fbpx
Wikipedia

Məhəmməd xan Təkinski

Avqust 04, 2021

Məhəmməd xan Təkinski — Azərbaycanlı siyasətçi, diplomat, dövlət xadimi. İxtisasca ali təhsilli hüquqşünasdır.

Ümumi məlumat

Azərbaycan Cümhuriyyəti dönəmində xarici işlər nazirinin əvəzi (09.12.1918-də bu vəzifədə adı çəkilib), Azərbaycan Cümhuriyyətinin Ermənistanda diplomatik nümayəndəliyinin başçısı (29.01.1919-dan) işləyib. İlin sonuna yaxın yerini T.Makinskiyə buraxmaqla Bakıya gələrək xarici işlər nazirinin müavini (01.10.1919-dan) təyin edilib. Xarici işlər nazirinin müavini olarkən Bakıda Polşanın Qafqazdakı nümayəndəsi Vatslav Ostrovskini (28.12.1919), Britaniyanın Zaqafqaziyadakı ali komissarı Oliver Uordropu (23.01.1920), Polşanın fövqəladə missiyasını (24.04.1920) və b. qəbul edərək onlarla danışıqlar aparıb.

Həyatının ilk illəri

Məhəmməd xan Təkinski 1879 və yaxud 1880-ci ildə Mərkəzi Asiyada Axal-Təki vadisində rusların türkmənlərlə müharibəsi zamanı anadan olsa da, Naxçıvanda böyüyüb boya-başa çatmış, Kəngərlilər nəslinin ən qüdrətli nümayəndələrindən biri olan II Ehsan xanın oğulluğu olmuşdur. Son illərə qədər onun doğum tarixi dəqiq məlum olmasa da, tədqiqatçı Ataxan Paşayevin Odessa vilayətinin dövlət arxivində apardığı araşdırmalar nəticəsində Təkinskinin Novorossiya Universitetinin hüquq fakültəsinin tələbəsi olarkən hazırlanmış şəxsi işini aşkarlaması bu suallara aydınlıq gətirmişdir. Bu universitetdə Naxçıvanın XX əsr tarixində rol oynamış digər görkəmli simalar – Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin Batumdakı konsulluğunun katibi olmuş Əziz bəy Qədimbəyov, Əliqulu xan Kəlbəlixanov, Hidayət bəy Sultanov, Həmid bəy Şahtaxtılı da təhsil almışlar. Tədqiqatçı A.Paşayev "Məhəmməd xan Təkinski kimdir?" adlı məqaləsində yazır ki, Tiflis şəhəri birinci gimnaziyanın şagirdləri haqqında verilmiş məlumatda M.Təkinskinin atasının adı qrafasında "Ehsan xan Təkinski", qəyyumu adlı qrafada "Cəfərqulu xan Naxçıvanski" göstərilmiş, milliyyəti "türkmən", dini etiqadı "müsəlman", təvəllüdü "1879-cu il" qeyd olunmuşdur. 1881-ci il yanvar ayının 12-si günü baş vermiş rusların türkmənlərlə Göytəpə qalasını ələ keçirmək uğrunda apardıqları mübarizə zamanı bütün qohumları rus əsgərləri tərəfindən məhv ediləndə, onu bir saman tayasının yanında rus ordusunun polkovniki olan II Ehsan xan tapmış və oğulluğa götürmüşdür. AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Musa Quliyevin yazdığına görə sonralar Naxçıvana gələn II Ehsan xan bu uşağı da özü ilə bərabər gətirmişdir. Gələcəkdə Azərbaycan tarixində özünəməxsus rol oynayacaq Məhəmməd xan Təkinski Cəfərqulu xan, Rəhim xan və Hüseyn xan Naxçıvanskilərin əhatəsində böyümüşdür.

