Nəcahilər — Yəməndə Zəbid və çevrəsində hökm sürən Həbəş əsilli xanədan (1022-1159).
Tarixi
Yəməndə Ziyadi əmiri Əbül-Ceyş İshaq ibn İbrahimin ölümündən (981) sonra Abdullah (və ya Ziyad) ibn İshaq və oğlu İbrahim (və ya Abdullah) dönəmlərində dövlətin idarəsini sırasıyla Hüseyn ibn Səlamə və Mərcan adlarında əslən Həbəşi azadlı kölə olan vəzirlər ələ keçirmişdilər. Bunlardan Mərcanın Nəfis və Nəcah adlı yenə Həbəşi kölə əsillı iki önəmli adamı arasında ortaya çıxan anlaşmazlıq sırasında Nəfis, hələ uşaq yaşda olan Əmir İbrahimi və onu himayə edən bibisini öldürüb taxtı ələ keçirdi (1017). Buna görə Nəcah onunla mücadiləyə girərək özünü və başından bəri dəstəkçisi olan vəzir Mərcanı öldürüb taxta çıxdı (fevral 1022). Ardından Abbasi xəlifəsi Qadir-Billaha itaətini bildirdi və xəlifədən əl-Müəyyəd Nasirəddin ləqəbini aldı. Beləcə Yəmənin Tihamə bölgəsində Zəbid mərkəzli Bəni Nəcah dövləti qurulmuş oldu.
Ziyadilərdən sonra üləmanın dəstəyiylə Yəməndə sünniliyin qorumaçılığını üstlənən Nəcahilər Şafei məzhəbinə mənsubdular. Eyni dönəmdə Yəməndə İsmaili dəvət fəaliyətləri sürətləndi və Əli ibn Məhəmməd əs-Suləyhi, Suleyhilər xanədanını qurarak Fatımi xəlifəsi Müstənsır-Billah adına xütbə oxutmağa başladı. Nəcahiləri İsmaili dəvətin önündə ciddi bir əngəl görən Əli ibn Məhəmməd, Nəcah ilə dostluq qurub hədiyə etdiyi bir cariyəsi vasitəsıylə onu zəhərlətib öldürtdü (1060), ardından Zəbidi zəbt etdi. Qırmızı dənizdəki Dəhlək adasına qaçan Nəcahın oğulları Səid və Cəyyaş, Suləyhilərlə savaşmağa başladılar; Nəcahın büyük oğlu Said, Ali b. Muhammədi mağlûp ədərək ortadan kaldırdı (1067 və ya 1081). İki qonşu dəvlət arasındaki mücadələ uzun müddət davam etdi və Nəcahilərin torpaqları bir neçə dəfə əl dəyişdirdi. Nihayət Cəyyaş b. Nəcah 1089-cu ildə Zəbidi son dəfə ələ keçirdi və Nəcahi hakimiyətini yenidən sağladı. "əl-Müfid fi əxbarı Zəbid" adlı günümüzə ulaşmayan bir əsər də yazmış olan Cəyyaşın ölümünün (1105 və ya 1107) ardından taht kavgaları baş göstərdi. Cəyyaşın oğlu I. Fatik tahta çıkmayı başardıysa da baba bir qardaşları İbrahim və Abdülvahidin hücumlarına məruz qaldı. Onun ölümündən sonra hələ uşaq yaşda olan oğlu Mənsur taxta çıxdı (1109); fakat amcası İbrahimin Zəbiddə yönətimi ələ gəçirməsi üzərinə Suləyhilərdən yardım istəmək zorunda kaldı və aldığı takviyə kuvvətlə yənidən hakimiyət sağlayabildi (504/1110).
