Naibə Rəcəbova

Naibə Rəcəbova — Azərbaycan teatr aktrisası və rejissoru.

Naibə Rəcəbova
Naibə Ağaverdi qızı Rəcəbova
Doğum tarixi	28 fevral 1942 (79 yaş)
Doğum yeri	Bakı Novxanı Azərbaycan SSR
Milliyyəti	azərbaycanlı
Vətəndaşlığı	SSRİ Azərbaycan
Fəaliyyəti	aktrisa müəllim rejissor
Fəaliyyət illəri	1956

Həyatı

Naibə Ağaverdi qızı Rəcəbova 1942-ci ilin fevralında Bakı şəhəri Novxanı kəndində anadan olmuşdur. Atası Rəcəbov Ağaverdi Məmmədyar oğlu 1941-1945-ci il Böyük vətən müharibəsində əsgəri xidmətə çağırılaraq, döyüşlərdə iştirak etmiş və həlak olmuşdur. Təhsilini Bakı şəhərində almış, On beş yaşında ikən Lütfü Məmmədbəyovun rəhbərlik etdiyi Xalq teatrına üzv olmuşdur. Səhnənin və aktyorluq sənətinin sirrlərinin burada görüb-götürmüşdür. Aktyor yaradıcılığının əlifbasını məhz Lütfü müəllimdən və onun rəhbərlik etdiyi Xalq teatrının repertuarındakı tamaşalarda iştirak edərək, mənimsəmişdir. Xalq teatrındakı ilk rolu C.Cabbarlının "Aydın " tamaşasında Gültəkin rolu olub. Sonralar isə N.Vəzirovun "Ağakərin xan Ərdəbilli" pyesinin tamaşasında Bədircahan, S.Rəhmanın "Nişanlı qız" komediyasında Qəmər, "Xoşbəxtlər" də İnci, E.L.Voyniçin "Ovod" tamaşasında Cemma, M.Cəlalın "Bir gəncin manifesti" tamaşasında Hacının arvadı, H. Seyidbəylinin "Cəbhədən-cəbhəyə" romanı əsasında Lütfü müəllimin səhnələşdirməsində Güldəstə, İ.Əfəndiyevin "Söyüdlü arx" romanı əsasındakı səhnələşdirmənin tamaşasında Nuriyyə, A.Məmmədovun "Həmyerlilər" də Zərri, R.İsmayılovun "Əsgər şineli" tamaşasında Estoniyalı şahmatçı qız Layne, N.Vəzirovun "Tağışdan çıxdıq, yağmura düşdük" tamaşasında Yetər və bir çox rolların ifaçısi olmuş, neçə-neçə festivallarda, xalq teatrlarına baxışda iştirak edib, "Fəxri fərman və diploma" layiq görülmüşdür. İlkin təhsilini musiqi sahəsində "Xor drijorluğu" ixtisası üzrə almış, 1962-ci ildə orta ixtisas təhsilini bitirdikdən sonra, dövlət təyinatı ilə Daşkəsən şəhər musiqi məktəbində ixtisas fənddən və musiqi nəzəriyyəsindən dərs demişdir. 1963-cü ildə M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutuna daxil olaraq, "Rejissorluq" ixtisası üzrə T.Kazımovun kursunu 1968-ci ildə bitirmişdir. Təhsil aldığı illər ərzində Azərbaycan Dövlət Radio və Televiziya verlişləri komitəsinin "Musiqi redaksiyasında" rejissor köməkçisi kimi işləmişdir. III kursda təhsilini davam etdirməklə yanaşı, Tofiq müəllimin dəvəti, həm də, teatrın tələbnaməsinə əsasən iş yerini dəyişərək, Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram teatrında rejissor assistenti vəzifəsində çalışmışdır. Böyük sənətkarların rəhbərliyi və təsiri altında o, gələcəyin rejissorlarından biri kimi formalaşaraq, müxtəlif iş üslubuna malik olan neçə-neçə sənətkar rejissorlardan, aktyorluq sənətinin zirvəsinə qədər ucalan aktyorlardan sənətin sirrlərini öyrənmişdir. Tamaşanın hazırlıq dövründə iştirak edən komponentlərin vəhdətinə qədərki müddətdə emalatxanalarda gedən qızğın işin və tamaşa üçün texniki quraşdırmaların hazırlıq məqamını birbaşa görmək imkanı əldə etmişdir. Bu