Təhsili

Tiflis birinci kişi gimnaziyasını, 1908-ci ildə isə Odessada yerləşən Novorossiya İmperator Universitetinin hüquq fakültəsini bitirən Məhəmməd xan Təkinskininin 1918-ci ilə qədərki fəaliyyəti ilə bağlı məlumatlar demək olar ki, yox səviyyəsindədir. Moskvada Rusiya Dövlət Hərbi Tarix Muzeyində və Sankt-Peterburqdakı Rusiya Dövlət Tarix Arxivində araşdırmalar aparan M.Quliyev onun gimnaziyanı başa vurduqdan sonra Rusiya ordusunda hərbi qulluqda olduğunu, Odessa vilayətinin dövlət arxivində tədqiqatlar aparan A.Paşayev isə Novorossiysk Universitetinin hüquq fakültəsini bitirdikdən sonra Güney Qafqazda hüquq-mühafizə orqanlarında fəaliyyət göstərdiyinin güman edildiyini yazmışdır. Tədqiqatçı bunu Məhəmməd xanın 1918-ci il iyul ayının 15-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin Gəncədə yaratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına andlı iclasçı kimi cəlb olunması ilə əsaslandırmışdır. Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası 1918-ci ildə Azərbaycan hökuməti tərəfindən Birinci Dünya müharibəsinin əvvəlindən başlayaraq bütün Zaqafqaziya boyunca müsəlman əhaliyə və onların əmlakına qarşı törədilən zorakılıq, talan və soyğun faktlarının araşdırılması məqsədi ilə yaradılmışdı. Komissiyanın tərkibinə Məhəmməd xan Təkinski ilə yanaşı Ələkbər bəy Xasməmmədov, Andrey Fomiç Novatskiy, Nikolay Mixayloviç Mixaylov, Aleksandr Kluqe, İsmayıl bəy Şahmaliyev, Aley Adamoviç Aleksandroviç, Çeslav Boleslavoviç Klossovskiy, V.V.Qudvil, Abbas Əli bəy Hacı İrzayev və başqaları daxil olmuşlar.

Diplomatik fəaliyyəti

Məhəmməd xan Təkinskinin Azərbaycan, o cümlədən onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan qarşısında ən böyük xidmətləri isə Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin mövcudluğu illərinə təsadüf edir. Parlamentin yaranmasından sonra formalaşdırılan ilk milli Azərbaycan hökumətində ilk dəfə ona müvəqqəti olaraq Xarici İşlər naziri vəzifəsini həyata keçirmək həvalə olunur. Yeddicildlik Azərbaycan tarixinin beşinci cildində isə Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivinin sənədinə əsasən Məhəmməd xan Təkinski həm də Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti Parlamentinin deputatı kimi göstərilir. Kitabda yazılır: "Azərbaycan parlamentininın üzvü Məhəmməd xan Təkinski 1919-cu il yanvarın 29-da İrəvana səfir təyin edilmişdir".

1919-cu ilin yanvarında isə yəqin ki, fövqəladə dərəcədə cəsarəti, inadkarlığı, analitik təhlil qabiliyyətinin yüksəkliyi nəzərə alınaraq o Ermənistana Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin nümayəndəsi kimi göndərilir və həmin ilin oktyabrına qədər bu vəzifəni yerinə yetirir. Kitabın müəlliflərindən biri "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Naxçıvan" məqaləsində Təkinskinin Naxçıvanın qorunması uğrunda apardığı diplomatik mübarizələrlə bağlı yazır: "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti rəhbərliyi Naxçıvanla bağlı hərbi səciyyəli müəyyən işləri görə bilməsə də bəzi diplomatik-siyasi yollardan istifadə edirdi. M.Təkinski Naxçıvanla bağlı AXC hökuməti sədrinə yazırdı ki, əgər Ermənistan Qarabağın Azərbaycana keçməsinə razılaşarsa, ingilislər Şərur-Naxçıvan rayonunu ona verəcəklər. Onun fikrincə, əhalisinin əksəriyyəti müsəlmanlardan ibarət olan Şərur və Naxçıvanı ermənilərə vermək olmazdı. Naxçıvan bölgəsində ermənilərin özbaşınalıqlarının qarşısının alınmasında da M.Təkinskinin böyük əməyi olmuşdur. O, bu məsələlərlə əlaqədar məlumat hazırlayaraq Xarici İşlər Nazirliyinə göndərirdi".

