Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mübadilə iqtisadiyyatda — malların bir sahibdən digərinə daşınması. İnsanlar arasında birbaşa və ya əmək məhsullarının mübadiləsi şəklində təzahür edən qarşılıqlı fəaliyyət mübadiləsi.
Məcburi və qeyri-məcburi ola bilər (könüllü). Könüllü mübadilə formalarından biri ticarətdir.
Könüllü mübadilədə çox vaxt zahiri, keyfiyyət, forma və təyinat baxımından fərqli olan şeyləri ölçmək lazımdır. Bu, malların maya dəyərinə çevrilən vahid əsasın, ekvivalentlik ölçüsünün olmasını zəruri edir.
Mübadilə həm bilavasitə “mal-mal” sxeminə (barter), həm də “mal-pul-mal” sxeminə görə (alqı-satqı) pulun iştirakı ilə digər mal və ya xidmətlər üzrə aparıla bilər.
Məcburi mübadilə əksər hallarda tərəflərdən biri ədalətsiz, qeyri-ekvivalent, yırtıcı hesab edir. Adətən, könüllü əsasda (güc tətbiq etmədən və ya onun tətbiqi təhlükəsi olmadan) mübadilə baş verməyəcəyi şərtlər var. Müasir təcrübədə birjada birbaşa zorakılıq adətən cinayət hesab olunur. Lakin iqtisadi nöqteyi-nəzərdən qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi və ya kəmiyyət kvotalarının müəyyən edilməsi həm də iqtisadi proseslərə dövlətin məcburi təzyiqi şəraitində qeyri-sərbəst mübadilə kimi şərh olunur.
Mübadilənin rolu
Lüdviq fon Mizes hesab edirdi ki, “mübadilə əlaqəsi əsas sosial münasibətdir”.
Vilyam Stenli Cevons yazır: “Mübadilə faydalılığın və əməyin iqtisadiyyatının maksimallaşdırılmasında elə mühüm prosesdir ki, bəzi iqtisadçılar hesab edirlər ki, onların elmi yalnız bu əməliyyatı nəzərdən keçirir”.
Oygen fon Bem-Baverkə görə: “Bütün iqtisadçılar yekdilliklə bəyan edirlər ki, siyasi iqtisadın ən mühüm nəzəri vəzifələrindən biri maddi nemətlərin mübadiləsi şərtlərini araşdırmaqdır”.
Mübadilə nəzəriyyələri
Könüllü bazar mübadiləsi zamanı əmtəə sahibləri mübadilə əmsalı barədə razılığa gəlir, bir A əmtəəsinin hansı kəmiyyətinin digər B əmtəəsinin y kəmiyyətinə dəyişdiriləcəyini müəyyən edirlər. A və B əmtəələri tamamilə fərqli xüsusiyyətlərə malik ola bilər, onlar heç nəyə malik ola bilməzlər. ümumi, lakin buna baxmayaraq, sövdələşmə zamanı (mübadilədən əvvəl danışıqlar) tərəflər ümumi həll yolu hazırlayır, malların kəmiyyət nisbətini təyin edirlər. Müxtəlif mübadilə nəzəriyyələri hər hansı bir əmtəənin kəmiyyətcə müqayisəsinə imkan verən əsasın, bütün birjalar üçün ümumi vəziyyətin nə olduğunu öyrənməyə çalışır.
Əməyin dəyər nəzəriyyəsi
Nəzəriyyəyə uyğun olaraq əmtəələr öz aralarında elə miqdarda mübadilə edilir ki, verilmiş sosial-iqtisadi şəraitdə onların istehsalı (və ya təkrar istehsalı) üçün ictimai zəruri əməyin miqdarının bərabərliyi müşahidə olunsun.
Marjinal faydalılıq nəzəriyyəsi
Nəzəriyyəyə görə, əmtəələrin dəyəri insan ehtiyaclarının subyektiv qiymətləndirilməsi əsasında onların marjinal faydalılığı ilə müəyyən edilir. Bir əmtəənin marjinal faydası həmin əmtəənin son vahidinin gətirdiyi faydalılığı ifadə edir və sonuncu yaxşı ən vacib olmayan ehtiyacları ödəməlidir. Bu nəzəriyyəyə əsaslanan mübadilənin izahı Vilyam Stenli Cevons tərəfindən təklif edilmişdir. Onun fikrincə, mübadilədə tarazlıq o zaman əldə ediləcək ki, mübadilə edilən məhsulun sonsuz kiçik bir miqdarı bu baxımdan istehlak edildikdə, faydalılıq baxımından nə artım, nə də itki gətirməyəcək.
İstinadlar
- "Большая советская энциклопедия БСЭ 3-е издание ОСНОВНОЙ ВАРИАНТ". 2016-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-04.
- Людвиг Мизес Человеческая деятельность: Трактат по экономической теории. Социум, 2012.