cür əyani təcrübə onu sənətdə formalaşmağa, rejissor-müəllim kimi tələbələrlə işlədiyi illərdə özünü təsdiq etdi. Naibə xanım rejissor işinə ilk dəfə Ş.Qurbanovun "Sənsiz" əsərinin qurluşçu rejissoru, müəllimi T.Kazımovun assistenti kimi fəaliyyət göstərərək ilk addımını atmışdır. Teatrda müəllimindən başqa, digər rejissorların da iş üslubu ilə maraqlanmış, onlardan da bir çox yaradıcılıq məqamlarını əxs etmişdir. Teatrda işlədiyi müddət ərzində Naibə xanım həm də rejissorun bəstəkarla işini diqqətlə izləyərək, Q.Qarayev, F.Əmirov, R.Hacıyev və başqaları ilə iş birliyində iştirak etmişdir. Rejissorun bəstəkara verdiyi tapşırıqlarını eləcə də musiqinin xidmət etdiyi hadisələrin izahını izləmişdir. Tofiq müəllimlə birlikdə "Sənsiz" tamaşasının qurluşçu rəssamı Elçinlə də tanışlığı ona çox şey öyrədib. Ona qarşı olan səmimi münasibətlərin müqabilində teatrın qocaman aktyorlarından Hacıməmməd Qafqazlı, Abbas Rzayev, Mustafa Mərdanov, İsmayıl Osmanlı, Məmmədrza Şeyxzamanov, İsmayıl Dağıstanlı və əruz vəznini mükəmməl bilən Əli Zeynalovla yanaşı, korifey sənətkarlardan olan Məhluqə Sadıqova, Hökümə Qurbanova, Sofa Bəsirzadə, Leyla Bədirbəyli, Ətayə Əliyeva, gənc aktrisalardan Şəfiqə Məmmədova, Səfurə İbrahimova və başqalarının səhnə fəaliyyətindən çox şey öyrənmişdir. Bununla belə, Həsənağa Salayev, Sadiq Hüseynov, Həsən Turabov və başqa sənətkarlarla tərəf müqabili olduğuna fəxr edir. Teatr sənətində rejissorların quruluş verdiyi tamaşaların hazırlıq işində yaxından iştirak etməklə bərabər, həm də bu tamaşalarda ekspront rollar da oynamışdır. Teatrda işlədiyi üç il ərzində dəfələrlə müxtəlif rolların iştirakçısı olmuşdur. Naibə xanım C.Cabbarlının "Oqtay Eloğlu" pyesinin tamaşasında Firəngizin rəfiqəsi, Oqtayın bacısı Sevər, S.Kastofininin "Falçı" tamaşasında Falçı, A.Kaplerin "Tufanlı il" tamaşasında Şəfqət bacısı, İ.Əfəndiyevin "Sən həmişə mənimləsən" tamaşasında Sarısaç qız, Tofiq müəllimin quruluş verdiyi Ə.Haqverdiyevin "Pəricadu" tamaşasında Hafizə xanımın qulluqçusu və s. Rollar ekspromt ifa etmişdir. Naibə xanim – Bir gün Tofiq müəllim mənə dedi:- "Sən bi il institutu bitirirsən. Yəqin ki, diplom işini burda, teatrda hazırlamaq istəyərsən. Mən tezliklə V.Şekspirin "Hamlet" pyesi üzərində işləyəcəyəm. Sən də rejissor kimi mənimlə işlə. Əsəri truppa müdiri Qürbətdən al, oxu. Quruluş planı üzərində işlə və hissə-hissə mənə göstər. Müzakirələrdə də, məşqlərdə də mütəmadi iştirak et. Heç vaxt mənə müraciət etməkdən çəkinmə!" Bu təklif təbii ki, onun mənə gələcək rejissor kimi inamından irəli gəlirdi. Beləliklə, mən işə başladım. Yazdığım quruluş planı başlanğıcdan Tofiq müəllimi razı saldı. Beləcə, yaradıcılıq işimiz davam etdi. Maraqlı müzakirələr, mübahisələr, məşqlər məni yormurdu. Tamaşada "Ofelya" rolunun ifaçısı Amaliya Pənahova idi. Analıq məzuniyyətinə gedəcəyini bildiyimdən Tofiq müəllimdən xəbərsiz Ofelya rolu üzərində işi, həmin tamaşada İkinci Aktyor rolunu oynayan Səfurə İbrahimova ilə işləyərək, müstəqil məşq apardım. Amalıya