2019-cu ildə Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti Təkinskinin məxfi yazışmalarını açıqlayıb. Milli Təhlükəsizlik Xidməti bildirirdi ki, xan Təkinski səfir təyin olunan kimi Ermənistanın təhlükəsizlik orqanları onu izləyib, onun şifrəli teleqramlarını ələ keçirib və deşifrə edib. Ermənistan MTX-nın iddialarına görə xan Təkinski Ermənistan ordusunun Naxçıvan istiqamətindəki yerdəyişmələri, Ermənistanın cənub və digər regionlarındakı hərbi-siyasi vəziyyət barədə informasiyaları Bakıya ötürüb, həmçinin Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılarla gizli əlaqələr saxlayıb, onları üsyana təhrik edib. Məxfi yazışmaların bir hissəsi silahlı qüvvələrə aid olub, qoşunların sayı, silahları və digər mühüm elementlər barədə məlumatlar göstərilib. Səfiri izləyən Ermənistan hökuməti Azərbaycandan onun geri çağırılmasını tələb edib. Nəticədə Xan Təkinskinin səfir fəaliyyəti 1919-cu ilin oktyabr ayında başa çatıb.

1919-cu il oktyabr ayının birində isə Xan Təkinski Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti Xarici İşlər nazirinin müavini təyin edilir. Xarici işlər nazirinin müavini olarkən Məhəmməd xan Təkinski Bakıda Polşanın Qafqazdakı nümayəndəsi Vatslav Ostrovskin, Britaniyanın Zaqafqaziyadakı ali komissarı Oliver Uordrop, Polşanın Bakıya gəlmiş fövqəladə missiyası ilə danışıqlarda Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin xarici siyasətinin təmsilçisi kimi iştirak edir. Cumhuriyyətin süqutuna qədər bu vəzifəni yerinə yetirən Məhəmməd xan Təkinskinin 1920-ci ilin aprelindən sonrakı taleyi naməlumdur.

Ölümü

Məhəmməd xan Təkinskinin ölümü tarixi də son illərə qədər naməlum olaraq qalsa da, biz tədqiqatçı Ədalət Tahirzadə tərəfindən tərtib olunmuş "1937–1938-ci illərdə güllələnən (həbs olunan) şəxslər" siyahısında onun da adına rast gəlirik. Onun adının qarşısında "18.03.1938*, 58 yaş" yazılıb. Siyahının əvvəlində isə tədqiqatçının belə bir qeydi var: "* Bu işarə güllələnmə tarixini bildirir".

İstinadlar

  1. [1]
  2. ↑ Hacıyev İ. Kəlbizadə E. Naxçıvanlı diplomatlar. Naxçıvan:Əcəmi, 2017, 128 s., s.6
  3. ↑ Paşayev A. Məhəmməd xan təkinski kimdir? // Xalq qəzeti. 18 iyul 2010, s. 6.
  4. Гаджиев И., Кальбизаде Э. Из истории дипломатии. Saarbrücken:Lambert Academic Publishing, 2017, 64 c.
  5. ARDA, f. 970, siy. 1, iş 149, v. 13

Mənbə

  1. Hacıyev İ. Kəlbizadə E. Naxçıvanlı diplomatlar. Naxçıvan:Əcəmi, 2017, 128 s.
  2. Гаджиев И., Кальбизаде Э. Из истории дипломатии. Saarbrücken:Lambert Academic Publishing, 2017, 64 c.
  3. [2][ölü keçid]