Mansûr dəvrindən itibarən dəvlət yönətimi vəzirlərin əlinə gəçməyə başladı. Öylə ki Vəzir Ənis əl-Fatiki çətr taşıtıp kəndi adına para dahi bastırdı. Ancak Mansûr gənçlik çağına gəldiğində onu kəndi əlləriylə öldürdü (517/1123). Mansûrun Vəzir Mənnullah əl-Fatiki tarafından zəhirlənərək öldürülməsinin ardından çocuk yaştaki oğlu II. Fatik tahta çıkarıldı. Bu dönəmdə aslən Habəşi bir cariyə olan Fatikin annəsi Ümmü Fatik Aləm yönətimdə ağırlığını hissəttirdi. 524tə (1130) Vəzir Mənnullahı öldürtərək yərinə Zürəyķ əl-Fatikiyi gətirən Ümmü Fatik Aləm kısa bir sürə sonra onun istifa ətməsi üzərinə də Əbû Mansûr Müflih əl-Fatikiyi vəzirliklə görəvləndirdi. Əmir II. Fatik b. Mansûr 531 (1137) yılında öldürüldü və Ümmü Fatik Aləm onun çocuğu olmadığı için tahta amcasının oğlu III. Fatik b. Muhammədi çıkardı; əski köləsi ordu kumandanı Sürûr əl-Fatikiyi də vəzir tayin ətti. Ümmü Fatik Aləmə büyük bir bağlılık göstərən Sürûr onun 545tə (1150) ölümünün ardından bütün yətkiləri əlində topladı, bölgədəki asi və muhaliflərin itaatini sağlayarak Nəcahi Dəvlətinə yənidən güç və itibar kazandırdı. 551də (1156) Məhdi Əmiri Ali b. Məhdi bir komployla Sürûru öldürtərək Zəbid üzərinə bir ordu göndərdi. Şəhri savunmakta güçlük çəkən Zəbidlilər, Sadə hakimi Zəydi imamı Ahməd b. Süləyman əl-Mütəvəkkil-Aləllahtan yardım istədilər. Mütəvəkkil-Aləllah, Əmir III. Fatikin öldürülməsi və kəndi hakimiyətinin tanınması şartıyla yardım sözü vərdi. Bunun üzərinə 553 (1158) yılında əmir öldürüldüysə də Mütəvəkkil-Aləllah bəklənən yardımı yapamadı və Zəbidi almaya muvaffak olan Ali b. Məhdi, Nəcahi hakimiyətini sona ərdirdi (1 avqust 1159).
Nəcahilər, vəzir və kumandanların yönətimə hakim olup dəvlətin sonunu gətirən sürəci başlatmaları yönüylə Mısırdaki Fatımilərə, kəndilərindən öncəki Ziyadilərin kölələri oldukları haldə yönətimi ələ gəçirip yəni bir dəvlət kurmaları bakımından Əyyûbilərdən sonra kurulan Məmlüklərə bənzəməktədir. Nəcahilərdə əmirlərlə vəzirlər arasında hakimiyət alaməti olmak üzərə sikkə darbı konusunda vərilən mücadələlər kaynakların çoğunda yər almakla birliktə günümüzə bu sikkələrdən sadəcə dördü ulaşabilmiş və N. M. Lowick tarafından yayımlanmıştır.
September 18, 2021
nəcahilər, yəməndə, zəbid, çevrəsində, hökm, sürən, həbəş, əsilli, xanədan, 1022, 1159, tarixi, redaktəyəməndə, ziyadi, əmiri, əbül, ceyş, ishaq, ibrahimin, ölümündən, sonra, abdullah, ziyad, ishaq, oğlu, ibrahim, abdullah, dönəmlərində, dövlətin, idarəsini, s. Necahiler Yemende Zebid ve cevresinde hokm suren Hebes esilli xanedan 1022 1159 Tarixi RedakteYemende Ziyadi emiri Ebul Ceys Ishaq ibn Ibrahimin olumunden 981 sonra Abdullah ve ya Ziyad ibn Ishaq ve oglu Ibrahim ve ya Abdullah donemlerinde dovletin idaresini sirasiyla Huseyn ibn Selame ve Mercan adlarinda eslen Hebesi azadli kole olan vezirler ele kecirmisdiler Bunlardan Mercanin Nefis ve Necah adli yene Hebesi kole esilli iki onemli adami arasinda ortaya cixan anlasmazliq sirasinda Nefis hele usaq yasda olan Emir Ibrahimi ve onu himaye eden bibisini oldurub taxti ele kecirdi 1017 Buna gore Necah onunla mucadileye girerek ozunu ve basindan beri destekcisi olan vezir Mercani oldurub taxta cixdi fevral 1022 Ardindan Abbasi xelifesi Qadir Billaha itaetini bildirdi ve xelifeden el Mueyyed Nasireddin leqebini aldi Belece Yemenin Tihame bolgesinde Zebid merkezli Beni Necah dovleti qurulmus oldu Ziyadilerden sonra ulemanin desteyiyle Yemende sunniliyin qorumaciligini ustlenen Necahiler Safei mezhebine mensubdular Eyni donemde Yemende Ismaili devet