xanim birinci tamaşanı, yəni primyeranı oynadı. İkinci tamaşada Ofelya rolunu ifa edə bilmədi. Qabaqcadan, xəlvətcə hazırladığım rolu Safura xanim ifa etdi. Tofiq müəllim vaxtın azlığından çaşıb qalmışdı. - "Bəs Safura xanımın rolunu kim ifa etsin?" deyəndə, mən arxayınlıqla: - "narahat olmayın! Özümə nə gəlib ki," – dedim. Ustadım mənim belə ehtiyatlı olmağıma çox şad oldu. Beləliklə, mən bu rolda otuz tamaşa oynadım. Bu haqda sənətşunaslıq doktoru, professor İlham Rəhimli, yazdığı "Akademik Milli Dram Teatrı" adlı 2 cildlik kitabının ikinci cildində qeyd etmişdir. Məni yaddan çıxartmadığı üçün ona təşəkkür edirəm. Kitabın nəşrindən sonra, universitetdə, bizim kafedrada görüşərkən gülümsəyən gözləri ilə mənə baxıb dedi: - "Naibə, sən bir qasırğa kimi teatra gəldin, getdin. Niyə gəldin?! Niyə getdin?!...." 1968-ci ildə təhsilimi bitirdim. Məzuniyyətdən qayıdandan sonra Tofiq müəllim mənimlə görüşəndə dedi: - "Qızım, sənin ədəb-ərkanını, əxlaqını çox bəyənirəm. Sərtsən, ciddisən. İnstitutun rektoru ilə danışmişam. Səndən yaxşı müəllim olar. Teatrla da əlaqəni kəsmə" Beləliklə də Naibə xanim müəlliminin məsləhəti ilə bu günə qədər Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti adlanan ali təhsil ocağının "Teatr rejissorluğu" kafedrasında baş müəllim işləmişdir. Bir neçə il təcrübəli sənətkar – müəllimlərlə birgə çalışmış onlardan Əliheydər Ələkbərov, Lütfü Məmmədbəyov, Zəfər Nemətov, Ağaəli Dadaşov, Hüseyn Sultanov, Kərim Həsənov, Əmənulla Rəsulov, Böyükağa Kazımov və başqalarının adlarını qeyd etmək olar. 1974-cü ildə Leninqrad (Sankt-Peterburq) Dövlət Teatr Musiqi və Kinomatoqrafiya İnstitutunda, 1990-cı ildə N.K.Krupskaya adına Leninqrad (Sankt-Peterburq) Dövlət Mədəniyyət İnstitutu tərkibində müəllimlərin ixtisasartırma və təkmilləşdirmə fakültəsində kurs keçmişdir. Bir müəllim kimi nəzəri və təcrübi biliklərini genişləndirmiş, dərs dediyim fənnin müasir tələblərini nəzərə alaraq, yeni yanaşmalar üzərində sınaqlar almışdır. Beləliklə, illər keçdikcə Naibə xanım rejissor-müəllim kimi təcrübə toplamışdır. Bundan başqa tədris təcrübəsinə və diplom işlərinə də rəhbərlik etmişdir. Dövlət teatrlarında çalışan neçə-neçə əməkdar və xalq artisti müdavimləri var. Akademik Milli Dram Teatrında Yaşar Nuri, Məleykə Əsədova, Musiqili Komediya Teatrında Ramiz Məmmədov, Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram Teatrında Svetlana Həkimova, bundan başqa İlham Namiq Kamal, Ramiz Əzizbəyli, İslam Rzayev, Yaşar Səfərov, və başqa adlı-sanlı sənətkarlar tələbələri olub. Gəncə, Lənkəran, Şəki teatrlarında da hal-hazırda fəxri adları olan müdavimləri yaradıcılıqla məşğuldur. Onuda qeyd edək ki, Naibə xanım həm teatr, həm də müəllimlik təcrübəsindən istifadə edərək teatr sevənlərə və tələbələrinə kitab dərslik, dərs vəsaiti yazmaq qərarına gəlmiş, müəllifi olduğu kitabı belə adlandırmışdır: "Komponentlər vəhdəti = tamaşa". Hal-hazırda bu kitabdan Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində dərs vəsaiti kimi istifadə olunur.