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Avqust 04, 2021
məhəmməd, təkinski, azərbaycanlı, siyasətçi, diplomat, dövlət, xadimi, ixtisasca, təhsilli, hüquqşünasdır, məhəməd, təkinskiazərb, azərbaycan, xalq, cümhuriyyətinin, xarici, işlər, nazirinin, müavini1, oktyabr, 1919, aprel, 1920sələfi, ismayıl, ziyadxanovşəxsi. Mehemmed xan Tekinski Azerbaycanli siyasetci diplomat dovlet xadimi Ixtisasca ali tehsilli huquqsunasdir Mehemed xan Tekinskiazerb Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Xarici Isler Nazirinin muavini1 oktyabr 1919 28 aprel 1920Selefi Ismayil xan ZiyadxanovSexsi melumatlarTehsili Novorossiya Imperator Universiteti 1 Dogum tarixi 1880Dogum yeri Gence Yelizavetpol quberniyasi Rusiya ImperiyasiVefat tarixi mart 1938 Mundericat 1 Umumi melumat 2 Heyatinin ilk illeri 3 Tehsili 4 Diplomatik fealiyyeti 5 Olumu 6 Istinadlar 7 Menbe 8 Hemcinin bax 9 Xarici kecidlerUmumi melumat RedakteAzerbaycan Cumhuriyyeti doneminde xarici isler nazirinin evezi 09 12 1918 de bu vezifede adi cekilib Azerbaycan Cumhuriyyetinin Ermenistanda diplomatik numayendeliyinin bascisi 29 01 1919 dan isleyib Ilin sonuna yaxin yerini T Makinskiye buraxmaqla Bakiya gelerek xarici isler nazirinin muavini 01 10 1919 dan teyin edilib Xarici isler nazirinin muavini olarken Bakida Polsanin Qafqazdaki numayendesi Vatslav Ostrovskini 28 12 1919 Britaniyanin Zaqafqaziyadaki ali komissari Oliver Uordropu 23 01 1920 Polsanin fovqelade missiyasini 24 04 1920 ve b qebul ederek onlarla danisiqlar aparib Heyatinin ilk illeri RedakteMehemmed xan Tekinski 1879 ve yaxud 1880 ci ilde Merkezi Asiyada Axal Teki vadisinde ruslarin turkmenlerle muharibesi zamani anadan olsa da Naxcivanda boyuyub boya basa catmis Kengerliler neslinin en qudretli numayendelerinden biri olan II Ehsan xanin ogullugu olmusdur 2 Son illere qeder onun dogum tarixi deqiq melum olmasa da tedqiqatci Ataxan Pasayevin Odessa vilayetinin dovlet arxivinde apardigi arasdirmalar neticesinde Tekinskinin Novorossiya Universitetinin huquq fakultesinin telebesi olarken hazirlanmis sexsi isini askarlamasi bu suallara aydinliq getirmisdir 3 Bu universitetde Naxcivanin XX esr tarixinde rol oynamis diger gorkemli simalar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Batumdaki konsullugunun katibi olmus Eziz bey Qedimbeyov Eliqulu xan Kelbelixanov Hidayet bey Sultanov Hemid bey Sahtaxtili da tehsil almislar 2 Tedqiqatci A Pasayev Mehemmed xan Tekinski kimdir adli meqalesinde yazir ki Tiflis seheri birinci gimnaziyanin sagirdleri haqqinda verilmis melumatda M Tekinskinin atasinin adi qrafasinda Ehsan xan Tekinski qeyyumu adli qrafada Ceferqulu xan Naxcivanski gosterilmis milliyyeti turkmen dini etiqadi muselman tevelludu 1879 cu il qeyd olunmusdur 3 1881 ci il yanvar ayinin 12 si gunu bas vermis ruslarin turkmenlerle Goytepe qalasini ele kecirmek ugrunda apardiqlari mubarize zamani butun qohumlari rus esgerleri terefinden mehv edilende onu bir saman tayasinin yaninda rus ordusunun polkovniki olan II Ehsan xan tapmis ve ogulluga goturmusdur AMEA Naxcivan Bolmesinin emekdasi tarix uzre felsefe doktoru Musa Quliyevin