fealiyetleri suretlendi ve Eli ibn Mehemmed es Suleyhi Suleyhiler xanedanini qurarak Fatimi xelifesi Mustensir Billah adina xutbe oxutmaga basladi Necahileri Ismaili devetin onunde ciddi bir engel goren Eli ibn Mehemmed Necah ile dostluq qurub hediye etdiyi bir cariyesi vasitesiyle onu zeherletib oldurtdu 1060 ardindan Zebidi zebt etdi Qirmizi denizdeki Dehlek adasina qacan Necahin ogullari Seid ve Ceyyas Suleyhilerle savasmaga basladilar Necahin buyuk oglu Said Ali b Muhammedi maglup ederek ortadan kaldirdi 1067 ve ya 1081 Iki qonsu devlet arasindaki mucadele uzun muddet davam etdi ve Necahilerin torpaqlari bir nece defe el deyisdirdi Nihayet Ceyyas b Necah 1089 cu ilde Zebidi son defe ele kecirdi ve Necahi hakimiyetini yeniden sagladi el Mufid fi exbari Zebid adli gunumuze ulasmayan bir eser de yazmis olan Ceyyasin olumunun 1105 ve ya 1107 ardindan taht kavgalari bas gosterdi Ceyyasin oglu I Fatik tahta cikmayi basardiysa da baba bir qardaslari Ibrahim ve Abdulvahidin hucumlarina meruz qaldi Onun olumunden sonra hele usaq yasda olan oglu Mensur taxta cixdi 1109 fakat amcasi Ibrahimin Zebidde yonetimi ele gecirmesi uzerine Suleyhilerden yardim istemek zorunda kaldi ve aldigi takviye kuvvetle yeniden hakimiyet saglayabildi 504 1110 Mansur devrinden itibaren devlet yonetimi vezirlerin eline gecmeye basladi Oyle ki Vezir Enis el Fatiki cetr tasitip kendi adina para dahi bastirdi Ancak Mansur genclik cagina geldiginde onu kendi elleriyle oldurdu 517 1123 Mansurun Vezir Mennullah el Fatiki tarafindan zehirlenerek oldurulmesinin ardindan cocuk yastaki oglu II Fatik tahta cikarildi Bu donemde aslen Habesi bir cariye olan Fatikin annesi Ummu Fatik Alem yonetimde agirligini hissettirdi 524te 1130 Vezir Mennullahi oldurterek yerine Zureyk el Fatikiyi getiren Ummu Fatik Alem kisa bir sure sonra onun istifa etmesi uzerine de Ebu Mansur Muflih el Fatikiyi vezirlikle gorevlendirdi Emir II Fatik b Mansur 531 1137 yilinda olduruldu ve Ummu Fatik Alem onun cocugu olmadigi icin tahta amcasinin oglu III Fatik b Muhammedi cikardi eski kolesi ordu kumandani Surur el Fatikiyi de vezir tayin etti Ummu Fatik Aleme buyuk bir baglilik gosteren Surur onun 545te 1150 olumunun ardindan butun yetkileri elinde topladi bolgedeki asi ve muhaliflerin itaatini saglayarak Necahi Devletine yeniden guc ve itibar kazandirdi 551de 1156 Mehdi Emiri Ali b Mehdi bir komployla Sururu oldurterek Zebid uzerine bir ordu gonderdi Sehri savunmakta gucluk ceken Zebidliler Sade hakimi Zeydi imami Ahmed b Suleyman el Mutevekkil Alellahtan yardim istediler Mutevekkil Alellah Emir III Fatikin oldurulmesi ve kendi hakimiyetinin taninmasi sartiyla yardim sozu verdi Bunun uzerine 553 1158 yilinda emir oldurulduyse de Mutevekkil Alellah beklenen yardimi yapamadi ve Zebidi almaya muvaffak olan Ali b Mehdi Necahi hakimiyetini sona erdirdi 1 avqust 1159 Necahiler vezir ve kumandanlarin yonetime hakim olup devletin sonunu getiren sureci baslatmalari yonuyle Misirdaki Fatimilere kendilerinden onceki Ziyadilerin koleleri olduklari halde yonetimi ele gecirip yeni bir devlet kurmalari bakimindan Eyyubilerden sonra kurulan Memluklere benzemektedir Necahilerde emirlerle vezirler arasinda hakimiyet alameti olmak uzere sikke darbi konusunda verilen mucadeleler kaynaklarin cogunda yer almakla birlikte gunumuze bu sikkelerden sadece dordu ulasabilmis ve N M Lowick tarafindan yayimlanmistir Menbe https az wikipedia org w index php title Necahiler amp oldid 4361970, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