- JV.Stanley Jevons The theory of political economy, Fifth edition. London: Macmillan and. Co., 1924.
Xarici keçidlər
- Mübadilə prosesi (K.Marksın "Kapital" kitabından 2-ci fəsil)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mubadile iqtisadiyyatda mallarin bir sahibden digerine dasinmasi Insanlar arasinda birbasa ve ya emek mehsullarinin mubadilesi seklinde tezahur eden qarsiliqli fealiyyet mubadilesi Mecburi ve qeyri mecburi ola biler konullu Konullu mubadile formalarindan biri ticaretdir Konullu mubadilede cox vaxt zahiri keyfiyyet forma ve teyinat baximindan ferqli olan seyleri olcmek lazimdir Bu mallarin maya deyerine cevrilen vahid esasin ekvivalentlik olcusunun olmasini zeruri edir Mubadile hem bilavasite mal mal sxemine barter hem de mal pul mal sxemine gore alqi satqi pulun istiraki ile diger mal ve ya xidmetler uzre aparila biler Mecburi mubadile ekser hallarda tereflerden biri edaletsiz qeyri ekvivalent yirtici hesab edir Adeten konullu esasda guc tetbiq etmeden ve ya onun tetbiqi tehlukesi olmadan mubadile bas vermeyeceyi sertler var Muasir tecrubede birjada birbasa zorakiliq adeten cinayet hesab olunur Lakin iqtisadi noqteyi nezerden qiymetlerin dovlet terefinden tenzimlenmesi ve ya kemiyyet kvotalarinin mueyyen edilmesi hem de iqtisadi proseslere dovletin mecburi tezyiqi seraitinde qeyri serbest mubadile kimi serh olunur Mubadilenin roluLudviq fon Mizes hesab edirdi ki mubadile elaqesi esas sosial munasibetdir Vilyam Stenli Cevons yazir Mubadile faydaliligin ve emeyin iqtisadiyyatinin maksimallasdirilmasinda ele muhum prosesdir ki bezi iqtisadcilar hesab edirler ki onlarin elmi yalniz bu emeliyyati nezerden kecirir Oygen fon Bem Baverke gore Butun iqtisadcilar yekdillikle beyan edirler ki siyasi iqtisadin en muhum nezeri vezifelerinden biri maddi nemetlerin mubadilesi sertlerini arasdirmaqdir Mubadile nezeriyyeleriKonullu bazar mubadilesi zamani emtee sahibleri mubadile emsali barede raziliga gelir bir A emteesinin hansi kemiyyetinin diger B emteesinin y kemiyyetine deyisdirileceyini mueyyen edirler A ve B emteeleri tamamile ferqli xususiyyetlere malik ola biler onlar hec neye malik ola bilmezler umumi lakin buna baxmayaraq sovdelesme zamani mubadileden evvel danisiqlar terefler umumi hell yolu hazirlayir mallarin kemiyyet nisbetini teyin edirler Muxtelif mubadile nezeriyyeleri her hansi bir emteenin kemiyyetce muqayisesine imkan veren esasin butun birjalar ucun umumi veziyyetin ne oldugunu oyrenmeye calisir Emeyin deyer nezeriyyesi Esas meqale Emeyin deyer nezeriyyesi Nezeriyyeye uygun olaraq emteeler oz aralarinda ele miqdarda mubadile edilir ki verilmis sosial iqtisadi seraitde onlarin istehsali ve ya tekrar istehsali ucun ictimai zeruri emeyin miqdarinin beraberliyi musahide olunsun Marjinal faydaliliq nezeriyyesi Esas meqale Nezeriyyeye gore emteelerin deyeri insan ehtiyaclarinin subyektiv qiymetlendirilmesi esasinda onlarin marjinal faydaliligi ile mueyyen edilir Bir emteenin marjinal faydasi hemin emteenin son vahidinin getirdiyi faydaliligi ifade edir ve sonuncu yaxsi en vacib olmayan ehtiyaclari odemelidir Bu nezeriyyeye esaslanan mubadilenin izahi Vilyam Stenli Cevons terefinden teklif edilmisdir Onun fikrince mubadilede tarazliq o zaman elde edilecek ki mubadile edilen mehsulun sonsuz kicik bir miqdari bu baximdan istehlak edildikde faydaliliq baximindan ne artim ne de itki getirmeyecek Istinadlar Bolshaya sovetskaya enciklopediya BSE 3 e izdanie OSNOVNOJ VARIANT 2016 08 29 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 04 Lyudvig Mizes Chelovecheskaya deyatelnost Traktat po ekonomicheskoj teorii Socium 2012 JV Stanley Jevons The theory of political economy Fifth edition London Macmillan and Co 1924 Xarici kecidlerMubadile prosesi K Marksin Kapital kitabindan 2 ci fesil