yazdigina gore sonralar Naxcivana gelen II Ehsan xan bu usagi da ozu ile beraber getirmisdir Gelecekde Azerbaycan tarixinde ozunemexsus rol oynayacaq Mehemmed xan Tekinski Ceferqulu xan Rehim xan ve Huseyn xan Naxcivanskilerin ehatesinde boyumusdur Tehsili RedakteTiflis birinci kisi gimnaziyasini 1908 ci ilde ise Odessada yerlesen Novorossiya Imperator Universitetinin huquq fakultesini bitiren Mehemmed xan Tekinskininin 1918 ci ile qederki fealiyyeti ile bagli melumatlar demek olar ki yox seviyyesindedir Moskvada Rusiya Dovlet Herbi Tarix Muzeyinde ve Sankt Peterburqdaki Rusiya Dovlet Tarix Arxivinde arasdirmalar aparan M Quliyev onun gimnaziyani basa vurduqdan sonra Rusiya ordusunda herbi qulluqda oldugunu Odessa vilayetinin dovlet arxivinde tedqiqatlar aparan A Pasayev ise Novorossiysk Universitetinin huquq fakultesini bitirdikden sonra Guney Qafqazda huquq muhafize orqanlarinda fealiyyet gosterdiyinin guman edildiyini yazmisdir Tedqiqatci bunu Mehemmed xanin 1918 ci il iyul ayinin 15 de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumetinin Gencede yaratdigi Fovqelade Tehqiqat Komissiyasina andli iclasci kimi celb olunmasi ile esaslandirmisdir Fovqelade Tehqiqat Komissiyasi 1918 ci ilde Azerbaycan hokumeti terefinden Birinci Dunya muharibesinin evvelinden baslayaraq butun Zaqafqaziya boyunca muselman ehaliye ve onlarin emlakina qarsi toredilen zorakiliq talan ve soygun faktlarinin arasdirilmasi meqsedi ile yaradilmisdi Komissiyanin terkibine Mehemmed xan Tekinski ile yanasi Elekber bey Xasmemmedov Andrey Fomic Novatskiy Nikolay Mixaylovic Mixaylov Aleksandr Kluqe Ismayil bey Sahmaliyev Aley Adamovic Aleksandrovic Ceslav Boleslavovic Klossovskiy V V Qudvil Abbas Eli bey Haci Irzayev ve basqalari daxil olmuslar 4 Diplomatik fealiyyeti RedakteMehemmed xan Tekinskinin Azerbaycan o cumleden onun ayrilmaz terkib hissesi olan Naxcivan qarsisinda en boyuk xidmetleri ise Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin movcudlugu illerine tesaduf edir Parlamentin yaranmasindan sonra formalasdirilan ilk milli Azerbaycan hokumetinde ilk defe ona muveqqeti olaraq Xarici Isler naziri vezifesini heyata kecirmek hevale olunur Yeddicildlik Azerbaycan tarixinin besinci cildinde ise Azerbaycan Respublikasi Dovlet Arxivinin senedine esasen 5 Mehemmed xan Tekinski hem de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin deputati kimi gosterilir Kitabda yazilir Azerbaycan parlamentininin uzvu Mehemmed xan Tekinski 1919 cu il yanvarin 29 da Irevana sefir teyin edilmisdir 1919 cu ilin yanvarinda ise yeqin ki fovqelade derecede cesareti inadkarligi analitik tehlil qabiliyyetinin yuksekliyi nezere alinaraq o Ermenistana Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin numayendesi kimi gonderilir ve hemin ilin oktyabrina qeder bu vezifeni yerine yetirir Kitabin muelliflerinden biri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ve Naxcivan meqalesinde Tekinskinin Naxcivanin qorunmasi ugrunda apardigi diplomatik mubarizelerle bagli yazir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti rehberliyi Naxcivanla bagli herbi seciyyeli mueyyen isleri