi basa dusulur ve buna dologofiliya da deyilir Embriologiyadan ferqli olaraq ooloji tedqiqatlar bir qayda olaraq yumurtalarin xarici qabigini oyrenir Oologiya esasen yumurtalarin olcusune cekisine formasina novlerine ve bezen onlarin terkibine gore tesviri ve terifi ile mesgul olur Yumurta kolleksiyasina ooteka lat Ootheca deyilir Ooloji kolleksiyalar zooloji muzeylerde saxlanilir Tedqiqat neticeleri yumurtalarin parametrlerine elave olaraq populyasiyanin deyiskenliyi tekamulu filogeniyasi etraf muhitin cirklenmesinin populyasiyalarin veziyyetine tesiri ve s Meseleleri de aydinlasdirmaga imkan verir Oologiyaya maraq 1800 cu illerden beri Birlesmis Kralliq ve Amerika Birlesmis Statlarinda populyarlasmaga basladi Yuksek keyfiyyetli durbin hele movcud olmadigina gore o gunlerde vehsi quslari uzaqdan musahide etmek cetin idi Belelikle quslari vurmaq ve yumurtalarini toplamaq cox vaxt daha praktik idi bu da hem ozel hem de muxtelif muzeylerde elmi ooloji kolleksiyalarin yaranmasina sebeb oldu Meselen 1281 novden 3449 yumurta ve 10 qus yuvasindan ibaret Fransiz ooloqu Marc Aye de Muir 1804 1894 kolleksiyasi daha sonra Filadelfiyadaki Tebii Elmler Akademiyasinin Muzeyine vesiyyet edildi 1840 ci illerde Isvecre hekimi ve alimi Jean Louis Prevost Hermann Lebert ile birlikde yumurta icindeki embrionun qan dovrani ve qidalanma prosesleri uzerinde bir is apardi Memoire sur laation des organes de la dovran et du sang dans l embryon de poulet Impr Bourgogne et Martinet Paris 1844 Rusiya Imperiyasi erazisindeki ilk ooloq Alman Fedorovic Gebel 1844 1910 idi 13 yasindan qus yumurtalari toplayaraq daha sonra Rusiya Elmler Akademiyasinin muzeyine kocurulmus nadir bir ooloji kolleksiya 10 min nusxeden cox tertib etdi 19 cu esrin sonunda dunyanin en boyuk qus yumurtasi kolleksiyasi Alman ornitoloq ve ooloq Adolf Nerkorn 1841 1916 terefinden toplandi Buraya dunyanin her yerinden 5 843 nov daxil idi ve Britaniya Muzeyinin qus yumurtasi kolleksiyasini texminen 1500 novu usteledi 1905 ci ilde Nerkorn terefinden Berlin Muzeyine vesiyyet edilen 20 000 qus yumurtasi kolleksiyasi Ikinci Dunya Muharibesinin bombalanmasi zamani tamamile mehv edildi 20 ci esrde Almaniyadaki en boyuk kolleksiya basqa bir ornitoloq ve ooloq Wolfgang Makatsch terefinden tertib edildi 30 000 den cox yumurta ehtiva edir ve Drezden Zooloji Muzeyinde saxlanilir 19 cu esrde ve 20 ci esrin evvellerinde vehsi quslarin yumurtalarinin toplanmasinin mueyyen bir elmi deyeri var idi hetta ixtisaslasmis dovri metbu nesrler Ooloq ve s Nesr olunurdu lakin 20 ci esrin ortalarindan bu fealiyyet getdikce daha da artdi Elmi olaraq deyil bir hobbi kimi qebul edildi 1922 ci ilde taninmis heveskar tebietsunas Baron Walter Rothschild ve kesis Francis Jourdain ile British Oological Association daha sonra Jourdain Society quruldu 1960 ci illerde tebietsunas Derek Ratcliffe sonraki yumurta qabiginin numuneleri ile tarixi kolleksiyalardaki peregrin sahin yumurtalari ile muqayiseli bir arasdirma apardi ve qabiq qalinliginda azalma oldugunu gosterdi 19 Bu tedqiqatlar fermerlerin pestisidlerden DDT ve Dieldrin kimi istifadesi ile yirtici quslarin Ingilis populyasiyalarindaki azalmalar arasinda bir elaqe yaratdi Qanunvericilik aspektleri Bir nece olkede vehsi qus yumurtalarinin toplanmasina qanuni qadagalar var Meselen 1954 cu ilde Boyuk Britaniyanin Vehsi Quslari Qoruma Qanunu vehsi heyvanlarin yumurtalarinin toplanmasini qadagan etdi Buna baxmayaraq insanlar Ingilterede ve diger olkelerde bu cur brakonyerlikle mesgul olmaga davam edirler 20 Ingilteredeki kolleksiyacilar 2000 ci ilde qebul edilmis ve alti aya qeder hebs cezasina mehkum edilmis yabani qus yumurtalarini saxladiqlarina gore muhakime edile biler Kral Quslari Qoruma Cemiyyeti qanunsuz yumurta toplanmasina qarsi feal mubarize aparir Ooloji tedqiqat metodologiyasi Yumurta yigilir Yuvadan yumurta yigarken bir qayda olaraq butun debriyaj cixarilir Yumurtanin terkibinin curumesinin qarsisini almaq ucun havaya sovurulur Yumurtalar inkubasiya merhelesinden ve embrional inkisafindan asili olmayaraq toplansa da teze qoyulmus yumurtalari ufurmek cox asandir Bu prosedur umumiyyetle yumurta qabiginin kenarina xususi bir qazma ile qazilmis goze carpmayan kicik bir cuxurdan edilir Icindekilerin uflenmesi dekorativ senetkarliq ucun istifade olunan qus yumurtalari veziyyetinde de tetbiq olunur bax meselen Pysanka