gore bilmese de bezi diplomatik siyasi yollardan istifade edirdi M Tekinski Naxcivanla bagli AXC hokumeti sedrine yazirdi ki eger Ermenistan Qarabagin Azerbaycana kecmesine razilasarsa ingilisler Serur Naxcivan rayonunu ona verecekler Onun fikrince ehalisinin ekseriyyeti muselmanlardan ibaret olan Serur ve Naxcivani ermenilere vermek olmazdi Naxcivan bolgesinde ermenilerin ozbasinaliqlarinin qarsisinin alinmasinda da M Tekinskinin boyuk emeyi olmusdur O bu meselelerle elaqedar melumat hazirlayaraq Xarici Isler Nazirliyine gonderirdi 2019 cu ilde Ermenistan Milli Tehlukesizlik Xidmeti Tekinskinin mexfi yazismalarini aciqlayib Milli Tehlukesizlik Xidmeti bildirirdi ki xan Tekinski sefir teyin olunan kimi Ermenistanin tehlukesizlik orqanlari onu izleyib onun sifreli teleqramlarini ele kecirib ve desifre edib Ermenistan MTX nin iddialarina gore xan Tekinski Ermenistan ordusunun Naxcivan istiqametindeki yerdeyismeleri Ermenistanin cenub ve diger regionlarindaki herbi siyasi veziyyet barede informasiyalari Bakiya oturub hemcinin Ermenistanda yasayan azerbaycanlilarla gizli elaqeler saxlayib onlari usyana tehrik edib Mexfi yazismalarin bir hissesi silahli quvvelere aid olub qosunlarin sayi silahlari ve diger muhum elementler barede melumatlar gosterilib Sefiri izleyen Ermenistan hokumeti Azerbaycandan onun geri cagirilmasini teleb edib Neticede Xan Tekinskinin sefir fealiyyeti 1919 cu ilin oktyabr ayinda basa catib 1919 cu il oktyabr ayinin birinde ise Xan Tekinski Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Xarici Isler nazirinin muavini teyin edilir Xarici isler nazirinin muavini olarken Mehemmed xan Tekinski Bakida Polsanin Qafqazdaki numayendesi Vatslav Ostrovskin Britaniyanin Zaqafqaziyadaki ali komissari Oliver Uordrop Polsanin Bakiya gelmis fovqelade missiyasi ile danisiqlarda Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin xarici siyasetinin temsilcisi kimi istirak edir Cumhuriyyetin suqutuna qeder bu vezifeni yerine yetiren Mehemmed xan Tekinskinin 1920 ci ilin aprelinden sonraki taleyi namelumdur 2 Olumu RedakteMehemmed xan Tekinskinin olumu tarixi de son illere qeder namelum olaraq qalsa da biz tedqiqatci Edalet Tahirzade terefinden tertib olunmus 1937 1938 ci illerde gullelenen hebs olunan sexsler siyahisinda onun da adina rast gelirik Onun adinin qarsisinda 18 03 1938 58 yas yazilib Siyahinin evvelinde ise tedqiqatcinin bele bir qeydi var Bu isare gullelenme tarixini bildirir Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 1 2 3 Haciyev I Kelbizade E Naxcivanli diplomatlar Naxcivan Ecemi 2017 128 s s 6 1 2 Pasayev A Mehemmed xan tekinski kimdir Xalq qezeti 18 iyul 2010 s 6 Gadzhiev I Kalbizade E Iz istorii diplomatii Saarbrucken Lambert Academic Publishing 2017 64 c ARDA f 970 siy 1 is 149 v 13Menbe RedakteHaciyev I Kelbizade E Naxcivanli diplomatlar Naxcivan Ecemi 2017 128 s Gadzhiev I Kalbizade E Iz istorii diplomatii Saarbrucken Lambert Academic Publishing 2017 64 c 2 olu kecid Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Mehemmed xan Tekinski amp oldid 6067158, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.